Chemia organiczna/Słownik pojęć

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.

A[edytuj]

  • Aceny - związki organiczne, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, w których cząsteczkach pierścienie są skondensowane liniowo.
  • Alkany - związki organiczne, węglowodory o wzorze ogólnym CnH2n+2, w których atomy węgla są połączone wyłącznie wiązaniami pojedynczymi.
  • Alkany normalne (łańcuchowe, nierozgałęzione) - alkany, w których atomy węgla tworzą jeden łańcuch.
  • Alkany rozgałęzione - alkany, w których łańcuchy węglowe tworzą rozgałęzienia.
  • Alkeny - związki organiczne, węglowodory o wzorze ogólnym CnH2n, w których pomiędzy atomami węgla występuje jedno wiązanie podwójne.
  • Alkil - zobacz Grupa alkilowa
  • Alkiny - związki organiczne, węglowodory o wzorze ogólnym CnH2n-2, w których pomiędzy atomami węgla występuje jedno wiązanie potrójne.
  • Aminy - związki organiczne, organiczne pochodne amoniaku, które w swoich cząsteczkach zawierają grupę aminową —NH2.
  • Areny - zobacz Węglowodory aromatyczne
  • Atom - najmniejsza, niepodzielna część pierwiastka chemicznego, która zachowuje jego właściwości fizyczne i chemiczne.

B[edytuj]

  • Benzen - związek organiczny, węglowodór aromatyczny, pierwszy w szeregu homologicznym arenów; bezbarwna ciecz o charakterystycznym, ostrym zapachu, słabo rozpuszczalna w wodzie; mało reaktywny chemicznie; w większych ilościach toksyczny.

C[edytuj]

  • Chemia organiczna - dział chemii, zajmujący się związkami węgla czterowartościowego, w których występuje wiązanie węgiel - wodór (oprócz cyjanowodoru).
  • Chemia nieorganiczna - dział chemii, zajmujący się związkami pierwiastków innych niż węgiel oraz niektórymi związkami węgla (tlenki węgla, kwas węglowy, węglany, cyjanowodór, cyjanki).
  • Cytotoksyczność - toksyczność substancji względem komórek danego organizmu.

D[edytuj]

E[edytuj]

  • Elektron - trwała cząstka elementarna, o ładunku elementarnym ujemnym i masie równej około 5.486·10-4 u, będąca składnikiem atomu.

F[edytuj]

  • Feromony - substancje wydzielane na zewnątrz organizmu i służące do komunikacji między osobnikami tego samego gatunku. Są charakterystyczne dla danego gatunku. Należą do grupy substancji semiochemicznych.
  • Feromony powierzchniowe - trudno lotne feromony, działające z bardzo bliskiej odległości lub w wyniku bezpośredniego kontaktu.

G[edytuj]

  • Grupa alkilowa (alkil, R-) - jednowartościowa grupa organiczna, utworzona przez formalne usunięcie atomu wodoru z cząsteczki węglowodoru alifatycznego, najczęściej alkanu.
  • Grupa funkcyjna - grupa atomów charakterystyczna dla danego rodzaju związków organicznych; decyduje o zachowaniu się związku w reakcjach.

H[edytuj]

I[edytuj]

  • Immunotoksyczność - nadmierne pobudzenie lub obniżenie układu odpornościowego przez czynniki o dużej aktywności biologicznej, powodujące ujemne skutki zdrowotne.
  • Indukcja enzymatyczna - wzrost aktywności enzymu pod wpływem induktora, cząsteczki pochodzącej z metabolizmu komórki lub z zewnątrz.
  • Izomeria - zjawisko istnienia różnic w sposobie ułożenia atomów w cząsteczkach o takim samym składzie atomowym.
  • Izomeria konstytucyjna - rodzaj izomerii, w której cząsteczki związków posiadają te same atomy tych samych pierwiastków, ale atomy w tych cząsteczkach są różnie połączone.
  • Izomery - związki zawierające taką samą liczbę takich samych atomów w cząsteczce, ale różniące się ich ułożeniem w przestrzeni.

J[edytuj]

  • Jądro atomowe - dodatnio naładowany układ, złożony z protonów i neutronów, znajdujący się w centrum atomu i skupiający prawie całą jego masę.

K[edytuj]

  • Konstytucja - liczba i rodzaj atomów, wchodzących w skład cząsteczki oraz liczba i rodzaj wiązań, które te atomy łączą.

L[edytuj]

Ł[edytuj]

M[edytuj]

N[edytuj]

  • Naftalen - C10H8, węglowodór aromatyczny o dwóch skondensowanych pierścieniach benzenowych; pierwszy człon szeregu homologicznego acenów; białe ciało stałe o charakterystycznym zapachu, nierozpuszczalne w wodzie.
  • Neutron - obojętna elektrycznie cząstka elementarna o masie 1,009 u; składnik jądra atomowego.

O[edytuj]

  • Orbital - funkcja stosowana do opisu stanu jednego lub dwóch elektronów (różniących się wartościami magnetycznej spinowej liczby kwantowej) w drobinie - atomie (orbital atomowy) lub cząsteczce (orbital cząsteczkowy).

P[edytuj]

  • Podstawnik - zobacz Grupa funkcyjna
  • Powłoka elektronowa - zbiór orbitali atomowych o tych samych wartościach głównej liczby kwantowej.
  • Proton - cząstka elementarna o ładunku elementarnym ujemnym, spinie równym ½ i masie równej około 1,00728 u, będąca składnikiem atomu.

R[edytuj]

  • Reguła Hunda - reguła głosząca, że w atomie powinno być jak najwięcej elektronów niesparowanych; w związku z tym elektrony ulegają sparowaniu dopiero po pojedynczym zapełnieniu wszystkich form przestrzennych danych orbitali danej powłoki elektronowej.
  • Reguła Pauliego - zobacz Zakaz Pauliego
  • Rzędowość atomu - liczba związanych z danym atomem atomów tego samego pierwiastka.

S[edytuj]

  • Substancje semiochemiczne - związki chemiczne używane przez zwierzęta i rośliny do przekazywania informacji między osobnikami tego samego lub różnych gatunków.
  • Szereg homologiczny - szereg związków organicznych o podobnej budowie i właściwościach, w którym każdy człon posiada o jedną więcej grupę metylenową —CH2—.

T[edytuj]

  • Teratogenność - właściwość związków chemicznych, promieniowania i niektórych wirusów, powodująca wady w rozwoju płodu.

U[edytuj]

W[edytuj]

  • Węglowodory - związki organiczne składające się wyłącznie z atomów węgla i wodoru.
  • Węglowodory aromatyczne - węglowodory pierścieniowe, zawierające w swej cząsteczce co najmniej jeden pierścień aromatyczny, tzn. układ trzech sprzężonych, zdelokalizowanych wiązań podwójnych.
  • Węglowodory cykliczne (pierścieniowe) - węglowodory, w których atomy węgla tworzą pierścień; należą do nich węglowodory aromatyczne oraz cykloalifatyczne.
  • Wzór strukturalny - wzór chemiczny, określający sposób wzajemnego powiązania atomów w cząsteczce związku chemicznego.
  • Wzór sumaryczny - wzór chemiczny, określający rodzaj i liczbę atomów w cząsteczce związku.

Z[edytuj]

  • Zakaz Pauliego - zasada głosząca, że w atomie nie ma dwóch elektronów, których stany kwantowe byłyby identyczne.
  • Związki nasycone - związki organiczne, w których cząsteczkach między wszystkimi atomami występują wyłącznie wiązania pojedyncze, np. alkany, alkanole.
  • Związki nienasycone - związki organiczne, w których cząsteczkach między atomami węgla lub atomami węgla i innych pierwiastków występują wiązania wielokrotne (podwójne lub potrójne), np. alkeny, alkiny, aldehydy, ketony.