Prawo karne/Kradzież
Pojęcie. Kradzieżą określa się zabór cudzej rzeczy ruchomej w celu jej przywłaszczenia (art. 278 §1 KK). Zabór oznacza wyjęcie rzeczy spod czyjegoś władztwa i objęcie jej we własne władanie. Władztwo nad rzeczą jest stosunkiem faktycznym, a nie prawnym, wobec czego możliwa jest kradzież rzeczy, którą włada osoba niebędąca jej właścicielem (np. posiadacz lub dzierżyciel). Zgodnie z tzw. teorią zawładnięcia, zabór następuje w momencie objęcia przez sprawcę rzeczy we faktyczne władanie. Jest to bardzo rozsądne rozwiązanie, które (w odróżnieniu od uznawanych dawniej teorii dotknięcia, uniesienia lub wyniesienia) pozwala ściśle odróżnić dokonanie od usiłowania kradzieży. Cel przywłaszczenia oznacza zamiar uzurpowania sobie własności przedmiotu kradzieży, tzn. postępowania z nim tak, jakby się było jego właścicielem (włączenia go do swego stanu posiadania, zużycia go, rozporządzania nim etc.). Zabór rzeczy dokonany nie w celu przywłaszczenia, lecz samowolnego użycia (furtum usus) nie jest przestępstwem, a jedynie wykroczeniem (art. 127 KW), chyba że przedmiotem wykonawczym takiego zaboru jest pojazd mechaniczny (art. 289 KK - zabór pojazdu mechanicznego w celu krótkotrwałego użycia).
Przedmiot przestępstwa. Kradzież rzeczy (niezależnie od tego, czy została ona skradziona właścicielowi czy też np. dzierżawcy lub użytkownikowi) zawsze stanowi atak na prawo własności. Jest tak, ponieważ sprawca działa w celu przywłaszczenia zabranej rzeczy, zamierza czynić z nią to, co legalnie mieści się w zakresie uprawnień właściciela.
Przedmiot wykonawczy. Przedmiotem kradzieży może być jedynie cudza rzecz ruchoma względnie zwierzę.
Rzeczą cudzą jest rzecz stanowiąca własność innej osoby. Nie jest możliwa kradzież rzeczy własnej lub niczyjej (np. porzuconej). Jest za to możliwa kradzież przedmiotu współwłasności przez współwłaściciela. Kradzież taka ma miejsce, gdy jeden ze współwłaścicieli dokonuje zaboru rzeczy stanowiącej współwłasność, uniemożliwiając realizację prawa własności innym współwłaścicielom. Na podobnej zasadzie jeden ze wspólników może dokonać kradzieży mienia należącego do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (mienie spółki jest dla poszczególnych wspólników „cudze”), zaś jeden z małżonków może przywłaszczyć rzecz wchodzącą w skład ich wspólnego majątku. Wystarczy, aby wydobył tę rzecz spod wspólnego władania i rozporządzał nią wbrew woli współmałżonka, nie zamierzając jej zwrócić.
Przepisy dotyczące kradzieży rzeczy ruchomej (art. 278 §1 i 3-4 KK) zgodnie z art. 278 §5 KK stosuje się także w przypadku kradzieży energii i karty bankomatowej. Kradzież energii elektrycznej polega na pozyskiwaniu jej w sposób bezprawny przez podstępne korzystanie z cudzego źródła energii, uszkodzenie urządzenia pomiarowego bądź zmianę jego wskazań. W każdym z tych przypadków dochodzi do przywłaszczenia wartości majątkowej w wyniku pobierania pożytków bez zapłaty. Kradzież karty magnetycznej polega na fizycznym pozbawieniu posiadacza władztwa nad ta kartą, co stanowi zachowanie typowe dla zaboru rzeczy. Ratio legis penalizacji czynów tego rodzaju wyraża się w woli ochrony posiadacza karty przed bezprawnym pobieraniem środków finansowych z jego konta bankowego. Niezależnie od tego, znamiona przestępstwa kradzieży wypełnione są przez sam zabór karty, nawet jeśli sprawca nie zrobił z niej stosownego użytku. Odmienną konstrukcję ma czyn opisany w art. 278 §2, tzn. bezprawne uzyskanie cudzego programu komputerowego. Nie polega ono na pozbawieniu posiadacza programu władztwa nad nośnikiem danych, na którym ów program się znajduje, ale na bezprawnym powielaniu programu. W przypadku zaboru nośnika danych (dyskietki, płyty kompaktowej, całego komputera), uzasadnione jest kumulatywna kwalifikacja z art. 278 §1 i 2 KK, bowiem sprawca bezprawnie przywłaszczył sobie i rzecz ruchomą, i program komputerowy.
Kradzież leśna. Szczególnym typem kradzieży jest kradzież leśna, tzn. bezprawny wyrąb drzewa w lesie w celu przywłaszczenia (art. 290 §1 KK) lub zabór w celu przywłaszczenia drzewa wyrąbanego lub powalonego (art. 290 §2 KK). Wyróżnienie tego typu kradzieży wiąże się ze szczególna ochrona lasów jako dobra narodowego. Penalizacja przewidziana w art. 290 KK dotyczy zarówno zaboru drzewa w lasach państwowych, jak i w prywatnych. Sprawca bezprawnego zaboru drzewa odpowiada jak za kradzież. W razie skazania za kradzież leśną, sąd orzeka wobec sprawcy obligatoryjną nawiązkę w wysokości podwójnej wartości przedmiotu kradzieży. Kradzież jest przestępstwem ogólnosprawczym (powszechnym, może je popełnić każdy człowiek zdolny do odpowiedzialności karnej). Jest to przestępstwo o charakterze kierunkowym, którego można się dopuścić jedynie w zamiarze bezpośrednim w celu przywłaszczenia (dolus directus coloratus).
Kradzież rzeczy znacznej wartości (typ kwalifikowany). Kradzież rzeczy znacznej wartości stanowi kwalifikowany typ kradzieży i jest obarczona surowszą sankcją (art. 294 §1 KK; w tym wypadku sprawcy grozi kara od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności, przy kradzieży zwykłej - od 3 miesięcy do 5 lat). Definicję „znacznej wartości” formułuje art. 115 § 5 KK., zgodnie z którym mieniem znacznej wartości jest mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza 200 000 złotych.
Typ uprzywilejowany: kradzież mniejszej wagi (typ uprzywilejowany). W obecnie obowiązującym kodeksie karnym przewidziany został uprzywilejowany typ kradzieży mniejszej wagi (art. 278 § 3 KK), przewidujący lżejszą sankcję (grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności do roku - jeśli już o tym mówimy). W doktrynie istnieją pewne wątpliwości co do właściwej wykładni wypadku małej wagi. W orzecznictwie stosuje się wykładnię szeroką, uwzględniając nie tylko wartość przedmiotu kradzieży ale także okoliczności i sposób popełnienia czynu oraz motywy, jakimi kierował się sprawca. Kradzież rzeczy, której wartość nie przekracza 500 złotych[1] (w latach 2013-2018 1/4 minimalnego wynagrodzenia, od 1998 do 2013 r. 250 złotych, natomiast od 1972 do 1998 r. 500 złotych) stanowi wykroczenie (art. 119 § 1 KW), o ile sprawca nie popełnił przy tym kradzieży z włamaniem, nie stosował gwałtu ani nie groził jego natychmiastowym użyciem, a przedmiotem czynu nie była broń, amunicja, materiały lub przyrządy wybuchowe (art. 130 § 1-3 KW).
Ściganie kradzieży. Kradzież jest występkiem ściganym z urzędu, chyba że sprawca dopuścił się go na szkodę osoby najbliższej. W takim przypadku, zgodnie z art. 278 § 4 KK, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego. Celem podobnej regulacji jest ochrona stosunków rodzinnych. Zdarza się bowiem, ze ukaranie sprawcy mogłoby je naruszyć lub przynieść dodatkową szkodę pokrzywdzonemu. (Katalog osób najbliższych zawiera art. 115 § 11 KK, gdzie wymienieni zostali małżonek, wstępni, zstępni, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba przysposobiona z małżonkiem oraz osoba pozostająca w trwałym pożyciu ze sprawcą).