Pomocnik olimpijczyka - Elementy wiedzy obywatelskiej i ekonomicznej/Historia integracji europejskiej
Historia integracji europejskiej
[edytuj]Zwróćcie uwagę, abyście potrafili: • przedstawić cele i etapy integracji europejskiej (Traktaty Rzymskie, Traktaty z Maastricht, Nicei, Lizbony). Tego wymaga od Was podstawa programowa.
Zimna wojna
[edytuj]| strefa zachodnia | blok wschodni | |
|---|---|---|
| 1939-1945 |
Potwornych rozmiarów tragedia szykuje się poza żelazną kurtyną, która w tej chwili dzieli Europę na dwie części. Winston Churchill, 15 VIII 1945 r. | |
| 1945-1991 | Zimna wojna - okres napięć między Stanami Zjednoczonymi/NATO a Związkiem Radzieckim/Układem Warszawskim przejawiających się w:
| |
| 1949 | Z czterech stref okupacyjnych na terenie Niemiec utworzone zostają dwa państwa:
| |
| 1948-1952 | Plan Marshalla: Stany Zjednoczone przekazują pomoc finansową dla Europy: korzystają z niej zachodnie demokracje oraz Jugosławia. W celu dokonania podziału pieniędzy powołana zostaje Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej. | ZSRR, a pod jego naporem państwa satelickie i Finlandia, nie korzystają z pomocy w ramach planu Marshalla. |
| sojusze wojskowe | W 1949 r. powstaje NATO (Pakt Północnoatlantycki), utworzony na podstawie Traktatu Północnoatlantyckiego zawartego w Waszyngtonie (siedziba Sojuszu jest w Brukseli). | W odpowiedzi na powstanie NATO utworzony zostaje w 1955 r. Układ Warszawski (Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej), którego członkami są ZSRR, Polska, NRD, Czechosłowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria oraz Albania (do 1968 r.). Rozwiązany w 1991 r. |
| porozumienia polityczne | W 1949 r. powołana zostaje Rada Europy, która została utworzona w celu obrony praw człowieka i demokracji parlamentarnej oraz jako forum dyskusji między państwami europejskimi. | W demoludach (krajach "demokracji" ludowej) nie powstaje żadna organizacja współpracy politycznej. Każde z państw ma indywidualne układy z ZSRR - w ten sposób są one kontrolowane. |
| porozumienia gospodarcze | Na mocy Traktatu Paryskiego z 1951 r. utworzona zostaje w 1952 r. EWWiS (Europejska Wspólnota Węgla i Stali). Jej założycielami są Francja, Włochy, RFN, Holandia, Belgia i Luksemburg. Jej celem jest regulacja rynku węgla i stali. Na mocy Traktatów Rzymskich z 1957 r. powstają w 1958 r. EWG (Europejska Wspólnota Gospodarcza) i EURATOM (Europejska Wspólnota Energii Atomowej). Tworzą je te same państwa, co EWWiS. | W 1949 r. powstaje RWPG (Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej). Założyły ją Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia, Węgry i ZSRR, a następnie dołączyły: Albania (1949, przestała uczestniczyć w pracach Rady w 1961), NRD (1950), Mongolia (1962), Kuba (1972) i Wietnam (1978). Działanie RWPG oparte było na podziale produkcji (część państw produkowała dany produkt dla wszystkich innych), którą państwa członkowskie wymieniały się używając rubla transferowego jako wirtualnej jednostki rozliczeniowej. Specyfika RWPG izolowała kraje członkowskie w handlu międzynarodowym. Rozwiązana w 1991 r. |
| Współpraca gospodarcza i polityczna jest zacieśniania, następuje jej intensywny rozwój. | W 1961 r. władze NRD budują mur berliński. Był to betonowy mur oddzielający Berlin Wschodni od Zachodniego (będącego częścią RFN). Zbudowano go by zapobiec ucieczce obywateli NRD do RFN. Stał się symbolem powojennego podziału Europy. Zburzony 9/10 XI 1989 r. | |
| KBWE | KBWE (Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie) jest pierwszą po wojnie konferencją wszystkich państw europejskich (prócz Albanii). Była forum dialogu dwóch wrogich obozów. Zakończyła się w 1975 r. w Helsinkach podpisaniem Aktu Końcowego, który zawierał wspólne postanowienia dot. współpracy i przestrzegania praw człowieka, ale również stabilności ówczesnego podziału Europy. Po Akcie Końcowym z Helsinek powstały komitety helsińskie, które były organizacjami pozarządowymi kontrolującymi przestrzeganie praw człowieka. KBWE było przejawem zimnowojennej stabilizacji. W 1994 r. KBWE zmieniła nazwę na OBWE (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie), która to do dziś zajmuje się np. monitorowaniem przebiegu wyborów. | |
| Jesień Narodów 1989-1991 | Jesień Narodów (Jesień Ludów) to proces upadków systemów komunistycznych w państwach Europy Środkowo-Wschodniej (VI-XII 1989 r., czyli jesień 1989 r.) zakończony upadkiem Związku Radzieckiego w 1991 r. Pierwszym państwem, które stopniowo zaczęło dokonywać transformacji ustrojowej była Polska (6 II-5 IV 1989 r. trwają rozmowy Okrągłego Stołu, 4 VI 1989 r. odbywają się częściowo wolne wybory do Sejmu i wolne wybory do Senatu w wyniku których powstaje sejm kontraktowy, 24 VIII 1989 r. powołany zostaje rząd Tadeusza Mazowieckiego - pierwszy niekomunistyczny rząd w Europie Wschodniej). Jesienią 1989 r. w Czechosłowacji dokonała się aksamitna rewolucja. W 1990 r. nastąpiło zjednoczenie Niemiec (przystąpienie NRD - "Niemiec wschodnich" - do RFN - "Niemiec zachodnich"). Główne przyczyny:
| |
| WNP | Państwa od 1991 r. niepodległe, ale wcześniej wchodzące w skład ZSRR, tworzą Wspólnotę Niepodległych Państw (WNP) - organizację międzynarodową mającą podtrzymać związki między tymi krajami przy zachowaniu ich suwerenności. Część z nich, np. Litwa, Łotwa, Estonia nigdy nie wstąpiła do tej organizacji. | |
Geneza i przebieg integracji
[edytuj]- Integracja
- Proces scalania się, jednoczenia się.
Geneza integracji europejskiej po II wojnie światowej:
- kryzys gospodarczy i zniszczenia powojenne:
- Europa została najbardziej zniszczona podczas II wojny światowej, gdyż to na jej terenie toczyła się większość działań wojennych; zniszczone gospodarki potrzebowały wsparcia, aby wyjść z kryzysu i zapełnić rynki potrzebnymi towarami,
- aby skutecznie wykorzystać pomoc amerykańską przyznaną w ramach planu Marshalla, została powołana Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC),
- zagrożenie sowieckie:
- w państwach o zniszczonej gospodarce, w których ludzie cierpieli z głodu, istniało zagrożenie dojścia do władzy ugrupowań komunistycznych,
- ponieważ państwa europejskie nie byłyby w stanie oprzeć się atakowi ze strony kogokolwiek, istniało zagrożenie inwazji ZSRR (Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich), który nie przeprowadził po zakończeniu wojny demobilizacji żołnierzy - był gotowy do walki w imię ekspansywnej ideologii, którą głosiły jego władze,
- problem Niemiec:
- po II wojnie światowej Niemcy (i Austria) zostały tymczasowo podzielone na 4 strefy okupacyjne (amerykańską, brytyjską, francuską i sowiecką) - Wielka Trójka (USA, Wielka Brytania, ZSRR) i Francja nie mogły dojść do porozumienia w sprawie ich przyszłości: chciano zapobiec możliwości odrodzenia się ekspansywnych Niemiec,
- dążenie do pokoju:
- w powojennej Europie istniało zapotrzebowanie ludności na pokój - po 6 latach wojny chciano wreszcie zacząć normalne życie.
Odpowiedzią na powyższe problemy było:
- przyznanie przez USA pomocy gospodarczej w ramach realizacji planu Marshalla,
- utworzenie NATO jako systemu gwarantującego bezpieczeństwo Europie Zachodniej,
- rozpoczęcie procesu integracji gospodarczej (a w przyszłości również politycznej) państw zachodnioeuropejskich: utworzenie EWWiS, EWG i EURATOM-u.
Przebieg integracji i procesu budowania bezpieczeństwa w Europie:
- Plan Schumana
- Plan poddania całości produkcji węgla i stali (surowców będących podstawą przemysłu zbrojeniowego) Francji i Niemiec pod kontrolę wspólnej Wysokiej Władzy, która byłaby organem niezależnym w swoich decyzjach od żadnego z państw.
Plan Schumana ogłosił Robert Schuman, francuski minister spraw zagranicznych, 9 maja 1950 r. (dzień ten świętujemy jako Dzień Europy). Plan był współtworzony przez Jeana Monneta, późniejszego szefa Wysokiej Władzy.
Jego efektem było podpisanie Traktatu Paryskiego powołującego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali na 50 lat (działała w latach 1952-2002).
| 1951/1952 | 1957/1958 | 1992/1993 | 2007/2009 | |
|---|---|---|---|---|
| Traktat Paryski | Traktaty Rzymskie | Traktat z Maastricht | Traktat Lizboński | |
| EWWiS | EWG, EURATOM | UE oparta na 3 filarach | jednolita UE | |
| zrównoważony wzrost gospodarczy, zrównoważony rozwój, trwały rozwój, stabilność ekonomiczna, większe zatrudnienie itp. | tak | tak | tak | tak |
| wyższa stopa życiowa, dobrobyt, podwyższanie poziomu życia itp. | tak | tak | tak | tak |
| ściślejsze związki między krajami, solidarność między państwami członkowskimi | tak | tak | tak | |
| ochrona interesów i praw obywateli Unii, działanie zgodne z zasadą pomocniczości | tak | tak | ||
| zapewnienie obywatelom Unii przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości | tak | tak | ||
| wspólne reprezentowanie europejskich wartości na arenie międzynarodowej | tak | tak |
Struktura UE wprowadzona Traktatem o Unii Europejskiej (Traktatem z Maastricht) charakteryzowała się podziałem Unii na trzy filary:
- I filar, dotyczący spraw gospodarczych (tworzony przez Wspólnotę Europejską, następczynię Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej),
- II filar, dotyczący polityki zagranicznej (Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa),
- III filar, dotyczący wymiaru sprawiedliwości (Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych),
Traktat z Lizbony zniósł podział na filary.
Podpisany w 2001 r. Traktat z Nicei (wszedł w życie w 2003 r.) był dostosowaniem instytucji unijnych do planowanego rozszerzenia o 12 (10+2) nowych państw, w tym Polskę.