MediaWiki w obrazkach/Linki
Linki stanowią bardzo istotną część stron pisanych w MediaWiki, która odróżnia je od wydawnictw papierowych. W większości serwisów istnieją regulacje, które mówią co i jak linkować. Większość tych regulacji sugeruje linkowanie obfite, ale "z głową". Nadmierna liczba linków powoduje, że tekst źle się czyta, a zbyt mała ich ilość powoduje, że między stronami nie powstaje naturalna sieć powiązań, co może utrudnić czytelnikowi wyszukiwanie informacji za pomocą surfowania.
Technicznie linki wstawia się za pomocą specjalnego wikikodu, który jest przez oprogramowanie zamieniany automatycznie na odpowiednie tagi języka XHTML, które są wysyłane do przeglądarki WWW czytelnika. Dzięki temu, użytkownik MediaWiki może tworzyć linki bez jakiejkolwiek znajomości języka XHMTL.
- Aby lepiej zrozumieć tę część podręcznika warto zapoznać się najpierw z rozdziałem Linki i wolne surfowanie.
Wszystkie linki w MediaWiki tworzy się za pomocą podwójnych lub pojedynczych nawiasów kwadratowych. W standardowych ustawieniach są one widoczne na stronach jako zmiana koloru fragmentu tekstu stanowiącego link. W niektórych projektach niektóre linki tworzą się też automatycznie po rozpoznaniu przez oprogramowanie określonego tekstu jako prawdopodobny link.
Linki wewnętrzne[edytuj]
Linki wewnętrzne kierują do innych stron w ramach tego samego serwisu. Tworzy się je za pomocą podwójnego nawiasu kwadratowego.
W najprostszym przypadku link wewnętrzny tworzy się przez zawarcie w podwójnych kwadratowych nawiasach tytułu linkowanej strony.
Przykładowy kod:
- [[IRC]]
da taki efekt:
Gdy link kieruje do strony, która jeszcze nie istnieje, będzie on czerwony, a nie niebieski.
Przykładowy kod:
- [[niemamnie]]
da taki efekt:
Link można utworzyć nie tylko z jednego słowa, ale z całej frazy.
Przykład:
- [[MediaWiki w obrazkach]]
da taki efekt:
Jeśli istnieje potrzeba zrobienia linku ze słowa lub frazy, które nie odpowiadają ściśle tytułowi linkowanej strony należy zastosować następujący schemat kodu:
- [[tytuł hasła|to co się ma pokazać na ekranie jako link]]
- Znak "|" jest to tzw pipe, który w typowej klawiaturze znajduje się zaraz nad klawiszem "enter" i aby go wywołać należy przycisnąć "shift". (patrz rys. 26)
Przykład:
- [[MediaWiki w obrazkach|Powrót do spisu treści tego podręcznika]]
da taki efekt:
W języku polskim, w którym słowa często się odmienia, mechanizm ten jest szczególnie przydatny, gdyż umożliwia linkowanie z odmienionych słów.
Przykład:
- [[angielski|angielskiego]]
da taki efekt:
Warto zauważyć, że akurat w tym przypadku można się posłużyć trikiem, który upraszcza nieco kod. Trik ten polega na napisaniu końcówki odmiany poza podwójnym nawiasem:
- [[angielski]]ego
co da taki sam efekt jak poprzedno:
gdyż oprogramowanie automatycznie obejmuje kolorem linku całe słowo, nawet jeśli tylko jego część jest zawarta w kwadratowych nawiasach.
Trik ten można jednak stosować wyłącznie do linkowania pojedynczych słów, w których nieodmieniony rdzeń odpowiada ściśle tytułowi strony. Np: nie da się tego samego zrobić ze słowa "Biochemii", gdy linkowana strona nazywa się "biochemia".
Linki wewnętrzne mogą też kierować do określonych sekcji strony. Tworzy się je za pomocą dodania na końcu tytułu strony znaku "#" (krzyżyk) po którym pisze się tytuł sekcji.
Przykład:
- [[MediaWiki w obrazkach/Linki#Zastosowanie dwukropka|Przejdź do rozdziału "Zastosowanie dwukropka"]]
da taki efekt:
Przekierowania[edytuj]
Strony przekierowujące (ang. redirect) upraszczają nieco życie z linkami wewnętrznymi poprzez automatyczne przenoszenie czytelnika pod właściwy adres.
Aby utworzyć przekierowanie:
- należy utworzyć czerwony link w wyjściowej stronie,
- kliknąć na ten link, co spowoduje przeniesienie do okna edycji,
- napisać w tym oknie, na samym jego początku:
- #REDIRECT [[tytuł strony]]
- gdzie oczywiście pod "tytuł strony" należy podstawić właściwą nazwę strony, do której chce się przekierować.
- nie pisać na stronie już nic więcej i kliknąć "zapisz".
Przekierowania są szczególnie przydatne, gdy w serwisie istnieją strony, które mogą mieć alternatywne, ale poprawne tytuły. Np. jeśli istnieje strona "Polskie Towarzystwo Chemiczne", to być może warto zrobić przekierowania z "PTChem" i "PTCH" , dzięki czemu będzie można używać te skróty jako linki w innych stronach bez konieczności ciągłego pisania pełnej nazwy.
Na przykład zamiast:
- [[Polskie Towarzystwo Chemiczne|PTCH]]
można po zrobieniu strony przekierowującej napisać:
- [[PTCH]]
Dodatkową zaletą stron przekierowujących jest to, że są one indeksowane przez wewnętrzną wyszukiwarkę. Dzięki temu czytelnik po wpisaniu do wyszukiwarki skrótu "PTCH" i naciśnięciu "przejdź" będzie automatycznie kierowany na stronę "Polskie Towarzystwo Chemiczne".
Wadą stron przekierowujących jest jednak tworzenie chaosu i ryzyka, że kiedyś w przyszłości przekierowanie to może się okazać błędne. Np. po powstaniu strony o tytule "Polskie Towarzystwo Chirurgiczne", ktoś może wstawić do innej strony na tematy medyczne linki "PTCH", a czytelnik zostanie błędnie przekierowany do strony o "Polskim Towarzystwie Chemicznym".
Remedium na to jest zamienianie stron przekierowujących na strony ujednoznaczniające, które zawierają listę stron o podobnym tytule. Nie dzieje się to jednak automatycznie, dlatego w wielu obszernych serwisach opartych na MediaWiki zdarzają się błędne przekierowania, o których istnieniu zapomnieli nawet ich autorzy. Strony ujednoznaczniające tworzy się zupełnie zwyczajnie - po prostu wpisuje się do nich listę linków do stron o podobnym tytule z minimalnym opisem, która co zawiera.
- Jak wyedytować przekierowanie
- Strona z przekierowaniem może być edytowana tak samo jak każda inna. Jednak ze względu na to, że po jej wczytaniu następuje natychmiastowy przeskok do strony docelowej nie ma jej jak "zatrzymać" na ekranie. Aby wrócić do strony z przekierowaniem ze strony docelowej należy kliknąć na specjalny mały link znajdujący się w tej sytuacji zaraz pod tytułem strony docelowej o treści "(Przekierowano z...}".
- Uwaga!
- Załóżmy że chcemy utworzyć stronę A, do której dodajemy przekierowującą stronę B i C, lecz musimy strzec przekierowania do przekierowania, gdyż nie zostaniemy przekierowani.
Linki zewnętrzne[edytuj]
Linki zewnętrzne mogą kierować do dowolnej strony WWW w Internecie. Zwykle są one stosowane w przypisach przy podawaniu źródeł, z których czerpało się pisząc swoją stronę w serwisie opartym na MediaWiki.
W najprostszym wariancie link zewnętrzny tworzy się po prostu przez wpisanie pełnego adresu docelowej strony WWW (tzw. URI)
Przykład:
- http://www.pajacyk.org.pl
co da efekt:
Wadą zewnętrznych linków bezpośrednich jest to, że wyglądają one brzydko w tekście strony, zwłaszcza jak adresy URI są bardzo rozbudowane i długie. Z tego względu często lepiej jest stosować linkowanie z użyciem nawiasów kwadratowych, które umożliwiają ukrycie "brzydkiego" adresu URI. Linki zewnętrzne tworzy się, w odróżnieniu od linków wewnętrznych za pomocą pojedynczych nawiasów kwadratowych.
Przykład:
- [http://www.pajacyk.org.pl]
da efekt:
Jak widać, oprogramowanie zamieniło długi adres w liczbę w kwadratowych nawiasach, co przypomina trochę przypis. Gdy na jednej stronie występuje więcej takich linków oprogramowanie automatycznie nadaje im kolejne numery.
Przykład:
- [http://www.pajacyk.org.pl][http://www.pajacyk.org.pl]
co da efekt:
Jak widać, oprogramowanie MediaWiki nie potrafi przypisać stałego numeru do kolejnych linków kierujących w to samo miejsce, lecz nadaje im kolejne numery niezależnie od tego, czy są to linki w to samo miejsce czy w inne.
Mechanizm tworzenia linków zewnętrznych umożliwia także "podmienianie" adresów URI dowolnymi słowami lub frazami. Wikikod, który to umożliwia ma następującą postać:
- [adres_strony Opis strony]
Jak widać między adresem strony i opisem musi być jedna spacja a nie znak "|" (pipe) jak to jest w przypadku linków wewnętrznych.
Przykład:
- [http://www.pajacyk.org.pl Kliknij w pajacyka i pomóż głodnym dzieciom]
co da taki efekt:
Mechanizm linków wewnętrznych umożliwia linkowanie nie tylko do stron WWW, ale też do innych miejsc w Internecie.
Przykłady:
- link do adresu E-mail:
- [mailto:zarzad@wikimedia.pl napisz do nas]
- efekt:
- napisz do nas
- link do kanału IRC:
- [irc://irc.freenode.org/polska wejdź na kanał #polska]
- efekt:
- wejdź na kanał #polska
- link do dokumentu tekstowego:
- [http://upload.wikimedia.org/wikimedia/pl/3/38/Ulotka_PR_low_Q.pdf Zobacz ulotkę promocyjną Stowarzyszenia Wikimedia Polska]
- efekt:
- Zobacz ulotkę promocyjną Stowarzyszenia Wikimedia Polska
Oprogramowanie MediaWiki, aby odróżnić linki do różnych miejsc w Internecie, automatycznie dodaje do nich małą ikonkę kojarzącą się z ich zawartością.
- Uwaga
- W większości serwisów link zewnętrzny do plików z obrazkami nie wyświetla tego obrazka lecz zamiast tego wyświetla link do niego. Wynika to faktu, że umieszczanie obcych obrazków we własnym serwisie poprzez link do nich może naruszać prawa autorskie właściciela tych obrazków.
- Druga uwaga
- W odróżnieniu od linków wewnętrznych, oprogramowanie nie sprawdza czy linki zewnętrzne kierują do istniejących stron. Dlatego wszystkie linki zewnętrzne są wyświetlane na niebiesko.
Interwiki[edytuj]
Linki interwiki służą do bezpośredniego kierowania do stron na zaprzyjaźnionych serwisach opartych na MediaWiki. Mimo, że są to w zasadzie linki zewnętrzne, wyglądają one na stronie tak jakby były linkami wewnętrznymi.
Ogólny wikikod linków interwiki ma następującą postać:
- [[xx:yy:Nazwa_hasła]]
- gdzie xx:yy - to specjalny skrót oznaczający określony zaprzyjaźniony serwis MediaWiki.
Linki interwiki istnieją w dwóch rodzajach. Pierwszy dotyczy analogicznych stron w międzynarodowych projektach, z których każda wersja językowa stanowi osobny serwis wiki. W ten sposób funkcjonują niemal wszystkie projekty realizowane w ramach Fundacji Wikimedia. Linki te wykorzystują dwu lub trzyliterowy kod języków (np: en:, pl:). Linki te nie są widoczne w tekście strony, lecz są wyróżniane w osobnej sekcji włączonej na sam dół menu (1 na rys. 28) i to niezależnie od tego gdzie się je umieści w tekście. Zazwyczaj jednak grupuje się je wszystkie u samego dołu lub góry strony.
Przykładowy kod:
- [[pl:Rower]]
Innym rodzajem linków interwiki są te, które kierują do innych serwisów w tym samym języku. Np. w projektach Wikimedia, skrót "w:" kieruje zwykle do Wikipedii.
Np:
- [[w:Rower|Rower]]
spowoduje wyświetlenie linku:
który, jeśli znajduje się na którymś z polskojęzycznych serwisów Wikimedia, będzie kierował do hasła "Rower" w polskiej Wikipedii, a jeśli w którymś z francuskojęzycznych do Wikipedii po francusku.
Przykładowy kod:
- [[w:en:Bicycle|Rower]]
który w tekście hasła wygląda tak samo jak poprzedni:
kieruje jednak do odpowiedniego hasła w angielskiej Wikipedii.
Listę skrótów zaprzyjaźnionych serwisów MediaWiki muszą stworzyć administratorzy danego projektu. Można w ten sposób "łączyć" z sobą dowolne projekty oparte na tym oprogramowaniu.
Kategorie[edytuj]
Co to są kategorie i do czego służą można przeczytać w rozdziale Szukanie po kategoriach.
Linki do kategorii mają podwójne znaczenie:
- tworzą na samym dole tekstu link do odpowiedniej strony kategorii
- przypisują artykuł do danej kategorii.
Linki do kategorii tworzy się bardzo prosto:
- [[Kategoria:Nazwa_kategorii|Indeks]]
- gdzie: "Nazwa_kategorii" to tytuł tej kategorii, a "Indeks" to dowolny tekst, na podstawie którego oprogramowanie ustali miejsce strony na liście danej kategorii.
Np: kod:
- [[Kategoria:MediaWiki|Linki]]
umieszczony na tej stronie, utworzył widoczny u jej dołu link do kategorii "MediaWiki" i jednocześnie przypisał tę stronę do tej kategorii, przy czym strona ta znajdzie się na liście tej kategorii pod literą "L".
Gdy pominie się w kodzie linku do kategorii parametr "indeks" strona zostanie zindeksowana na podstawie jej tytułu.
Indeks w postaci znaku "!" i "*" powoduje, że dana strona znajdzie się u szczytu listy, ponad normalną listą alfabetyczną.
Przykład:
- [[Kategoria:MediaWiki|*]]
gdyby był wstawiony do tekstu tej strony umiejscowił by ją u szczytu kategorii "MediaWiki", nawet jakby tytuł tej strony zaczynał się na literę "Z".
Jeden artykuł może mieć dowolną liczbę kategorii.
- Uwaga
- Strony kategorii tworzą się same. Wystarczy przypisać kilka haseł do nie istniejącej jeszcze kategorii, aby oprogramowanie samo ją utworzyło. Zadaniem użytkownika jest tylko przypisanie nowej kategorii do kategorii wyższych.
Strukturę kategorii tworzy się dopisując po prostu na stronie kategorii linki do odpowiednich kategorii wyższych.
Np: dodanie linku
- [[Kategoria:Internet]]
na stronie kategorii "MediaWiki" przypisze ją do kategorii "Internet".
Wstawiając linki kategorii do stron kategorii, można tworzyć dowolną, hierarchiczną ich strukturę.
Zastosowanie dwukropka[edytuj]
Dwukropek umiejscowiony na początku kodu linku interwiki, kategorii a także kodu umieszczenia obrazka, powoduje że zamieniają się one w zwykłe linki, co umożliwia ich wplatanie w tekst.
Np. kod:
- [[:en:bicycle|rower]]
da taki efekt:
czyli zwykły link w tekście a nie link umieszczony na dole menu. Link ten będzie kierował do strony "Bicycle" na równoległym serwisie anglojęzycznym, do tego w którym ten link jest wstawiony.
Kod:
- [[:Kategoria:MediaWiki]]
da taki efekt:
i jest to link do kategorii "MediaWiki" ale nie wyświetlający się na dole strony, tylko w miejscu w którym występuje w tekście i nie przypisujący danej strony do tej kategorii.
Linki tworzone automatycznie[edytuj]
Oprogramowanie MediaWiki można tak skonfigurować, aby automatycznie rozpoznawało pewne skróty i tworzyło z nich odpowiednie linki automatycznie. Można w ten sposób np. tworzyć linki do książek za pomocą numerów ISBN i do dokumentów RFC.
Przykład:
- RFC 234
utworzy taki link:
który kieruje do zewnętrznego dokumentu odpowiedniego RFC umieszczonego na serwerze IETF.
Przypisy (opis działania)[edytuj]
Ostatnią odmianą linków są przypisy. Przypisy mają nieco inną postać od reszty linków, gdyż opierają się na systemie bardziej przypominającym tagi XHTML niż typowy wikikod. System wstawiania przypisów w MediaWiki jest wysoce niedoskonały oraz mało intuicyjny, dlatego być może w kolejnych jej wersjach zostanie radykalnie zmieniony.
Mechanizm przypisów umożliwia tworzenie numerowanego systemu odwołań z tekstu głównego do tekstu przypisów, które można umieścić na dole strony. Odwołania do przypisów w tekście głównym przyjmują formę liczb umieszczonych w kwadratowych nawiasach i w górnym indeksie tak jak na końcu tego zdania.[1] Po kliknięciu w tę liczbę oprogramowanie automatycznie przenosi czytelnika na dół strony do tekstu przypisu. Teksty przypisów są umieszczane w takiej kolejności jak pojawiają się w tekście głównym i są pisane nieco mniejszą czcionką od tekstu głównego. Przed ich numerem znajduje się mała strzałka do góry, po której kliknięciu można z powrotem wrócić do miejsca odwołania w tekście głównym.
Przypisy w tekście głównym umieszcza się w następujący sposób:
- Tekst główny.<ref>Tekst przykładowego przypisu</ref>
co da taki efekt:
- Tekst główny.[2]
Jak widać, tekst przypisu trzeba umieszczać między tagami <ref></ref> w tekście głównym, co nie jest zbyt intuicyjnie, zwłaszcza dla osób, które są przyzwyczajone do stosowania przypisów w edytorach tekstu.
W tekstach przypisów można bez przeszkód umieszczać dowolne linki.
Przykład:
- Tekst główny.<ref>Przypis z linkiem wewnętrznym: ([[IRC]]) oraz zewnętrznym [http://www.pajacyk.org pajacyk org]</ref>
i rezultat:
Tekst główny.[3]
Przypisy automatycznie nie pojawiają się na dole strony. Aby je tam ujrzeć (albo w dowolnym, innym miejscu na stronie) należy wstawić kod:
- <references/>
i tam, gdzie ten kod się pojawi, tam pojawi się lista przypisów, choćby to nawet był środek tekstu.
W wielu projektach tworzony jest specjalny szablon, który ładniej formatuje teksty przypisów oraz dodaje automatycznie odpowiednią sekcję. W polskojęzycznych serwisach szablon ten nazywa się zwykle {{przypisy}}, a wynik jego działania można obejrzeć poniżej:
Przypisy
- ↑ Przykładowy przypis
- ↑ Tekst przykładowego przypisu
- ↑ Przypis z linkiem wewnętrznym: (IRC) oraz zewnętrznym pajacyk org
Źródła[edytuj]
- Help:Link w mediawiki.org
- Tabela metod tworzenia linków z Wikipedii