Wikipedysta:Ananas96/Starożytna Grecja - Wstęp
Grecja była jednym z najpotężniejszych państw starożytności. Na przełomie naszej ery dzięki sile militarnej i wspaniałej kulturze zdominowała rejon Morza Śródziemnego. W VIII wieku p.n.e Grecy znali już alfabet i tworzyli państwa, swoją ojczyznę nazywali Helladą, a siebie Hellenami. Mówili jednym językiem, mieli wspólne obyczaje i czcili tych samych bogów. Przez wiele stuleci wpajali innym ludom zamiłowanie do sztuki, przekazywali wspaniałe osiągnięcia z dziedziny architektury i uczyli innych form sprawowania rządów. Potem potęga Grecji załamała się i kraj podupadł, jednak wiele jego osiągnięć przetrwało. Jednak współczesna cywilizacja zachodnia w dużej mierze opiera się na elementach kultury helleńskiej.
W jedności siła[edytuj]
Hellenowie zjawili się na ziemiach późniejszej Grecji w II tysiącleciu p.n.e. Początkowo dzielili na różne plemiona, z których główne to: Achajowie, Jonowie i Dorowie. Ci ostatni przypuszczalnie byli najpóźniej i wyparli Achajów oraz Jonów na południe ku Morzu Śródziemnemu. Jednak od VIII w. p.n.e. dzięki wypracowaniu jednego języka i kulturowych tradycji takich jak mitologia czy igrzyska wzmacniało się poczucie jedności wszystkich ludów i wzrastała potęga cywilizacji helleńskiej. Do zjednoczenia i rozkwitu miast-państw (polis) doszło jednak w V w. p.n.e. - wobec konieczności walki ze wspólnym wrogiem, Persami.
Tradycja i oryginalność[edytuj]
U podstaw cywilizacji greckiej leżały starsze kultury, takie jak mykeńska, stworzona przez Achajów, która załamała się w wyniku najazdu Dorów w XII-XIIw. p.n.e. Jednym z przełomowych epizodów tego okresu była wojna trojańska. O tych wydarzeniach opowiadają wybitne dzieła Homera - "Iliada i "Odyseja". Zostały one jednak napisane później- w okresie archaicznym, który wyznacza szczytowy okres w rozwoju kultury greckiej i helleńskiej. W tym czasie powstawały pierwsze dzieła literackie (najpierw śpiewane, potem jednak recytowane) i narodziły się filozofia oraz nauka grecka. Sztuka była silnie związana z tradycjami, wierzeniami i stylem życia mieszkańców tego regionu świata - np. poematy opisywały przełomowe momenty w życiu społeczności.
Grecy w swojej kulturze mieli także zwyczaj spędzania czasu na ucztach. Bardzo to lubili, ale nie była to jednak rozrywka dla wszystkich. Bowiem uczty odbywały się w domach bogatych obywateli. Obowiązkiem gospodarza było zaproszenie na takie spotkanie znanych i ciekawych ludzi. Po zaspokojeniu głodu prowadzili długie dyskusje na tematy polityczne, poglądy rożnych filozofów, dzieła malarzy lub nowe poematy filozofów.
Kolebka demokracji[edytuj]
W Grecji rozwinął się wyjątkowy system rządów zwany demokracją, który z pewnymi zmianami obowiązuje do dziś w wielu krajach świata. Oznacza model państwa rozumianego jako wspólnota obywateli, mających prawo głosu w wyborach. Demokracja narodziła się w jednym z głównych greckich polis - Atenach.
Odkrywcy, handlarze, kupcy[edytuj]
Grecy byli ludem bardzo aktywnym. Od najdawniejszych czasów tamtejsi żeglarze odpływali z kraju aby odkrywać nowe lądy. W zamorskich państwach nawiązywali kontakty handlowe, wymieniając wino, oliwę i przedmioty artystyczne na zboże, drewno oraz kość słoniową. W dziejach Hellady dochodziło też do większych migracji ludności, powodowanych np. krwawymi wojnami. Przykładem jest wielka kolonizacja grecka z VIII-VIw. p.n.e. Objęła ona między innymi tereny Włoch i rejony nad Morzem Czarnym.
Ateny i Sparta[edytuj]
W Grecji istniało wiele miast-państw, jednak najpotężniejszymi były Ateny oraz Sparta, które mogły poszczycić się odmienną sztuką oraz stylem życia, a także innymi metodami wychowania młodzieży i prowadzenia wojen. W Atenach panowała demokracja. Rządzona przez królów Sparta odznaczała się surowym wojskowym rygorem, np. dzieci już od 7 roku życia przygotowywano w koszarach do walki z wrogami. Oba polis pozostawały w ciągłym konflikcie, zjednoczyły się dopiero w Vw. p.n.e. w czasie wojen z Persami. Atenom udało się jednak przejąć dominację dzięki założeniu Związku Morskiemu (478-477r. p.n.e.) Za czasów Peryklesa (500-429r p.n.e.) stały się centrum kulturowym i umysłowym Hellady. Działali tam wielcy myśliciele (Sokrates), architekci i rzeźbiarze (Fidiasz). Później Ateny uległy Sparcie w wojnie peloponeskiej, ale pozostały ważnym ośrodkiem kultury - w IVw. p.n.e. powstała tam słynna Akademia Platońska.
Misteria, igrzyska, teatr[edytuj]
Grekom zawdzięczamy mnóstwo wspaniałych osiągnięć kulturowych. Wiele z nich przetrwało (choć w nieco zmienionej formie) do dziś, np. Igrzyska olimpijskie, czyli rozgrywane cyklicznie zawody sportowe (od 776r. p.n.e. odbywające się co cztery lata). Igrzyskom pierwotnie towarzyszyły występy poetów, muzyków i śpiewaków, współcześnie już nie praktykowane. W Helladzie narodziła się też tradycja misteriów - kultów religijnych dostępnych dla wtajemniczonych, związanych z różnymi obrzędami. Do najważniejszych należały orfickie i dionizyjskie. Z tych drugich wywodzi się teatr, kolejne wciąż obecne w naszej kulturze osiągnięcie Greków.
Wojny perskie i podbój macedoński[edytuj]
Perskie najazdy w V w. p.n.e. zmusiły Hellenów do mobilizacji i zjednoczenia sił. Do najważniejszych bitew greckich należy starcie pod Maratonem oraz późniejsze w wąwozie pod Termopilami, gdzie w wyniku obrania świetnej strategii - 300 hoplitów powstrzymywało kilka dni napór tysięcy nieprzyjaciół, dzięki czemu helleńska flota mogła przygotować się do zwycięskiej walki pod Salaminą. Wojny Perskie choć wygrane przez Greków, zrujnowały kraj. W IV w. p.n.e. znaczna część państwa znalazła się pod kontrolą Macedończyków pod wodzą Filipa II, a potem Aleksandra Wielkiego. Ostateczny kres świetności Hellady datuje się na 146r. p.n.e., kiedy podbili ją Rzymianie. Przejęli oni wiele greckich osiągnięć cywilizacyjnych.