«	Język niemiecki Zaimek (das Pronomen)	»
Gramatyka	Język niemiecki Zaimek (das Pronomen)	Gramatyka

Zaimek (das Pronomen)

W niektórych gramatykach zaimki występujące w towarzystwie rzeczownika zaliczane są (podobnie jak rodzajnik określony i nieokreślony) do grupy rodzajników (Artikewort, Determinativ). Jednak ze względu na ich zdolność występowania w zastępstwie rzeczownika, Duden, Wahrig itp. zaliczają je jednak do zaimków, np. welcher jako zaimek pytający.^[1]

Deklinacja zaimków (Deklination der Pronomina)

Większość zaimków odmienia się przez przypadki wg deklinacji (fleksji) mocnej (starke Fexion), zwanej też zaimkową (pronominale Flexion)^[2].

	Sing.			Pl.
	m	f	n	m,f,g
Nom.	~er	~e	~es	~e
Gen.	~es	~er	~es	~er
Dat.	~em	~er	~em	~en
Akk.	~en	~e	~es	~e

W Sing. Gen. m i n potocznie spotykana jest sporadycznie końcówka słabej deklinacji -en zamiast -es.^[2]

Poszczególne przypadki deklinacji zaimków

Deklinacja zaimków osobowych (Personalpronomen)

ich, du, er, sie, es, wir, ihr, sie, Sie

	Sing.					Pl.
Nom.	ich	du	er	sie	es	wir	ihr	sie forma grzeczn. Sie
Gen.	meiner przest. mein	deiner przest. dein	seiner	ihrer	seiner	unser	euer	ihrer forma grzeczn.Ihrer
Dat.	mir	dir	ihm	ihr	ihm	uns	euch	ihnen forma grzeczn.Ihnen
Akk.	mich	dich	ihn	sie	es	uns	euch	sie forma grzeczn.Sie

Deklinacja zaimków zwrotnych (Reflexivpronomen)

sich

	Sing.			Pl.
	ich	du	er, sie, es	wir	ihr	sie, Sie
Nom.	-	-	-	-	-	-
Gen.	-	-	-	-	-	-
Dat.	mir	dir	sich	uns	euch	sich
Akk.	mich	dich	sich	uns	euch	sich

Deklinacja zaimków przed rzeczownikiem

zaimki dzierżawcze

mein (meine, mein)
dein (deine, dein)
sein (seine, sein)
ihr (ihre, ihr)
unser (unsere, unser)
euer (euere, euer)

zaimki nieokreślone

kein (keine, kein)

	Sing.			Pl.
	m	f	n	m, f, n
Nom.	kein	keine	kein	keine
Gen.	keines	keiner	keines	keiner
Dat.	keinem	keiner	keinem	keinen
Akk.	kein	keine	kein	keine

Deklinacja zaimków w zastępstwie rzeczownika

zaimki dzierżawcze

meiner (meine, mein(e)s)
deiner (deine, dein(e)s)
seiner (seine, sein(e)s)
ihrer (ihre, ihr(e)s)
uns(e)rer (uns(e)re, unser(e)s)
eu(e)rer (eu(e)re, eu(e)res)

zaimki nieokreślone

keiner (keine, keines)

	Sing.			Pl.
	m	f	n	m, f, n
Nom.	keiner	keine	keines keins	keine
Gen.	keines	keiner	keines	keiner
Dat.	keinem	keiner	keinem	keinen
Akk.	keinen	keine	keines eins	keine

Inne zaimki

der (die, das)

	Sing.			Pl.
	m	f	n	m, f, n
Nom.	der	die	das	die
Gen.	dessen	derer pot. deren	dessen	derer pot.deren
Dat.	dem	der	dem	denen
Akk.	den	die	das	die

dieser (diese, dieses)
welcher (welche, welches)
all

	Sing.			Pl.
	m	f	n	m, f, n
Nom.	welcher	welche	welches	welche
Gen.	welches pot. welchen	welcher	welches pot. welchen	welche
Dat.	welchem	welcher	welchem	welchen
Akk.	welchen	welche	welches	welche

solch (solcher, solche, solches)

	Sing.			Pl.
	m	f	n	m, f, n
Nom.	solcher	solche	solches	solche
Gen.	solchen	solcher	solchen	solche
Dat.	solchem	solcher	solchem	solchen
Akk.	solchen	solcher	solches	solche

jeder (jede, jedes)

	Sing.			Pl.
	m	f	n	m, f, n
Nom.	jeder	jede	jedes	-
Gen.	jedes	jeder	jedes	-
Dat.	jedem	jeder	jedem	-
Akk.	jeden	jede	jedes	-

derjenige (diejenige, dasjenige), derselbe (dieselbe, dasselbe)

	Sing.			Pl.
	m	f	n	m, f, n
Nom.	derjenige	diejenige	dasjenige	diejenigen
Gen.	desjenigen	derjenigen	desjenigen	derjenigen
Dat.	demjenigen	derjenigen	demjenigen	denjenigen
Akk.	denjenigen	diejenige	dasjenige	diejenigen

einer (eine, eines) (IP)
irgendeiner (irgendeine, irgendeines)

	Sing.			Pl.
	m	f	n	brak
Nom.	einer	eine	eines eins	-
Gen.	eines	einer	eines	-
Dat.	einem	einer	einem	-
Akk.	einen	eine	eines eins	-

wer

	Sing.	Pl.
	m, f	brak
Nom.	wer
Gen.	wessen przest. wes
Dat.	wem
Akk.	wen

was

	Sing.	Pl.
	n	brak
Nom.	was
Gen.	wessen
Dat.	wem
Akk.	was

jemand, irgendjemand, niemand

	Sing.	Pl.
	bezosob.	brak
Nom.	jemand
Gen.	jemandes/jemands
Dat.	jemandem/jemand
Akk.	jemanden/jemand

Zaimek wskazujący (das Demonstrativpronomen)

Do zaimków wskazujących należą:

der (die, das)

derjenige (diejenige, dasjenige)
derselbe (dieselbe, dasselbe)

dieser (diese, dieses)
jener (jene, jenes)
solcher (solche, solches)

zobacz też → Użycie zaimków dessen, deren i derer.

Zaimek pytający (das Interrogativpronomen)

Do zaimków pytających należą:

wer, was

wessen
wem
wen

welcher (welche, welches)

Użycie zaimka pytającego welcher (welche, welches)

W dopełniaczu (Gen.) liczby pojedynczej (Sing.) dla rodzaju męskiego (m) i nijakiego (n) możliwe są dwie formy: welches lub welchen. Forma welchen jest spotykana raczej w języku mówionym, w języku pisanym przeważa forma welches.
W mianowniku (Nom.), jeżeli po zaimku pytającym nie występuje bezpośrednio rzeczownik, to pytanie można rozpocząć formą welches (n, Sing.) bez względu na rodzaj (m, f, n) oraz liczbę (Sing., Pl.), np. Welches sind die beliebtesten Hunderassen?^[3].

Zaimek nieokreślony (das Indefinitpronomen)

Zaimki nieokreślone to najliczniejsza i najbardziej zróżnicowana grupa zaimków. Należy zauważyć, że do zamków nieokreślonych należą słowa, które mogą być także np. rodzajnikiem, liczebnikiem itp. w zależności od konstrukcji i kontekstu zdania, a często także w zależności od intonacji. Np. słowo ein

w zdaniu Ich habe eine Tochter.

jest użyte przed rzeczownikiem (adnominal).

Jeżeli nacisk leży na słowie ich, habe oder Tochter, to eine będzie rodzajnikiem nieokreślonym, który z reguły nie jest tłumaczony na jęz. polski, czyli Mam córkę.
Jeżeli nacisk leży na słowie eine, to będzie ono liczebnikiem, czyli Mam jedną córkę.

w zdaniu Hast du auch eine?

jest użyte w zastępstwie rzeczownika (pronominal).

Jeżeli eine występuje w zdaniu samodzielnie, to będzie zaimkiem nieokreślonym.

Podział zaimków nieokreślonych może być dokonany wg różnych kryteriów:

występujące tylko w zastępstwie rzeczownika (irgendetwas, irgendjemand, irgendwas, irgendwer, jemand, jedermann, man, niemand, nichts) lub

zarówno w zastępstwie rzeczownika jak i przed rzeczownikiem (all, ein, einiger, etlicher, etwas, irgendein, irgendwelcher, jeder, jedweder, jeglicher, kein, mancher, mehrere).

odmienne, tzn. podlegające deklinacji (ein, irgendeiner, einiger, irgendjemand, jeder, jemand, kein, mancherniemand, welcher) lub nieodmienne (all, alles, irgendetwas, etwas, pot. was)

nieodmienne (man, mehrere, nichts)

odnoszące się tylko do istot żywych, tylko do rzeczy lub do obu kategorii

występujące tylko w l. poj., tylko w l. mn. lub w obu liczbach.

Uwagi

Do zaimków nieokreślonych nie zalicza się słów, które mogą być poprzedzone rodzajnikiem lub przysłówkiem/przymiotnikiem, np. ganz, viel, wenig, anderer (andere, anderes), np, sehr wenig, viel Geld, die wenigen Leute), ^[4].

Zaimek względny (das Relativpronomen)

Zaimek względny wprowadza zdanie podrzędne odnoszące się do podmiotu lub całej treści zdania nadrzędnego.

Do zaimków względnych należą:

der (die, das)
welcher (welche, welches)
wer,
was

zobacz też → Użycie zaimków dessen, deren i derer.

Użycie zaimków względnych das vs was

das i was jako zaimki względne często mogą być stosowane synonimicznie z uwzględnieniem kilku reguł^[5]:

Jeżeli zaimek względny odnosi się do klasycznego rzeczownika, to do wprowadzenia zdania podrzędnego używa się der (die, das) w odpowiednim rodzaju i liczbie, np. Das Haus, in dem wir wohnen.
Jeżeli zaimek względny odnosi się do rzeczownika odprzymiotnikowego lub odimiesłowowego, szczególnie w stopniu najwyższym, to z reguły używa się was jako zaimka względnego, np. Das Schönste, was ich gesehen habe.
Jeżeli zaimek względny wprowadza zdanie podrzędne odnoszące się do całej treści zdania nadrzędnego, to zawsze należy użyć was, np. Sie fing an zu weinen, was mich nervte.

Tabela zaimkow


Zaimek Pronomen	osobowy Personalpron.	zwrotny Reflexivpron.	dzierżawczy Possesivpron.	wskazujący Demonstrativpron.	nieokreślony Indefinitpron.	pytajny Interrogativpron.	względny Relativpron.
ich du er sie es wir ihr sie Sie	✅
sich		✅
mein dein sein unser euer ihr			✅
der die das				✅			✅
dieser diese dieses				✅
jener jene jenes				✅
derjenige diejenige dasjenige				✅
derselbe dieselbe dasselbe				✅
solch solcher solche solches				✅
man					✅
jemand					✅
niemand					✅
jeder jede jedes					✅
einer					✅
irgendeiner					✅
keiner					✅
all					✅
etwas					✅
nichts					✅
wer					✅	✅	✅
was					✅	✅	✅
welcher welche welches						✅	✅
was für						✅

Źródła

[WahrigRD399-1] raca zbiorowa, Wahrig - Richtiges Deutsch leicht gemacht, wissensmedia GmbH, Gütersloh/München, ISBN 978-3-577-07566-4, str. 399

[WahrigRD404f-2] 2,0 ^2,1 praca zbiorowa, Wahrig - Richtiges Deutsch leicht gemacht, wissensmedia GmbH, Gütersloh/München, ISBN 978-3-577-07566-4, str. 404

[3] Duden online, Welche Form ist richtig: „welche“, „welchen “oder „welches“?, dostęp 22.02.2023

[4] Duden Schülerlexikon, Indefinitpronomen

[5] Duden online, „Das“ oder „was“? Der Gebrauch von Relativpronomen, dostęp 28.02.2023

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]