PHP/Czym jest PHP
Czym jest PHP?
[edytuj]
PHP to skryptowy język programowania - programy w nim napisane nie są kompilowane do postaci kodu maszynowego zrozumiałego dla procesora, lecz wykonywane przez specjalną aplikację zwaną interpreterem PHP. PHP został pierwotnie stworzony do wspomagania tworzenia dynamicznych stron WWW, lecz obecnie można w nim pisać także zwyczajne aplikacje dla systemu operacyjnego.
PHP jest projektem open-source. Każdy może pobrać za darmo jego kopię, zainstalować i używać bez żadnych ograniczeń. Do kodu źródłowego zapewniony jest pełny dostęp - jeżeli programista ma odpowiednie zdolności, może go modyfikować do woli oraz nadsyłać własne propozycje zmian do osób nadzorujących projekt. Dzięki takiej wolności PHP rozwija się bardzo dynamicznie, a w Internecie można znaleźć setki modyfikacji oraz dodatkowych modułów.
Mimo otwartości kodu, nad rozwojem oficjalnej wersji projektu czuwa firma Zend Company z Izraela założona przez twórców PHP. Zapewnia ona dodatkowe narzędzia i opiekę prawną, a także wyznacza kierunki rozwoju projektu.
Bardzo istotną cechą PHP jest skalowalność. Może go używać z powodzeniem zarówno początkujący programista, dzięki uproszczeniom składni, jak i ekspert, który znajdzie tutaj wszystkie zaawansowane narzędzia niezbędne do napisania rozbudowanej aplikacji. PHP znaleźć można wszędzie: od prywatnych stron domowych przez gry internetowe aż do potężnych witryn korporacji lub portali. Opanowanie języka jest proste także dlatego, iż Internet pełen jest przewodników oraz artykułów pokazujących, jak w praktyce wykorzystywać wiele z jego możliwości.
Kiedy zaczynaliśmy pisać podręcznik, pod sam koniec 2005 roku, najnowszą dostępną wersją PHP była 5.1.1. Obecnie (czerwiec 2009 roku) dostępna jest wersja 5.3.0. Jej możliwości są zbliżone do tych oferowanych przez konkurencyjne języki skryptowe dla stron WWW: ASP, JSP. Staramy się, aby podręcznik opisywał możliwie najnowszą wersję, jednak z powodu dużej ilości materiału niekiedy mogą pojawiać się fragmenty odnoszące się do starszych wydań. W podręczniku nie opisujemy PHP 4.x, praktycznie nierozwijanego, ale wciąż popularnego na serwerach oraz wśród starszych programistów.
PHP jest wykonywany po stronie serwera. Oznacza to, że PHP nie jest interpretowany (przetwarzany) przez przeglądarkę, lecz przez specjalny program na serwerze. Co innego HTML, JavaScript w wersji wykonywanej po stronie klienta. Jak działa interpretator PHP? To proste - przerabia instrukcje PHP na HTML i JavaScript w wersji do interpretacji po stronie klienta, które trafiają na Twój komputer i wiesz co się dzieje. A przy okazji - Wikibooks i jej siostrzany projekt - Wikipedia - są napisane w PHP.
Jak PHP współpracuje ze stroną WWW?
[edytuj]PHP jest językiem server-side, tj. pracuje po stronie serwera WWW. Przeciwieństwem są języki client-side pracujące po stronie przeglądarki użytkownika (np. JavaScript w wersji wykonywanej po stronie klienta). Aby wykorzystywać go na własnej stronie, musisz upewnić się, że twój serwer WWW ma zainstalowaną jego obsługę. Zanim przejdziemy dalej, należy zrozumieć zasadę, na jakiej PHP generuje dynamiczne strony WWW.
Kiedy wpisujemy adres w przeglądarce internetowej, żądanie wyświetlenia strony kierowane jest do serwera HTTP zwanego także serwerem WWW. Jeśli stwierdzi on, na podstawie rozszerzenia pliku, że dany dokument zawiera kod PHP, kieruje do interpretera żądanie przetworzenia podanego pliku. Interpreter wyszukuje w jego treści tzw. wstawki PHP wplecione w statyczny kod HTML i zastępuje je wynikiem ich przetworzenia. Utworzony kod HTML jest zwracany serwerowi, a ten wysyła go z powrotem do internauty.
W tym procesie kod PHP nigdy nie opuszcza serwera. Internauta zawsze otrzyma wyłącznie utworzony przez PHP kod HTML. Oto przykład. Jeśli mamy plik PHP o następującej treści:
<html>
<body>
<?php
echo 'Podaj login';
?>
</body>
</html>
To internauta zobaczy jedynie dokument o takiej treści:
<html>
<body>
Podaj login
</body>
</html>
Cały PHP zniknie, a na jego miejscu pojawi się utworzony przez niego kod HTML.
Dzięki pracy po stronie serwera, PHP idealnie nadaje się do tworzenia złożonych aplikacji zarządzających dużymi ilościami danych: forami dyskusyjnymi, systemami zarządzania treścią, sklepami internetowymi. Generują one odpowiedni kod HTML dla przeglądarki, a w momencie kiedy internauta przegląda stronę, PHP już zakończył nad nią swą pracę. Jest to bardzo istotne, ponieważ wszelkie dalsze reakcje na poczynania użytkownika należy albo pozostawić przeglądarce, albo obsłużyć je za pomocą języka JavaScript.
W PHP stworzono m.in. aplikację MediaWiki, za pomocą której podręcznik ten jest oficjalnie dostępny w ramach projektu Wikibooks. PHP zarządza tutaj pobieraniem treści żądanej strony z bazy, sformatowaniem jej, a w przypadku kliknięcia na opcję "Edytuj" - dodaniem nowej wersji tekstu. JavaScript pracujący po stronie przeglądarki użytkownika ułatwia edycję tekstu, obsługując przyciski automatycznie wstawiające niektóre rodzaje formatowania oraz znaki narodowe. Jest to dobry przykład współpracowania tych dwóch języków w naprawdę dynamicznej aplikacji internetowej.
Historia projektu
[edytuj]Pierwsza wersja PHP, rozpowszechniana pod nazwą PHP/FI ("Personal Home Page/Forms Interpreter"), została stworzona przez Rasmusa Lerdorfa w roku 1994 jako zestaw skryptów Perla służący do monitorowania internautów odwiedzających jego witrynę. Gdy ruch stał się zbyt duży, przepisał je w języku C, dodając przy tym nowe opcje. Niedługo później ludzie zaczęli prosić go o możliwość użycia tych narzędzi na swoich stronach, zatem 8 czerwca 1995 roku autor udostępnił publicznie kod źródłowy (PHP Tools 1.0). Już kilka miesięcy później projekt przekształcił się w zalążek znanego obecnie języka programowania, gdy został połączony z innym narzędziem Rasmusa Lerdorfa - "Form Interpreter", które dało drugi człon nazwy. W 1997 roku pojawiło się PHP/FI 2.0, posiadające wtedy kilka tysięcy aktywnych użytkowników na całym świecie oraz obsługujące 50 tys. domen. Co ciekawe, wersja ta spędziła większość "życia" na beta testach. Oficjalne wydanie było tylko jedno i ukazało się w listopadzie 1997 roku.
W 1997 roku projektem zainteresowali się dwaj izraelscy programiści: Zeev Suraski i Andi Gutmans. Odkryli oni, że PHP/FI ma zbyt małe możliwości na potrzeby aplikacji eCommerce, którą tworzyli na uniwersytecie. Zdecydowali wtedy, że przepiszą kod PHP całkowicie od nowa, korzystając z pomocy już istniejącej społeczności PHP. W czerwcu 1998 roku ogłosili PHP 3.0 jako następcę PHP/FI, którego dalszy rozwój został wtedy zatrzymany. Był to wielki krok naprzód. PHP 3.0 posiadało całkowicie nową architekturę, która znacznie zwiększała wydajność. Pojawiły się w niej zalążki programowania obiektowego, ale najważniejszą cechą aplikacji była jej modularność. Użytkownicy mogli rozszerzać teraz funkcjonalność języka poprzez dodawanie nowych modułów.
Krótko po wydaniu PHP 3, w zimie 1998 Zeev Suraski oraz Andi Gutmans jeszcze raz zabrali się za przepisywanie kodu źródłowego PHP, korzystając z doświadczeń nabytych przy pracach nad poprzednią wersją. Za główne cele obrali poprawienie modułowości oraz wydajności złożonych aplikacji. Choć dotychczasowa wersja potrafiła sobie z nimi poradzić, nie była jednak stworzona do tego celu i przegrywała przez to z innymi rozwiązaniami.
W połowie roku 1999 ukazał się oficjalnie Zend Engine, nowy silnik języka skryptowego, wokół którego niedługo później zaczęto budować PHP 4. Jego nazwa to kompromisowe połączenie imion twórców projektu. Nowa, oparta o niego wersja PHP, ukazała się w maju 2000 roku. Tak jak poprzednio, był to potężny krok naprzód. Programiści mieli do dyspozycji teraz wiele nowych narzędzi, konstrukcji językowych oraz bezpieczniejszy system wejścia/wyjścia. Od strony administracyjnej pojawiło się oficjalne wsparcie dla wielu nowych serwerów. Przez cztery lata od chwili wydania ukazały się trzy kolejne edycje tej wersji oznaczone numerami: 4.1, 4.2 oraz 4.3. W każdej z nich odczuwalne było zwiększenie bezpieczeństwa, szybkości działania oraz możliwości. W 2004 roku obsługiwały one łącznie 20% wszystkich domen sieciowych. Również daleko po premierze PHP 5, "czwórka" była bardzo chętnie wykorzystywana przez administratorów, ze względu na dużą stabilność.
W 2002 roku Zeev Suraski oraz Andi Gutmans ponownie rozpoczęli znaczącą modernizację silnika PHP mającą na celu dodanie do tego języka modelu obiektowego z prawdziwego zdarzenia. W lutym 2003 ukazała się pierwsza wersja alpha nowej wersji PHP oznaczonej numerem 5.0.0. Stabilna wersja ukazała się prawie półtora roku później, w lipcu 2004 roku. Nowości sprawiły, że PHP zaczął konkurować z innymi rozwiązaniami server-side jak równy z równym. Pojawił się całkowicie nowy model programowania obiektowego, przez co niestety została utracona część kompatybilności z poprzednimi wersjami PHP w niektórych skryptach. Jest to spowodowane zmianą sposobu reprezentacji obiektów. Przebudowano także wiele modułów, w tym do obsługi XML'a i komunikacji z bazą danych, czyniąc je bardziej przyjaznymi dla programistów.
W połowie roku 2005 zaczęły pojawiać się oficjalne sygnały, że rozpoczęto wstępne prace nad PHP 6. Obecnie publicznie dostępne są codzienne snapshoty rozwojowego repozytorium kodu źródłowego, które można ściągnąć i przetestować. Głównym celem jest dalsze dążenie do ujednolicenia projektu, wprowadzenia kolejnych możliwości wymaganych przez złożone projekty (m.in. pełne wsparcie Unicode czy system cache'owania kodu). Usuwane są też kolejne archaiczne rozwiązania pochodzące jeszcze z czasów PHP/FI oraz PHP3, co w przypadku najstarszych skryptów ponownie spowoduje problemy z kompatybilnością.
Na podstawie Wikipedii