Ekoogrodnictwo/Płodozmian/Zmianowanie
|
Zasady układania płodozmianów - Uprawa współrzędna - Przykładowe płodozmiany |
Wymagania pokarmowe roślin[edytuj]
Jak już wspomniano, w ogrodach można ułożyć zmianowanie roślin w oparciu o wymagania pokarmowe roślin. Dla trzyletniej rotacji wydzielamy trzy kwatery, przy czym każda może się składać z wielu zagonów. W pierwszej kwaterze w roku 1. rosną rośliny najbardziej żarłoczne. Ta kwatera była też silnie nawożona np. kompostem z obornika lub dużą dawką kompostu z odpadów roślinnych. Na drugiej kwaterze miejsce zajmują rośliny o przeciętnych wymaganiach pokarmowych, natomiast kwaterę trzecią stanowią głównie mało wymagające rośliny motylkowate.
| Warzywa o dużych wymaganiach | Warzywa o średnich wymaganiach | Warzywa o małych wymaganiach |
|---|---|---|
kapustne:
|
cebulowe:
|
strączkowe
|
dyniowate:
|
korzeniowe:
|
większość ziół |
|
|
|
* warzywa te na lekkich piaszczystych glebach traktujemy jako bardziej wymagające, np. marchew wczesną jako średnio wymagającą, ziemniaki jako bardzo wymagające.
W ogrodach gdzie stosuje się nawozy mineralne sztucznego pochodzenia ustala się zapotrzebowanie roślin na azot i osobno na fosfor, dzięki czemu można określić dawki nawozów azotowych i fosforowych. W ogrodach biologicznych, gdzie praktycznie wszystkie dozwolone nawozy są nawozami wieloskładnikowymi, ustala się jedynie ogólne zapotrzebowanie roślin na składniki pokarmowe, wydzielając rośliny dużo, średnio i mało wymagające.
Generalnie rośliny bardzo wymagające nawozimy dużą dawką nawozów organicznych, ideałem jest tutaj kompostowany obornik bydlęcy lub pomiot ptasi z dodatkiem mączki np. bazaltowej. Oczywiście wystarczy też zwykły kompost z odpadków roślinnych, ale w dużej dawce co najmniej 4 kg na m² powierzchni (i dodatkowo kilka zabiegów nawożenia pogłównego). Jeżeli stosujemy sam kompost, dobrze byłoby, aby uprawę tych warzyw poprzedzała uprawa roślin z przeznaczeniem na zielony nawóz, najlepiej motylkowatych. Oprócz wymienionych nawozów nadają się tutaj także suszony obornik bydlęcy, śruta rącznikowa lub mieszanka mączki z rogów, krwi i kości. Każdy z tych nawozów warto uzupełnić zawierającą mikroelementy mączką skalną lub popiołem drzewnym. Poza głównym nawożeniem rośliny te wymagają jeszcze przynajmniej 1-3 zabiegów nawożenia pogłównego - w ogrodach biologicznych stosuje się do tego celu gnojówki roślinne, gnojówkę zwierzęce lub w umiarkowanej ilości gnojowicę.
 |
Porada
|
Rośliny o średnich wymaganiach pokarmowych czerpią składniki odżywcze głównie z kompostu, który stosujemy wiosną w ilości około 2 kg na m². W okresie wzrostu niektóre z nich będą wymagały jeszcze jednego zabiegu nawożenia pogłównego.
Rośliny mało wymagające dzięki symbiozie z bakteriami azotowymi mają dostęp do azotu atmosferycznego (dotyczy to roślin strączkowych). Praktycznie nie wymagają dodatkowego nawożenia, wystarcza im to, co pozostało po bardziej wymagających roślinach. W każdym razie bez szkody dla nich możemy zastosować kompost w ilości 0,5 - 0,8 kg na m², a dla takich roślin jak fasola tyczkowa dobrze zrobi dawka popiołu drzewnego lub mączki skalnej, które nie zawierają azotu.
Allelopatia[edytuj]
Układając płodozmian powinniśmy też zwrócić uwagę na wpływ, jaki mają na siebie poszczególne gatunki roślin. Będzie o tym mowa szerzej w rozdziale Uprawa współrzędna.
Metoda biodynamiczna[edytuj]
Istnieją jeszcze inne możliwości układania płodozmianów, stosowane w jednej z odmian ogrodnictwa ekologicznego, mianowicie w ogrodnictwie biodynamicznym. Zmianowanie składa się tutaj z czterech członów, cykl jest więc czteroletni. Warzywa dzielimy na warzywa liściowe, do których należą: sałata, szpinak, kapusty, kalafior (jego różna znajduje się w strefie liści), endywia, cykoria sałatowa, zioła (których częścią użytkową są liście; warzywa korzeniowe: burak ćwikłowy, marchew, pasternak, pietruszka, czosnek, cebula, por, seler, ziemniak, rzodkiewka, rzepa itp.; warzywa owocowe: ogórek, pomidor, papryka, oberżyna, cukinia, dynia, truskawka, fasola, soja, bób, soczewica, groch oraz warzywa kwiatowe, jak np. słonecznik i rośliny ozdobne (kwiaty niektórych nadają się do spożycia). Wybierając gatunki z poszczególnych grup układamy czteroletni płodozmian.
Dodatkowe zasady[edytuj]
Dodatkowymi elementami płodozmianów oprócz plonu głównego są przedplony i poplony (czyli międzyplony), dzięki których stosowaniu można uzyskać dodatkowy plon w ciągu jednego okresu wegetacyjnego. Warzywa o krótkim okresie wegetacji nadają się do zastosowania jako te dodatkowe elementy.
| Warzywa o długim okresie wegetacji (plon główny) | Warzywa o krótkim okresie wegetacji (poplon lub przedplon) |
|---|---|
|
|
- Większość warzyw uprawianych jako plon główny w większości przypadków może powrócić na to samo stanowisko po upływie co najmniej trzech lat, np. fasola, ogórek, sałata, czosnek, seler, marchew i ziemniak.
- W przypadku wystąpienia nicieni, kiły kapusty, raka pomidora lub infekcji głownią cebuli - warzywa te mogą powrócić na poprzednie miejsce po minimum pięciu latach.
- Warzywa takie jak kapustne, rzepowate, pietruszka, burak ćwikłowy i liściowy (boćwina), groch, cykoria, lepiej będą plonować w płodozmianach przynajmniej czteroletnich.
- Dla cebuli, pora, ogórka, sałaty, selera, marchwi i fasoli wystarczający będzie płodozmian dwuletni.
- Zmianowania nie wymagają: pomidor, papryka, bób, kukurydza cukrowa, możemy z powodzeniem uprawiać je corocznie na tym samym stanowisku. Nie zaszkodzi im jednak, jeżeli znajdą się w płodozmianie.
- Przedplonem oraz poplonem dla plonu głównego nie mogą być gatunki z nim spokrewnione.
- Przedplon nie może rosnąć na glebie świeżo nawiezionej; natomiast rośliny o krótkim okresie wzrostu możemy zastosować jako poplon po roślinach żarłocznych, w pierwszym roku po oborniku lub dużej dawce kompostu.
- Na poplon nadają się gatunki roślin przeznaczone na zielony nawóz, bardzo dobre są gatunki ozime; niektóre sklepy oferują specjalne mieszanki tych nawozów przystosowane do konkretnych rodzajów gleby.
- Jeżeli stosujemy płodozmian czteroletni, to w czwartym roku wysiewamy rośliny przeznaczone na nawóz, chociaż nie jest to przymusem.