Przejdź do zawartości

Język pruski dla początkujących/Lekcja5

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.
Lakciōni 5

<35>

[edytuj]

Takim schematem można odmieniać część rzeczowników rodzaju nijakiego zakończone na -an i -lin, np. mīstan, undan, azzaran, buttan, pannustaklin.

  • Przykład odmiany mīstan:
aīnagirbausna (liczba pojedyncza) tūlagirbausna (liczba mnoga)
Nōminatiws (Mianownik) mīstan mistāi
Gēnitiws (Dopełniacz) mīstas mīstan
Dātiws (Celownik) mīstu mistammans
Akkuzatiws (Biernik) mīstan mīstans

Jak widać, gdy taki rzeczownik ma w mianowniku długą samogłoskę w pierwszej sylabie, np. mīstan, buttan, to wtedy w mianowniku i celowniku liczby mnogiej długość ta przechodzi na drugą sylabę, np. mistāi, butāi, mistammans, butammans. Dotyczy to jednak części rzeczowników, np. w wyrazie Ullandan (Holandia) długa jest zawsze pierwsza sylaba.

  • Przykład odmiany pannustaklin (zapalniczka):
aīnagirbausna (liczba pojedyncza) tūlagirbausna (liczba mnoga)
Nōminatiws (Mianownik) pannustaklin panustaklāi
Gēnitiws (Dopełniacz) pannustaklas pannustaklin
Dātiws (Celownik) pannustaklu panustaklammans
Akkuzatiws (Biernik) pannustaklin pannustaklins

<36>

[edytuj]

Takim schematem można odmieniać część rzeczowników rodzaju męskiego zakończone na -s, np. Dēiws, wāiks, tāws, wīrds (słowo).

  • Przykład odmiany Dēiws:
aīnagirbausna (liczba pojedyncza) tūlagirbausna (liczba mnoga)
Nōminatiws (Mianownik) Dēiws Deiwāi
Gēnitiws (Dopełniacz) Dēiwas Dēiwan
Dātiws (Celownik) Dēiwu Deiwammans
Akkuzatiws (Biernik) Dēiwan Dēiwans

Jak widać, odmiana ta jest podobna do odmiany <35>.

<37>

[edytuj]

Takim schematem można odmieniać część rzeczowników rodzaju nijakiego zakończonych na -in, np. meddin, kattistin, garrin, uppin. Uwaga! Nie dotyczy to słów zakończonych na -lin, np. automōbilin, które odmieniają się zgodnie ze schematem <35>.

  • Przykład odmiany meddin:
aīnagirbausna (liczba pojedyncza) tūlagirbausna (liczba mnoga)
Nōminatiws (Mianownik) meddin medēi
Gēnitiws (Dopełniacz) meddes meddin
Dātiws (Celownik) meḑḑu medemmans
Akkuzatiws (Biernik) meddin meddins
  • Odmiana słów, które mają przed zmienną końcówką głoski: b, p, w, f, m, i których miękkość oznacza się przez literę j:
aīnagirbausna (liczba pojedyncza) tūlagirbausna (liczba mnoga)
Nōminatiws (Mianownik) uppin upjāi
Gēnitiws (Dopełniacz) uppjas uppin
Dātiws (Celownik) uppju upjammans
Akkuzatiws (Biernik) uppin uppins

Widzimy tutaj, że w celowniku l. pojedynczej głoska przed zmienną końcówką ulega zmiękczeniu, np. kattistin → kattisțu, meddin → meḑḑu. W słowie uppin funkcję znaku miękkości pełni litera j, gdyż w pruskiej ortografii nie ma osobnej litery na miękkie p. Litera j jest używana także jako znak miękkości głosek b, w, f i m.


Jeśli chodzi o słowa takie jak np. uppin, to widzimy także, że jego odmienione formy zapisujemy tak jak słyszymy, a nie za pomocą litery e (porównaj wymowę: meddes [mjadjas] i uppjas [upjas]). Uwaga! Końcówkę -ēi czytamy jako aj (gdzie głoska a jest akcentowana) i spółgłoskę przed nią zmiękczamy, np. medēi [mjadjai].

Ćwiczenia

[edytuj]