Francuski/Pisownia i wymowa
Alfabet
[edytuj]Alfabet francuski składa się z 26 liter:
- a [a]
- b [by]
- c [sy]
- d [dy]
- e [y]
- f [ef]
- g [że]
- h [asz]
- i [i]
- j [żi]
- k [ka]
- l [el]
- m [em]
- n [en]
- o [ou]
- p [py]
- q [kü]
- r [er]
- s [es]
- t [ty]
- u [ui]
- v [wy]
- w [dublewy]
- x [iks]
- y [igrek]
- z [zed]
W języku francuskim istnieją dwie specjalnie ligatury:
- œ (des oeufs)
- æ
A także różne akcenty:
- accent aigu (le bébé)
- accent grave (la mère)
- accent circonflexe (la fenêtre)
Oraz znaki ortograficzne:
- cédille (la leçon)
- łącznik (donnez-moi)
- tréma (Citroën)
- apostrof (l'amie)
Wymowa
[edytuj]Litery:
[edytuj]- a - jak polskie "a"
- à - jak polskie "a"
- â - jak polskie "a"
- æ - dźwięk pośredni między "a" a "e"
- b - jak polskie "b"
- c:- jak polskie c
- + spółgłoska, czytamy jak "k"
- + o, a, u, czytamy jak "k"
- + e, i, czytamy jak "s"
- kiedy stoi na końcu wyrazu, czytamy jak "k"
- ç - czytamy jak "s"
- d - jak polskie "d"
- e:
- kiedy stoi na końcu wyrazu, nie czytamy
- kiedy stoi w środku wyrazu, czytamy jak "e" polskie lub z ustami jak do "o"
- é - czytamy zawsze (również na końcu wyrazu), jak "e"
- è - czytamy zawsze (występuje generalnie w środku wyrazu), jak "e"
- ê - jak "e"
- ë - jak "e"
- f - jak "f"
- g:
- + spółgłoska, czytamy jak "g"
- + a, o, u, czytamy jak "g"
- + e, i, czytamy jak "ż"
- h - nie czytamy nigdy
- i - jak "i"
- î - jak "i"
- ï - jak "i"
- j - jak "ż"
- k - jak "k"
- l - jak "l"
- m - jak "m"
- n - jak "n"
- o - jak ścieśnione "o"
- ô - jak "o"
- œ - dźwięk pośredni między "o" a "e"
- p - jak "p"
- q - jak "k", nie czytamy po nim "u" (np. que [ke], qui [ki])
- r - jak "r" języczkowe, "charczaste"
- s - pomiędzy samogłoskami jak "z", w innych przypadkach jak "s"
- t - jak "t", z wyj. "-tion", gdzie czytamy jak "s"
- u - język jak do "i", usta jak do "u", podobne do niemieckiego ü
- ù - poprzedzone jest zawsze "o", czytamy jak "u"
- û - poprzedzone jest zawsze "o", czytamy jak "u"
- ü - czytamy jak "u"
- v - jak "w"
- w - jak "w" lub "ł"
- x - jak "ks", przed "e, a, o" czytamy jak "gz"
- y - jak "i"
- z - jak "z"
Grupy kilkuliterowe:
[edytuj]- ai - jak "e" np. vrai
- ais - jak "e" np. fraises
- ait - jak "e" np. il fait
- aî - jak "e" np. traîner
- ay - jak "ej" np. payer
- ant - jak "ą" np. tante
- au - jak "o" np. faux
- ou - jak "u" np. tout
- on - jak "ą" np. Bonjour
- om - jak "ą" np. Combien
- an - jak "ą" np. plan
- am - jak "ą" np. lampe
- en - jak "ą" np. en
- em - jak "ą" np. emploi
- eu - jak "e" (czyli tak, jakby chciało wymówić się "e" i "u" jednocześnie)np. sœur
- in - jak "ę" np. pain
- im - jak "ę" np. impoli
- yn - jak "ę" np. syndic
- ym - jak "ę" np. symptôme
(Jeśli po układzie "samogłoska + n/m" pojawia się samogłoska/niemie "h" lub litera n/m jest podwojona, wtedy wymawiamy go normalnie {tak jak jest napisane}, np. panorama [panorama], année [ane])
- gn - jak "ńj" np. vignette
- ph - jak "f" np. xylophone
- ent - na końcu wyrazu:
- jeśli jest formą czasownika w 3.os. l.mn. to nigdy nie wymawiamy np. ils veulent (il wel)
- jeśli jest inną częścią mowy niż czasownik, wymawiamy "ą" np. vivement
- um - na końcu wyrazu jak "om" (to słowa pochodzenia łacińskiego) np. sodium
- oi - czytamy jak "ła" np. moi
- oy - czytamy jak "łaj" np. voyage
- ch - jak "sz" np. chambre
- th - jak "t" np. zénith
- ille - jak "ij" np. famille (wyjątki: mille (mil), ville (wil))
- eill/eil - jak "ej" np. vieille
- aill/ail - jak "aj" np. Versailles
Łączenie międzywyrazowe:
[edytuj]Gdy słowo kończy się spółgłoską, a następne zaczyna samogłoską lub niemym "h", występuje łączenie międzywyrazowe (liaison). Wtedy owa spółgłoska, nawet jeśli w normalnych warunkach nie jest wymawiana, na skutek łączenia zostaje wymówiona. Dzięki "liaison" można np. odróżniać liczby rzeczowników oraz formy gramatyczne czasowników.
Uwaga! W łączeniach "s" wymawiamy jak "z".
- il observe [il-obserw] / ils observent [ilz-obserw]
- l'ombre [l-ąbr] / les ombres [lez-ąbr]
Elizja:
[edytuj]Elizja to inaczej wyrzucenie ostatniej samogłoski z wyrazu i zastąpienie jej apostrofem, jeśli następny wyraz rozpoczyna się samogłoską lub niemym "h".
- le ami -> l'ami
- que il -> qu'il
- la orange -> l'orange