Śpiewnik/Duma ukrainna

Opis

Duma ukrainna to jedna z dawniejszych polskich pieśni o tematyce rycersko-żołnierskiej, podobnie jak Pieśń o kole rycerskim oraz O żołnierzu tułaczu („Idzie żołnierz borem, lasem”).

Tekst tej pieśni został po raz pierwszy wydrukowany w książce Rzeczy rozmaite Adama Czahrowskiego z Czahrowa, wydanej we Lwowie w 1599 roku (wydanie pierwsze z 1597 roku nosi tytuł Threny i rzeczy rozmaite i pieśni tej nie zawiera).

Pierwotna melodia nie zachowała się. Współcześnie Duma ukrainna śpiewana jest do melodii ludowej zanotowanej przez Juliusza Rogera do pieśni o żołnierzu tułaczu w dziele Pieśni ludu polskiego w Górnym Szląsku z muzyką z 1863 roku^[1].

Muzyka

Autor: nieznany

$\version "2.12.3" \header { tagline = "" } \layout { indent = #0 } akordy = \chordmode { \set chordChanges = ##t a,4:m a,:m a,:m | g, c, c, | c,4 c, c, c, d,:m d,:m d,:m d,:m | a,4:m a,:m a,:m | g, c,2 } global = { \autoBeamOff \key d \major \time 3/4 \tempo 4. = 50 } melodia = \transpose d c { \relative e' { \global b8 d d d d fis | e4 d r | \time 2/4 d8 fis fis fis | fis a a fis | g e e e | e fis g e | \time 3/4 fis e d d d fis | e4 d r | } } tekst = \lyricmode { Po -- wiedz, wdzię -- czna ko -- bzo mo -- ja, U -- mie li -- co du -- ma two -- ja? Cóż mo -- że być pię -- kniej -- sze -- go nad czło -- wie -- ka ry -- cer -- skie -- go? } \score { << \new ChordNames { \akordy } \new Voice = "Air" { \melodia } \new Lyrics \lyricsto "Air" { \tekst } >> \midi {} \layout {} }$

Źródło: JuliuszJ. Roger JuliuszJ., Pieśni ludu polskiego w Górnym Szląsku z muzyką, Wrocław: A. Hepner, 1880, s. 24–25 . Akordy: opracowanie własne (Ashaio).

Tekst

Autor: Adam Czahrowski (ok. 1565 – po 1599)

1. Powiedz, wdzięczna kobzo moia,
Umie li co duma twoia.
Cóż może być pięknieyszego
Nad człowieka Rycerskiego?

2. Cóż nad Pograniczne kraie,
Kędy skoro lód roztaie
Ujźrzysz pola nieprzejźrzane,
Młodą trawą przyodziane?

3. Ujźrzysz dąbrowy rozwite,
Ujźrzysz ptastwo rozmaite,
Zwierzu stada niezliczone
I Ryb roie niezłowione.

4. Gdzie czasem Wieśniak ochoczy
Łowiąc sieci swoje toczy,
Albo na straż wyprawiony
Strzela źwierz Strzelec ćwiczony.

5. Lub przez niemienione progi
Dnieprowy Kozak ubogi
Czółnem płynie nie bez strachu,
Chudoiu żyw Sołomachu.

6. Usarz zasię w mocney zbroi
Warownym obozem stoi,
Który po szczupłym obiedzie
Straż zarazem swą zawiedzie.

7. W tym próbuje w kole koni
Lub kopiią pierścień goni.
A kiedy zaś trwoga prziydzie,
Z trzaskiem z obozu wynidzie.

8. Pod świetnemi chorągwiami,
Głośny trąbą y bębnami.
Bieży pochylony lasem,
Dla sławy, dla zysku czasem.

9. Tam młódź harce swoie zwodzi,
A zaś we krwi często brodzi,
Pałasz kładzie w poszwę krwawy,
Cedząc zaś krew za rękawy.

10. Drugiego też bystra strzała
W sercu skrwawionym ostała.
Trzeci końmi podeptany
Polega czasem bez rany.

11. Za tym iedna przełomiona
Nazad ustępuie strona,
A zwyciężca niebłagany
W tył srogie zadaje rany.

12. A w tym do łupu zebrane
Rycerstwo zaś spracowane
Obraca się z trudu swego,
Daiąc chwałę Bogu z tego,

13. Dziękuiąc czasem z wygrania,
A podczas też więc przegrania.
Na jakąż więc stronę stanie,
Bądź zawsze pochwalon, Panie.

14. Boże, który masz w swey pieczy
Ludu Rycerskiego rzeczy,
Chudy żołnierz prosi Ciebie,
Odpłać mu tę nędzę w niebie.

Źródło: AdamA. Czahrowski AdamA., Rzeczy rozmaite Adama Czahrowskiego z Czahrowa [...] vczynione w taborzech i ziemi węgierskiej i horwackiej [...] począwszy od roku 1588 do roku 1596, wyd. 2, we Lwowie: [Maciej Bernat], 1599, L4v .

Przypisy

↑ ZygmuntZ. Andrzejowski ZygmuntZ., Wojenna pieśń polska, t. 1, Pieśni rycerskie, żołnierskie i ludowo-żołnierskie z okresu Rzplitej dawnej (wiek XII-XVII), Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1939, s. 43 .

[1] ZygmuntZ. Andrzejowski ZygmuntZ., Wojenna pieśń polska, t. 1, Pieśni rycerskie, żołnierskie i ludowo-żołnierskie z okresu Rzplitej dawnej (wiek XII-XVII), Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1939, s. 43 .

[1]