GIMP/Prosta obróbka zdjęć

W tej części podręcznika znajduje się kilka użytecznych informacji dla osób, które chciałyby użyć programu do obróbki zdjęć cyfrowych. Nie zostały tu omówione wszystkie funkcje i narzędzia programu, jakich można użyć do obróbki zdjęć, a tylko te, które się przydadzą do szybkiego poprawienia efektu wykonanej fotografii.

Interfejs, czyli okna GIMPA

Na czerwono zaznaczony został przybornik, ciemnoczerwonym kolorem opcje dla wybranego narzędzia (pędzla akurat do obróbki zdjęć raczej wykorzystywać nie będziemy, ale on właśnie włącza się na początku). Na środku znajduje się główne okno z głównym paskiem narzędziowym (zaznaczonym na zielono). Po prawej znajduje się okno, w którym np. można śledzić historię zmian i wracać do wersji poprzednich

Jak do tej pory, GIMP jest programem, w którym do operacji używamy trzech oddzielnych okien. Oczywiście można je zamknąć, jeśli by przeszkadzały, jednak jeśli będziemy wykonywać jakieś operacje na zdjęciach, lepiej mieć je pod ręką. Co znajduje się w każdym z tych okien?

• Przybornik. Bazowo wyświetla się to okno po lewej stronie. Znajdują się w nim główne narzędzia do przekształcania grafiki, chociaż nie wszystkie. Do prostej obróbki zdjęć, szczególnie zdjęć dokumentacyjnych, bez fałszowania rzeczywistości, opiszemy poniżej kilka z nich. W szczególności potrzebować będziemy narzędzi zaznaczania, co przyda się do kadrowania zdjęcia, obrotu, jeśli np. nie wypoziomowaliśmy aparatu fotograficznego przed wykonaniem fotografii oraz w uzasadnionych przypadkach narzędzia pozwalającego na korektę perspektywy.
  • Opcje narzędziowe. Okno przybornika właściwie składa się z dwóch części na górze znajdują się narzędzia, natomiast na dole opcje dla tychże narzędzi, kŧóre włączają się automatycznie po wyborze narzędzia z przybornika.
• Główny pasek narzędziowy i okno główne. Pod głównym paskiem narzędziowym wyświetla się grafika, jaką chcemy poddać obróbce. prace na pliku (wybór, zapis) wykonujemy oczywiście z opcji "Plik". Kopiowanie elementów, jak i ich zapisywanie np. w nowym oknie, wybieramy w opcji "Edycja". W opcji "Widok" możemy m.in. powiększać, bądź pomniejszać grafikę - może się niejednokrotnie przydawać, jeśli nie chcemy np. aby szczegóły w wyniku obróbki zostały zbytnio zniekształcone. Ważna opcja to oczywiście "Kolory" - tu znajdują się takie polecenia jak jasność, kontrast, poziomy, krzywe czy nasycenie. Tu także można wybrać polecenie automatycznego zrównywania bieli czy poprawiania kontrastu (na ogół jednak nie wychodzi to najlepiej i warto te prace wykonać ręcznie).
• Warstwy, kanały, ścieżki - okno po prawej stronie daje nam możliwość śledzić historię działań na pliku i działań na warstwach. Na początek ważne jest, by wiedzieć, że po wykonaniu wielu edycji danej grafiki (obracania, poprawiania kontrastu, poprawiania perspektywy itd.), zawsze można cofnąć się do stanu początkowego lub któregokolwiek pośredniego. Jeśli nie chce się jednak utracić wykonanej pracy, warto najpierw zapisać obraz, aby wykonywać pracę na nowo od jakiegoś konkretnego etapu.

Kadrowanie, obracanie i poprawa perspektywy

W skrócie - przyglądamy się zdjęciu, czy nie ma na nim niepożądanych elementów, jakie trzeba by odciąć, czy nie ma wrażenia walących się obiektów i czy nie ma zbytniej żabiej perspektywy (lub odwrotnie - ptasiej). Jeżeli coś trzeba poprawiać, wybieramy odpowiednie polecenia z przybornika.

Obrabiając cyfrowo zdjęcie, warto się zastanowić, czy dobrze ujęliśmy kadr. Zazwyczaj to, co fotografujemy nie jest skrojone dokładnie do formatu zdjęcia i z tego powodu wykonuje się zabieg kadrowania, czyli lekkiego, bądź większego przycięcia fotografii. Niekiedy znajdujemy się zbyt daleko od fotografowanego obiektu, w innym przypadku w tle mogą pojawić się niepożądane elementy, np. nieoczekiwanie wjeżdżający w kadr samochód.

Zanim jednak wykonamy kadrowanie, warto też spojrzeć na fotografię, czy obiekty sfotografowane mają zachowany odpowiedni poziom i pion, czyli czy aparat był odpowiednio wypoziomowany. Trzeba znaleźć jakieś proste, jeśli nie horyzont, to chociaż jakiś budynek, słup czy inny punkt odniesienia pomagający nam w "wyprostowaniu" zdjęcia. Najlepiej wybierać elementy z centralnej części fotografii, bądź kadru, jaki chcemy potem wyciąć. Wykadrowanie przed obrotem może doprowadzić do sytuacji, że coś ze zdjęcia zostanie utracone, przycięte.

Jeżeli fotografowanym obiektem jest budowla, a zdjęcie wykonane było z bliska, może pojawić się efekt tzw. żabiej perspektywy, czyli obiekt będzie zwężać się z dołu do góry. Można wówczas górne partie zdjęcia rozciągnąć, ale nie przesadnie, bo np. przesłonięte częściowo z dołu balkonem okno będzie wyglądać nienaturalnie w perspektywie zdjęcia wykonanego na wprost tegoż okna. Przed poprawką perspektywy dobrze jest obrócić zdjęcie.

Po poprawie perspektywy czy obrocie prawie zawsze trzeba przykroić zdjęcie, bo widoczne będą puste pola powstałe po wykonaniu tychże operacji.

Proste kadrowanie

Na przykładach pokażemy jak wykonać można prosty kadr w programie GIMP.

Kadrowanie najlepiej wykonać, używając narzędzia "kadrowanie" z przybornika Wybieramy narzędzie w przyborniku Zaznaczamy nim odpowiedni kadr, tło się przyciemni Możemy poprawić kadr, przeciągając kwadraty, jakie pojawiają się w narożnikach zaznaczonego obszaru Klikamy we wnętrze wykadrowanego obszaru, reszta obrazu nam zniknie (na ilustracji obraz, który został uprzednio obrócony, a perspektywa została poprawiona - patrz niżej) Jedyny mankament tego rozwiązania, to przyciemniający się obraz (czasami poza kadrem mogą znaleźć się obiekty, które lepiej, aby w kadrze pozostały, więc przed kadrowaniem warto dobrze przyjrzeć się zdjęciu) aczkolwiek, jeśli chcemy się skoncentrować na tym, co ma być wykadrowane, to jednak to częściej będzie zaletą tego narzędzia. Dużą zaletą jest to, że nie utracimy danych EXIF.
Kadrowanie bez ciemniejącego tła: Wybieramy opcję zaznaczania prostokątnego w przyborniku. Zaznaczamy wybrany obszar, jaki chcemy wyciąć ze zdjęcia. W zakładce "Edycje" wybieramy "Skopiuj", następnie także w zakładce "Edycje" wybieramy opcję "Wklej jako" → "Nowy obraz". Pojawi się nam nowy plik, który możemy zapisać, wybierając opcję "Zapisz jako" w zakładce "Plik".
Jeżeli zaznaczony obszar nie pasuje nam do naszej wizji kadru, to Możemy raz jeszcze wybrać w przyborniku opcję zaznaczania prostokątnego albo najechać kursorem myszki na któryś z rogów prostokąta, pojawi się wówczas kwadracik - przeciągając go w którąkolwiek stronę poprawimy własne wcześniejsze kadrowanie.
Skopiowany i wklejony jako nowy obraz obiekt pojawi się nam w nowym oknie, bez poprzedniej historii pliku. Jest to nowy plik, z którym możemy dalej pracować, bez naruszania pliku bazowego.

Prostowanie zdjęć

O ile kadr łatwo wykonać, to z wyprostowaniem zdjęcia może być problem. Oczywiście niekoniecznie musi nam zależeć, aby zdjęcie było idealnie proste, ale na zbliżeniu często widać wszelkie nierówne płaszczyzny. Parę kolejnych ilustracji będzie więc poświęconych obracaniu zdjęcia.

Podobnie, jak przy kadrowaniu, wyszukujemy narzędzia obracania w przyborniku. Obracanie polega na tym, ze chwytamy myszką jakąś część zdjęcia i przeciągamy w którąś stronę. Obracać będzie się ono bazowo wokół punktu centralnego, środka zdjęcia. Dlatego najlepiej chwycić zdjęcie gdzieś bliżej rogów niż środka, dla lepszej kontroli albo posługiwać się suwakiem w oknie narzędzia, jakie się otworzy przy jego wyborze
Jeżeli chcemy, aby zdjęcie było w miarę proste, można przyłożyć okno obracania, do którejś z linii prostych na zdjęciu (jeśli takie mamy)
W przypadku, gdy na zdjęciu mamy wiele prostych, dobrze wybrać tę, która jest istotna dla fotografowanego obiektu - tutaj prosta powinna być rynna i pierwszoplanowa krawędź budynku.
Ale możemy też sprawdzić, czy prosty jest komin...
...i słupek na pierwszym planie. Jeśli nie zmieniamy za każdym razem obrotu, możemy uznać, że dla danego kąta zdjęcie jest dobrze wyprostowane.

Korekta perspektywy

Chociaż w GIMP-ie nie ma zaawansowanych opcji do poprawiania perspektywy, istnieje opcja, pozwalająca na ręczne manipulowanie obrazem w celu korekty perspektywy. Jak i w poprzednich przypadkach, narzędzie to włączamy najszybciej, poprzez wybranie odpowiedniej ikony w przyborniku.

Warto pamiętać o tym, ze jeśli się pogubimy wśród wielu ikonek w przyborniku, wyświetlające się dymki będą nam podpowiadać, czy trafiliśmy na odpowiednią ikonkę. Warto stosować to narzędzie, jeśli zdjęcie obiektu, szczególnie architektonicznego, wykonywaliśmy z bliska, przez co pojawia się żabia perspektywa, a część górna obiektu zbyt mocno się zbiega.
Rozciągamy perspektywę podobnie jak przy obracaniu, poprzez rozciągnięcie zdjęcia od punktu w stronę krawędzi. Najlepiej rozciągnąć zdjęcie, chwytając prawy górny róg i przeciągnąć go mocniej w górę i prawo...
... oraz podobnie zrobić z lewym górnym rogiem Jeżeli jednak nie staliśmy na wprost obiektu, a wykonywaliśmy zdjęcie z boku, taki manewr nie zawsze da dobre efekty. Niekiedy też zamiast mocnego rozciągania górnych rogów, lepiej ściągnąć do środka dolne rogi. Jeżeli jesteśmy rozciąganiem usatysfakcjonowani, klikamy w "Przekształć" w oknie narzędzia.

Zobacz też: Fotografia/Edycja kadru

Krzywe i poziomy, czyli kilka słów o kolorach

W wielu sytuacjach kolory na zdjęciu nie odpowiadają rzeczywistości. Niekiedy występują przepalenia, czyli białe plamy w miejscu, gdzie powinien być powiedzmy bury kolor nieba, innym razem są zbyt ciemne. W pomieszczeniach dodatkowo, z powodu sztucznego oświetlenia, obiekty zdjęcia wydają się być zażółcone czy zaczerwienione. Można w takim przypadku pracować nad balansem bieli, rozjaśniać czy przyciemniać zdjęcia. Niekiedy trzeba też wzmocnić kontrast, jeżeli wyszło zdjęcie "zamglone". W programie GIMP korektę kolorów można łatwo zrobić, wybierając odpowiednie opcje w zakładce kolory. Generalnie, zamiast rozjaśniania, poprawiania kontrastu i kilku innych rzeczy, można po prostu poprawić poziomy, bądź, jeśli zdjęcie jest dość dobre, nieco rozciągnąć krzywe. Pojęcia "poziomy" i "krzywe" na pierwszy rzut oka nie kojarzą się z kolorami, ale na kilku przykładach możemy pokazać, jak te opcje wykorzystać do poprawy kolorów na zdjęciach.

Wybierając opcję "Poziomy" w zakładce "Kolory" możemy za jednym razem wykonać kilka operacji związanych z poprawą kolorów. Po wybraniu tej opcji, wyskakuje nam okienko z histogramem, pokazującym, jaki obszar zdjęcia jest jasny, a jaki ciemny. Jeśli histogram przypomina krzywą dzwonową, wtedy jest optymalny, ale czasami jest przesunięty w lewo (zbyt ciemne zdjęcie) lub w prawo (zbyt jasne). Można w takiej sytuacji suwakami bezpośrednio pod histogramem przesunąć strzałki do krawędzi histogramu. Można też wybrać opcję automatycznie, wtedy program dokona optymalizacji, ale niekoniecznie zawsze odpowiednio. Na zielono na ilustracji po prawej zaznaczono pasek, gdzie obok wyboru automatycznego, znajdują się ikonki pipetek. jeśli wybierzemy białą i klikniemy w jasny punkt, stanie się on biały, a balans bieli zmieni się w zależności od tego wyboru. Można tez wybrać kolejną pipetką punkt szary oraz następną - czarny. Warto zauważyć, ze nad histogramem znajdują się także kanały. Można zmienić histogramy dla kolorów zielonego, czerwonego i niebieskiego. Najlepiej z lewej i prawej dociągać strzałki do pola, w którym na histogramie występuje wartość niezerowa. Na ilustracji po prawej widać, że warto przeciągnąć strzałkę z lewej w prawą, aby nieco przyciemnić zdjęcie. Zamiast manipulować na kanale wartości, można tę operację wykonać na pozostałych kanałach kolorów.
Wybór automatyczny. Zauważyć można, że automat nie zmienił niczego w histogramie w kanale wartości. Tu nastąpiły zmiany w kanałach kolorów. Jednakże takie automatyczne działanie programu spowodowało, ze na niebie pojawiły się białe plamy, a samo zdjęcie utraciło zbyt dużo zieleni.
Zamiast automatu, można pracę wykonać ręcznie. Przeciągnięcie na histogramie jasnej i ciemnej strzałki daje efekt zwiększenia kontrastu. Rozjaśniają się jasne części zdjęcia i przyciemniają ciemniejsze. jednocześnie wiemy, czy z tym nie przesadziliśmy, patrząc, jak bardzo zbliżamy się do "wybrzuszenia" histogramu. Jeśli chcielibyśmy w tym zdjęciu nasycić bardziej zielony kolor, trzeba byłoby wejść na kanał "zielony" i przesunąć w lewo strzałkę białą (jasne części zdjęcia) lub szarą (średnie pod względem jasności).
Jeżeli zdjęcie jest w miarę dobrze skontrastowane, możemy ten kontrast lekko podciągnąć na krzywych. Wybieramy opcję "Krzywe" także w zakładce "Kolory", wyskoczy nam podobne okienko do "poziomów", ale zamiast suwaków pod histogramem, pojawi nam się linia po przekątnej wykresu, którą możemy manipulować i zmieniać jej kształt. Będzie to odpowiadało zmianom barw na zdjęciu. Podobnie jak w przypadku poziomów - lewa część odpowiada za ciemne kolory, prawa za jasne. Jeśli obniżymy prawą część linii, przyciemnimy jasne kolory, jeśli podwyższymy prawą część linii, rozjaśnimy ciemne.
Lekkie podniesienie prawej części linii i obniżenie lewej, tak aby przypominała ona spłaszczone "S", spowoduje podniesienie kontrastu zdjęcia oraz zmianę nasycenia braw.

Zobacz też: Fotografia/Edycja koloru

Drobny retusz - wyostrzenie i odplamianie

Po obróbce na poziomach i krzywych możemy jeszcze zauważyć, patrząc na zbliżenie zdjęcia, ze jest ono w jakiś sposób niewyraźne. W niektórych przypadkach będzie potrzeba więcej ostrości, aby krawędzie były bardziej wyraźne, w innych zauważymy szumy, czyli drobne plamki barwne w miejscu, gdzie ich być nie powinno. W tym celu można użyć narzędzi w zakładce "Filtry". Poniżej opisany został przykład dla użycia filtru "Maska wyostrzająca".

Po wybraniu opcji "Maska wyostrzająca" pojawi nam się okno z trzema suwakami oraz podgląd na fragment zdjęcia. Warto w tym przypadku wybrać taki fragment, na którym znajdzie się element, na którym łatwo zauważymy zmiany w ostrości zdjęcia. Bardzo dobrze wybrać do tego jakiś napis, o ile mamy na zdjęciu, albo budowlę.
Delikatnie przesuwając dwa górne suwaki, zauważymy, ze ostrość zdjęcia się zwiększa. Dla "promienia" wyraźnie poprawia się ostrość już dla wartości 1,5-5,0. Przy "rozmiarze" dla wartości 0,2-0,6 (przy wyższych wartościach zaczyna pojawiać się szum). Mocniej warto wyostrzać zdjęcie, jeśli np. było ruszone, albo źle nastawiliśmy ostrość przy wykonywaniu fotografii. Przy pojawieniu się szumów można użyć także w "Filtrach" opcji "Rozmycie" → "Rozmycie Gaussa", jednakże utracimy wówczas znowu ostrość.
Bez zmian na masce wyostrzającej widać, że krawędzie obiektów, w tym przypadku liści są lekko rozmyte.	Jednakże przy zbyt mocnym wyostrzaniu pojawiają się wyraźne szumy (plamki barwne na ciemnej partii zdjęcia i białe przepalenia na liściach na pierwszym planie).

Zobacz też: Fotografia/Retusz i wyostrzanie