Przejdź do zawartości

Biologia dla liceum/Błonica

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.
Maczugowce błonicy pod mikroskopem, powiększenie 1200x
Kolonie C. diphtheriae na agarze krwawym

Błonica (dyfteryt, łac. diphtheria) jest ciężką, lecz na szczęście obecnie dość rzadką chorobą wywoływaną przez maczugowca błonicy o długiej nazwie łacińskiej, Corynebacterium diphtheriae. Pod mikroskopem bakterie układają się w kształt litery "V", "Y" lub "L". Bakteria została wyizolowana w 1883 roku. Dyfteryt dotyczy przede wszystkim dzieci. Okres inkubacji jest dość krótki, przeciętnie od 2 do 5 dni.

Bakteria działa dwojako na organizm człowieka: po pierwsze miejscowo tworząc błony rzekome (dyfteryczne) z bakterii oraz obumarłych fragmentów śluzówki lub, w przypadku odmiany skórnej – skóry. Błony te dosyć głęboko zagnieżdżają się w tkance. Po drugie, jeśli została zakażona fagiem i nastąpiła konwersja fagowa działa na cały organizm wytwarzając do krwi jad bakteryjny zw. egzotoksyną (inaczej ektotoksyną, co oznacza, że patogen uwalnia ją w ciągu swego życia, a nie jak w przypadku endotoksyn w czasie obumierania). Toksyna błonicza ma zgubny wpływ na wiele narządów, co w rezultacie, jeżeli na czas nie zostanie podjęte leczenie, zakończy się zejściem śmiertelnym pacjenta. Szczególnie wrażliwy jest układ nerwowy, a co za tym idzie jego części odpowiedzialne za pracę serca - w błonicy toksycznej najczęstszą przyczyną zgonów jest gwałtowne zatrzymanie krążenia, nierzadko już w pierwszym dniu choroby.

Źródłem zakażenia dyfterytem może być chory lub nosiciel oraz używane przez niego przedmioty (kontakt pośredni).

Wyróżnia się cztery podstawowe postacie błonicy: dyfteryt gardła, nosa i ucha, skóry oraz tzw. krup, czyli błonica krtani. Obraz kliniczny dyfterytu wygląda bardzo różnie: od postaci bardzo lekkich do potencjalnie śmiertelnych.

Pacjent z szyją Nerona

W błonicy gardła objawy są bardzo podobne do angin. Początkowo migdałki powiększają się i czerwienieją, temperatura ciała rośnie. Pacjent robi się blady (jest to dość charakterystyczne), źle się czuje, jest mu słabo. Pojawić się może ból gardła. Pobliskie węzły chłonne robią się większe i coraz bardziej bolesne przy dotykaniu. Przez to szyja robi się większa – określane jest to jako szyja bycza (ang. bull neck) lub, używając bardziej wyszukanej nazwy, szyją Nerona lub prokonsula. W niedługim czasie na migdałkach podniebiennych pojawiają się naloty – błony rzekome. Rozprzestrzeniają się na języczek i łuk podniebienny. Naloty jest, w przeciwieństwie do angin, znaczenie trudniej rozetrzeć, co ułatwia rozróżnienie tych chorób od siebie. Z ust chorego wyczuwalny jest przykry zapach. Mogą występować objawy działania jadu błoniczego od porażenia mięśni podniebienia miękkiego do zaburzeń w pracy serca.

Postacie dotyczące nosa, ucha czy skóry występują bardzo rzadko. Mają łagodny przebieg. Nie wywołują charakterystycznych objawów, więc możliwość ich rozpoznania dają tylko diagnostyka mikrobiologiczna.

Krup jest ostatnią z trzech postaci błonicy. Błony rzekome powstają w krtani, co utrudnia (a w skrajnych przypadkach uniemożliwia) oddychanie. W języku polskim na dyfteryt krtani powstało określenie dławiec dokładnie odwzorowujące objawy tej choroby. Dodatkowe objawy tej choroby to chrypka (proszę zwrócić uwagę, że to dość nieswoisty objaw), a później bezgłos. Postać ta jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci. Krup może być przyczyną śmierci przez uduszenie. Z powodu krupu po raz pierwszy w 1610 roku powszechnie zastosowano metodę wprowadzania rurki przez nacięcie tchawicy, aby doprowadzić powietrze do płuc i tym samym uratować pacjentom życie – tracheotomię.

Diagnostykę mikrobiologiczną prowadzi się przez hodowlę na podłożach wybiórczych, określanie zdolności do wytwarzanie toksyny (tox+/tox-) oraz antybiotykooporność.

Polskie prawo nakazuje leczyć pacjentów chorych, na którą bądź z postaci błonicy w szpitalach (często wymagają leczenia na oddziałach intensywnej opieki medycznej - OIOM). Bardzo ważne jest podanie antytoksyny przeciwbłoniczej, w jak najkrótszym czasie od chwili zakażenia. Stosuje się także w kuracji antybiotyki. Dość duże znaczenie ma także leczenie powikłań.

Zapobieganie polega na izolacji chorych i nosicieli. Poza tym przeprowadzane są w Polsce obowiązkowe szczepienia szczepionką skojarzoną (trójwalentną) Di-Per-Te (ang. Di-Te-Per). Na terenie kraju błonica (dyfteryt) występuje bardzo rzadko. Z problemami borykać się mogą kraje, w których nie są prowadzone masowe szczepienia dzieci.

Pytania

[edytuj]

1. Jak można wytłumaczyć przykry zapach z ust chorego występujący szczególnie w błonicy gardła?
2. Powiększenie węzłów chłonnych szyi jest objawem przynajmniej kilku chorób. Wymień, proszę, dwie, z którymi należy różnicować błonicę.
Odpowiedzi