Biologia dla liceum/Komórka

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.

Komórka[edytuj]

Komórka to najmniejsza jednostka organizmów żywych, która ma wszystkie ich cechy, m. in. prowadzi własne procesy metaboliczne (a więc pobiera składniki odżywcze i wydala produkty przemiany materii oraz dokonuje wymiany gazowej). Zwierzęta oraz większość roślin i grzybów są organizmami wielokomórkowymi. Oznacza to, że składają się z więcej niż jednej komórki. Zazwyczaj duże zwierzęta mają ich klika milionów lub nawet miliardów. Komórki zwierzęce mogą mieć rożną wielkość. Zwykle jest to około 10μm-100μm (0,01mm-0,1mm), choć zdarzają się komórki znacznie większe. Wygląd komórek jest bardzo różnorodny.

Budowa komórki zwierzęcej[edytuj]

  • Diktiosom, zwany również aparatem Golgiego

Służy modyfikacjom substancji chemicznych zawartych w komórce (m. in. prowadzi obróbkę i pakowanie w pęcherzyki białek, syntetyzuje niektóre sacharydy) i ich przechowywaniu, posiada dwa bieguny (cis i trans).

  • Lizosom

Tu zachodzi proces trawienia substancji niepotrzebnych w komórce - pęcherzyki te zawierają m. in. enzymy proteolityczne (trawiące białka) aktywne w środowisku kwaśnym.

  • Centriole

Są używane w procesie cytokinezy, czyli podziale komórki, są zbudowane z mikrotubul (białkowych rurkowatych struktur, złożonych z białka zwanego tubuliną). Centriole są biegunami wrzeciona podziałowego (kariokinetycznego), pozwalającego na uporządkowany rozdział chromosomów do naprzeciwległych biegunów dzielącej się komórki.

  • Cytoplazma

Płyn lub galaretowata substancja, w której unoszą się wszystkie białka, kwasy tłuszczowe i sole mineralne, a także wszystkie organelle. Posiada odczyn lekko zasadowy (ok. 7,2). Może zmieniać swoją konsystencję w zależności od uwodnienia (jędrności, turgoru).

  • Pęcherzyk wydzielniczy

Służy do transportu substancji na zewnątrz, jak i do wnętrza komórki. Może być tworzony poprzez oderwanie od cysterny siateczki śródplazmatycznej lub diktiosomu.

  • Siateczka śródplazmatyczna szorstka (retikulum endoplazmatyczne szorstkie)

Bierze udział w procesie wytwarzania białek - - zwanym syntezą białek. W swojej błonie posiada rybosomy duże (o stałej sedymentacji 80S), które prowadzą translację (biosyntezę białka).

  • Siateczka śródplazmatyczna gładka (retikulum endoplazmatyczne gładkie)

Jest niezbędne w procesie syntezy lipidów (tłuszczy i niektórych związków regulatorowych) oraz usuwaniu toksyn. W komórkach mięśniowych odpowiada również za magazynowanie i uwalnianie jonów wapnia, niezbędnych do zachodzenia skurczu mięśni.

  • Wić

Organellum ruchu, zbudowane z mikrotubul. Jest zakotwiczona w cytoplazmie za pomocą ciałka podstawowego (parabazalne).

  • Rybosomy

Biorą udział w procesie produkcji białka. Mogą być przyczepione do siateczki śródplazmatycznej lub wolne. Wyróżnia się dwa typy rybosomów: małe (prokariotyczne), o stałej sedymentacji 70S oraz duże (eukariotyczne), o stałej sedymentacji 80S.

  • Cytoszkielet

Złożony jest z trzech typów białkowych struktur (filamentów): mikrofilamentów (filamentów aktynowych), filamentów pośrednich (zbudowanych m. in. z keratyny, desminy lub innych białek włókienkowych) i mikrotubul. Oprócz nadawania kształtu komórkom, umożliwia poruszanie się, fagocytozę oraz stabilizuje błonę komórkową oraz ma wpływ na ruch i rozmieszczenie organelli.

  • Peroksysom

Zajmuje się neutralizacją szkodliwego nadtlenku wodoru.

  • Mitochondrium

Wytwarza adenozynotrifosforan (ATP) czyli energię.

  • Błona komórkowa

Oddziela wnętrze komórki od świata zewnętrznego.

Jądro komórkowe[edytuj]

  • Otoczka jądrowa

Oddziela wnętrze jądra komórkowego od cytoplazmy.

  • Jąderko

Wytwarza kwas rybonukleinowy (RNA) w procesie syntezy RNA.

  • Nukleoplazma

Twór podobny do cytoplazmy, bierze udział w naprawie i transkrypcji DNA.

  • Chromatyna

Składa się z DNA, RNA i białek. Dzieli się na luźną euchromatynę i zbitą heterochromatynę.

  • Pory jądrowe

Transportują substancje z jądra do cytoplazmy i na odwrót.



Błona komórkowa[edytuj]

  • Kanał białkowy

Wykorzystywany jest do transportu substancji do i z komórki, wbrew działaniu dyfuzji.

  • Białko globularne

Grupa białek pełniących m.in. funkcje transportowe, magazynujące, wysyłające i katalizujące.

  • Glikoproteina

Białko te zapobiegają przedwczesnemu rozkładowi innych białek oraz obrony przeciw ciałami obcymi.

  • Płyn pozakomórkowy

Oprócz płynu międzykomórkowego (służącego za smar), występuje on w krwi, limfie i innych wypełnionych cieczą miejscach.

  • Węglowodany

Ich zadanie to przechowywanie zapasów, transport substancji, materiał budulcowy i inne.

  • Grupy hydrofilowe

Są to polarne (o nierównomiernie rozłożonym ładunku elektrycznym) cząsteczki reagujące z wodą.