Aptosid - czyli Debian sid krok po kroku dla każdego/Zarządzanie systemem, pakietami, instalacja programów

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.

Zarządzanie pakietami[edytuj]

W Terminalu[edytuj]

Do zarządzania pakietami w systemie służy program "dpkg" oraz "apt-get"

1. Instalacja programu/pakietu z repozytoriów -> Terminal jako root:
apt-get update
apt-get install nazwa_pakietu
2. Instalacja programu pobranego z sieci:
cd folder_z_pobranym_programem
dpkg -i nazwa_pakietu.deb
a. Gdy pakiet wymaga zainstalowania dodatkowych zależności a instalacja zostaje przerwana, wtedy :
apt-get install -f
b. Gdy pakiet nie został z jakiegoś powodu poprawnie skonfigurowany, robimy to ponownie:
dpkg --reconfigure -a 
3. Usunięcie pakietu:
apt-get remove nazwa_pakietu
4. Usunięcie pakietu wraz z zależnościami:
apt-get --purge remove nazwa_pakietu
apt-get autoremove
5. Usunięcie starych wersji paczek instalacyjnych:
apt-get autoclean
6. Gdy nie znamy dokładnej nazwy pakietu, wyszukujemy go za pomocą:
apt-cache search nazwa_pakietu
 lub 
apt-file search nazwa_pakietu
7. Instalacja pakietu .bin
sh nazwa_pakietu.bin
Jeśli pakiet nie ma prawa wykonalności, wtedy:
chmod a+x nazwa_pakietu


Synaptic[edytuj]

Twórcy sidux-a zalecają instalację pakietów tylko za pomocą "apt-get", jednakże można to robić za pomocą
nakładki graficznej "synaptic":

apt-get install synaptic

Następnie Menu-> System-> Synaptic Menadżer Pakietów-> hasło root

1. Pierwsza ikona ODŚWIEŻ odświeży listę pakietów
2. Ikona SZUKAJ pomoże znaleźć szukany program/pakiet
3. Prawym klawiszem myszy zaznaczmy pakiet do instalacji i klikamy na ikonę ZASTOSUJ


4. Potwierdzamy i cierpliwie czekamy aż skończy; zamykamy Synaptic.


Aktualizacja systemu[edytuj]

1. Twórcy sidux-a zalecają aktualizację systemu tylko za pomocą "apt-get":
apt-get update
apt-get upgrade
2. Albo aktualizację od razu całego systemu do najnowszej wersji:
apt-get dist-upgrade
3. Gdy chcemy zablokować starszą wersję pakietu - pakiet nie zostanie zaktualizowany:
echo nazwa_pakietu hold|dpkg --set-selections
a. Aby sprawdzić jakie pakiety są zablokowane przed aktualizacją:
dpkg --get-selections | grep hold
b. Aby odblokować zablokowany pakiet w celu aktualizacji:
echo nazwa_pakietu install|dpkg --set-selections


Repozytoria zewnętrzne i klucz publiczny[edytuj]

Instalując program, którego nie ma w repozytoriach Debiana i siduxa, należy:
1. Dodać adres serwera jeśli jest dostępny, za pomocą edytora tekstu jako root do pliku:
/etc/apt/sources.list.d/debian.list
2. Następnie odświeżyć listę pakietów poleceniem:
apt-get update
2. Jeśli pojawi się komunikat o braku klucza publicznego, wtedy instalujemy go:
a. Czasami producent programu posiada klucz na swoim serwerze wraz z instrukcją instalacji.
b. Jeśli nie, dodajemy klucz poleceniem:
gpg --keyserver keys.gnupg.net --recv numer_klucza
gpg --export numer_klucza | apt-key add -


Zarządzanie systemem[edytuj]

Usuwanie starego jądra systemu[edytuj]

Ponieważ aktualizacje jądra systemu są częste mamy do dyspozycji mały program do usuwania starych jąder:

1. Menu-> System-> kernel-remover
2. Zaznaczamy wersję jądra/jąder z najmniejszym numerem wersji -> OK


3. Should I remove this kernel? -> OK


Program nie pokaże najnowszej wersji jądra do usunięcia, dobrze jest też zostawić jedno starsze jądro
w razie problemów z najnowszym.


Administracja systemem[edytuj]

Aby dokonać podstawowych zmian w ustawieniach systemu należy uruchomić:
Menu-> Ustawienia-> Menadżer ustawień Xfce 4


Wybiorę w/g mnie tylko najistotniejsze:
1. Preferowane programy
a. Jeśli chcemy zmienić program na własny inny niż sugerowany, z listy wybieramy inne


b. Z katalogu /usr/bin lub każdego innego wybieramy skrypt uruchamiający program lub jego dowiązanie


2. Wymienne napędy i nośniki
a. Zakładka Pamięć: automatycznie otwieraj,uruchamiaj programy na nowych napędach i nośnikach:
powinno być odznaczone


b. Zakładka Multimedia: Odtwarzaj płyty audio/CD/DVD - możemy wybrać odtwarzacz lub nie zaznaczać -
wtedy uruchamiamy pliki z nośników ręcznie


c. Zakładka Aparaty: Importuj cyfrowe fotografie przy podłączeniu - polecam do wyboru trzy programy:
gThumb, F-spot lub DigiKam - ich opis znajduje się w rozdziale: Sidux/Programy użytkowe/Urządzenia peryferyjne/Cyfrowy aparat fotograficzny.
3. Menadżer plików: zakładka Zachowanie-> czy pliki mają otwierać się po jednym czy dwóch kliknięciach


4. Obszary robocze: wybieramy od 1


5. Pulpit: wybieramy tapetę, rozmiar ikon oraz montowanie plików i nośników


6. Monitor: wybór dostępnych monitorów, rozdzielczość oraz częstotliwość odświeżania


7. Okna:
a. Zakładka Wygląd: wybieramy motyw systemowy


b. Zakładka Klawiatura: skróty klawiszowe


c. Zakładka Zaznaczenie: możemy ustawić własny czas opóźnienia, po którym będzie zaznaczone


8. Sesja i uruchamianie:
a. Zakładka Ekran powitalny: możemy wybrać każdy dostępny


b. Zakładka Automatyczne uruchamianie: możemy dodać program aby uruchamiał się podczas startu systemu


9. Panel: zmieniamy właściwości panelu - rozmiar, pozycję, autoukrywanie lub dodaj nowy.


10. Wygląd: zmieniamy motyw systemowy, ikony, czcionki


Operacje na plikach i folderach[edytuj]

Midnight Commander[edytuj]

Czasami musimy wykonać działania na plikach i folderach (często jako root).

Najlepszym narzędziem do tego jest terminalowy Midnight Commander:


su
hasło
mc
a. W prawym oknie podświetlamy katalog/plik, który chcemy przenieść a w lewym wchodzimy do katalogu
gdzie ma być skopiowany i F5
b. Klawisz F6 przenosi plik/katalog
c. Klawisz F8 usuwa plik/katalog
d. Klawisz F7 tworzy nowy katalog
e. Klawisz F3 tworzy podgląd pliku, F4 go edytuje


W Terminalu[edytuj]

Możemy to samo zrobić również przez wydanie polecenia w Terminalu:
a. Utworzenie pliku:
touch /home/nazwa_użytkownika/nowy_plik
b. Utworzenie katalogu:
mkdir /home/nazwa_użytkownika/nazwa_katalogu
c. Kopiowanie pliku:
cp /ścieżka_do_pliku_kopiowanego /ścieżka_do_katalogu_docelowego
d. Kopiowanie katalogu:
cd -r /ścieżka_do_katalogu_kopiowanego /ścieżka_do_katalogu_docelowego
e. Usuwanie pliku:
rm /ścieżka_do_pliku
f. Usuwanie katalogu:
rm -r /ścieżka_do_katalogu
g. Gdy katalog nie jest pusty usuwamy siłowo:
rm -rf /ścieżka_do_katalogu
h. Przeglądanie zawartości katalogu:
ls
i. Przejście do podkatalogu:
cd nazwa_katalogu
j. Przejście do innego katalogu:
cd /nazwa_katalogu
k. Powrót do katalogu nadrzędnego:
cd ..


Thunar[edytuj]

Wszystkie te operacje wykonamy w Menadżerze plików Thunar z pomocą menu kontekstowego myszy:
Sidux/Programy użytkowe/Menadżer plików/Thunar
http://pl.wikipedia.org/wiki/Thunar


Program rozruchowy GRUB[edytuj]

GRUB (GRand Unified Bootloader) jest programem rozruchowym instalowanym w głównym sektorze dysku MBR
i potrafi uruchomić wiele sytemów operacyjnych. W naszym systemie jest zainstalowany GRUB w wersji 2.
1. Gdy po instalacji systemu nie ma na liście rozruchowej wszystkich zainstalowanych na dysku systemów,
wtedy-> Terminal:
su
update-grub
2. Standardowo czas opóźnienia startu systemu wynosi 5 sekund, aby to zmienić edytujemy plik jako root:
sux 
mousepad /etc/default/grub
i w linii: GRUB_TIMEOUT=5 zmieniamy wartość 5 na własną; zapisujemy plik.


Więcej o GRUB2 na stronie projektu: http://www.gnu.org/software/grub/grub-2.en.html


Strefa czasowa[edytuj]

Jeśli zegar systemowy z jakiś względów wskazuje nieprawidłowy czas, można go przekonfigurować.
Terminal jako root:
dpkg-reconfigure tzdata
Najpierw wybieramy kontynent potem miasto i klikamy Enter.


Domyślny język[edytuj]

Aby zmienić domyślny język systemu należy w Terminalu wydać polecenie jako root:
dpkg-reconfigure locales
W zależności od wersji pakietu "locales" należy zaznaczyć "pl_UTF8" lub wybrać go z listy.


Personalizacja[edytuj]

Dodawanie skrótu do Menu/Start[edytuj]

Większość instalatorów programów posiada skrypt dodający skrót do Menu, czasami jednak trzeba zrobić to ręcznie.
Terminal:
sux
mousepad /usr/share/applications/nazwa_programu.desktop
I zamieszczamy w edytorze tekstu:
[Deskto Entry]
Name=Nazwa_Programu
Comment=Do_czego_służy_program
Exec=/ścieżka_do_pliku_uruchomiającego_program
Icon=/ścieżka_do pliku_graficznego
Terminal=false
Type=Application
Categories=Application;Kategoria_w_której_program_ma_się_znajdować
Zapisujemy plik i zamykamy edytor. Poniżej przykładowy wpis dla programu Touchpad:
[Desktop Entry]
Name=Touchpad
Exec=gsynaptics
Icon=/home/pavroo/Ikony/bwmoje/touchpad.png
Terminal=false
Type=Application
Categories=Aplication;Settings;


Zmiana wyglądu pulpitu[edytuj]

1. Tapeta - pobieramy nową tapetą, np z: http://gnome-look.org/ lub wykorzystujemy własne zdjęcie
a. Wchodzimy do katalogu z tapetą i prawym klawiszem myszy wybieramy: USTAW JAKO TAPETĘ
2. Ikony - pobieramy z tej samej strony zestaw Ikon Themes
a. Rozpakowujemy do tego samego katalogu
b. Otwieramy Terminal jako root -> mc -> przenosimy rozpakowany katalog do /usr/share/icons
c. Z Menu-> Ustawienia-> Wygląd-> zakładka Ikony-> wybieramy nasz zestaw
d. Wielkość ikon zmieniamy - Menu-> Ustawienia-> Pulpit-> zakładka Ikony-> Rozmiar
3. Motyw - Menu-> Ustawienia-> Wygląd-> zakładka Motyw -> wybieramy inny
4. Ekran logowania - pobieramy z tej samej strony z działu GDM Themes wybrany plik.
a. Otwieramy - Menu-> Ustawienia-> Ekran logowania-> zakładka Lokalny
b. Klikamy DODAJ i wybieramy nasz spakowany plik
c. Zaznaczamy go i zamykamy; przy następnym logowaniu ekran zostanie zmieniony.


Zarządzanie apletami panelu[edytuj]

Aplety panelu zwiększają jego funkcjonalność poprzez szybki dostęp do wielu funkcji. Omówię tylko niektóre z nich


1. Przycisk akcji: pozwala na zablokowanie ekranu lub wylogowanie systemu


2. DateTime: dodaje zegar, datę oraz rozwijany kalendarz


3. Raport pogodowy: daje możliwość wyświetlania temperatury, ciśnienia powietrza, wilgotności,
prędkości i kierunku wiatru, itp.


4. Mail Watcher: sprawdza skrzynki pocztowe na serwerach pop3, imap, gmail


5. Network Monitor: pokaże ruch połączeń przychodzących i wychodzących


6. Mikser dźwięku: pozwala na kontrolę poziomu dźwięku wychodzącego (głośniki) i przychodzącego (mikrofon)


7. Xfce4 Stoper: nic innego jak budzik


Użytkownicy i grupy[edytuj]

Zmiany na koncie użytkownika[edytuj]

1. Aby dodać nowego użytkownika wydajemy polecenie w Terminalu jako root:
adduser nazwa_użytkownika
2. Zmiana hasła użytkownika, nie musimy być zalogowani jako root, zmieniamy nasze hasło:
passwd
Changing password for pavroo
Old password: podajemy_aktualne_hasło
Enter the new password (minimum 5, maximum 8 characters). Please use a combination of upper and lower case letters and numbers. New password: nowe_hasło
Re-enter new password: powtarzamy_nowe_hasło
Password changed
3. Usunięcie użytkownika:
userdel nazwa_użytkownika
4. Usunięcie użytkownika wraz z jego katalogiem domowym i wszystkimi jego plikami:
userdel -r nazwa_użytkownika


Zmiany na koncie root[edytuj]

1. Zmiana hasła root w Terminalu (jeśli je znasz):
su
podajemy_aktualne_hasło_root
passwd root New password UNIX: nowe_hasło
Re-enter new password for UNIX: powtarzamy_nowe_hasło
2. Zmiana hasła root (jeśli go nie pamiętasz lub nie znasz):
a. Uruchom komputer za pomocą sidux LiveCD lub innej Linuxowej dystrybicji Live.
b. W Terminalu jako root:
  • sprawdź nazwę partycji głównej "/" (u mnie /dev/sda6):
su lub sudo (zależnie od dystrybucji Live)
fdisk -l
  • utwórz nowy katalog, np. "sid_temp" w folderze "media":
mkdir /media/sid_temp
  • zamontuj partycję główną systemu dysku twardego "/" w systemie Live:
mount /dev/sda6 /media/sid_temp
  • możesz sprawdzić czy montowanie się powiodło:
cd /media/sid_temp
ls
  • i zmień nieznane hasło root na swoje:
chroot /media/sid_temp passwd
Enter new UNIX password:
Retype new UNIX password:
passwd: password updated successfully

Operacje na grupach[edytuj]

1. Aby utworzyć nową grupę:
groupadd nazwa_grupy
2. Aby usunąć grupę:
groupdel nazwa_grupy
3. Dodanie użytkownika do grupy:
adduser nazwa_użytkownika nazwa_grupy

Bezpieczeństwo[edytuj]

Podstawowe informacje[edytuj]

1. Podstawą zabezpieczenia systemu jest sam system; system jest zamknięty hasłem root co utrudnia jego uszkodzenie.
2. System plików sam w sobie jest odporny na większość wirusów.
3. Regularne aktualizacje usuwają błędy dostarczając nowych funkcji, system jest mniej podatny na infekcje.


Zapora ogniowa[edytuj]

Włączona zapora ogniowa minimalizuje dostęp z zewnątrz do naszego komputera.
Tak więc pierwszą czynnością po pierwszym uruchomieniu systemu jest aktywacja zapory.
Można to zrobić na kilka sposobów, zobacz: Sidux/Czynności poinstalacyjne/Firewall


Program antywirusowy[edytuj]

Zasadniczo nie jest potrzebny, można go użyć do skanowania poczty wychodzącej -
większość naszych znajomych używa innego systemu; oraz do skanowania dysków zewnętrznych przed
podłączeniem ich do innego systemu.
Jednym z dostępnych programów antywirusowych w repozytoriach Debian jest ClamAV oraz jego nakładka
graficzna KlamAV:
apt-get install clamav klamav
Więcej o ClamAV tutaj: http://www.clamav.net/
Oraz na Wikipedia.pl: http://pl.wikipedia.org/wiki/ClamAV


Możesz również wypróbować inne programy antywirusowe przeznaczone dla Linux-a, np:
  1. avast!: http://www.avsoft.pl/pl/avast/24.html
  2. F-prot: http://www.f-prot.com/download/trial_forms/linux-ws-tgz.html
  3. Panda: http://panda-antivirus.pl.malavida.com/d414-sciaganie-gratis-linux
  4. AVG: http://free.avg.com/gb-en/download.prd-afl
  5. Dr.Web: http://www.drweb32.pl/drweb_produkty_linux.php
  6. mks_vir: http://www.mks.com.pl/produkty/mks_vir_dla_unix


Rootkity[edytuj]

Rootkit jest niebezpiecznym narzędziem ukrywającym wiele procesów, które przejmują kontrolę
nad zainfekowanym systemem operacyjnym.
Programem do wyszukiwania i usuwania rootkitów z systemu jest aplikacja chkrootkit.
Zainstaluj go w Terminalu:
apt-get install chkrootkit
Aby uruchomić skanowanie wydaj polecenia jako root:
chkrootkit


Dalej Programy użytkowe
Powrót do strony głównej Sidux - czyli Debian sid krok po kroku dla każdego