Przejdź do zawartości

Francuski/Pisownia i wymowa

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.

Alfabet

[edytuj]

Alfabet francuski składa się z 26 liter:

  • a [a]
  • b [by]
  • c [sy]
  • d [dy]
  • e [y]
  • f [ef]
  • g [że]
  • h [asz]
  • i [i]
  • j [żi]
  • k [ka]
  • l [el]
  • m [em]
  • n [en]
  • o [ou]
  • p [py]
  • q [kü]
  • r [er]
  • s [es]
  • t [ty]
  • u [ui]
  • v [wy]
  • w [dublewy]
  • x [iks]
  • y [igrek]
  • z [zed]

W języku francuskim istnieją dwie specjalnie ligatury:

  • œ (des oeufs)
  • æ

A także różne akcenty:

  • accent aigu (le bébé)
  • accent grave (la mère)
  • accent circonflexe (la fenêtre)

Oraz znaki ortograficzne:

  • cédille (la leçon)
  • łącznik (donnez-moi)
  • tréma (Citroën)
  • apostrof (l'amie)

Wymowa

[edytuj]

Litery:

[edytuj]
  • a - jak polskie "a"
  • à - jak polskie "a"
  • â - jak polskie "a"
  • æ - dźwięk pośredni między "a" a "e"
  • b - jak polskie "b"
  • c:- jak polskie c
    • + spółgłoska, czytamy jak "k"
    • + o, a, u, czytamy jak "k"
    • + e, i, czytamy jak "s"
    • kiedy stoi na końcu wyrazu, czytamy jak "k"
  • ç - czytamy jak "s"
  • d - jak polskie "d"
  • e:
    • kiedy stoi na końcu wyrazu, nie czytamy
    • kiedy stoi w środku wyrazu, czytamy jak "e" polskie lub z ustami jak do "o"
  • é - czytamy zawsze (również na końcu wyrazu), jak "e"
  • è - czytamy zawsze (występuje generalnie w środku wyrazu), jak "e"
  • ê - jak "e"
  • ë - jak "e"
  • f - jak "f"
  • g:
    • + spółgłoska, czytamy jak "g"
    • + a, o, u, czytamy jak "g"
    • + e, i, czytamy jak "ż"
  • h - nie czytamy nigdy
  • i - jak "i"
  • î - jak "i"
  • ï - jak "i"
  • j - jak "ż"
  • k - jak "k"
  • l - jak "l"
  • m - jak "m"
  • n - jak "n"
  • o - jak ścieśnione "o"
  • ô - jak "o"
  • œ - dźwięk pośredni między "o" a "e"
  • p - jak "p"
  • q - jak "k", nie czytamy po nim "u" (np. que [ke], qui [ki])
  • r - jak "r" języczkowe, "charczaste"
  • s - pomiędzy samogłoskami jak "z", w innych przypadkach jak "s"
  • t - jak "t", z wyj. "-tion", gdzie czytamy jak "s"
  • u - język jak do "i", usta jak do "u", podobne do niemieckiego ü
  • ù - poprzedzone jest zawsze "o", czytamy jak "u"
  • û - poprzedzone jest zawsze "o", czytamy jak "u"
  • ü - czytamy jak "u"
  • v - jak "w"
  • w - jak "w" lub "ł"
  • x - jak "ks", przed "e, a, o" czytamy jak "gz"
  • y - jak "i"
  • z - jak "z"

Grupy kilkuliterowe:

[edytuj]
  • ai - jak "e" np. vrai
  • ais - jak "e" np. fraises
  • ait - jak "e" np. il fait
  • aî - jak "e" np. traîner
  • ay - jak "ej" np. payer
  • ant - jak "ą" np. tante
  • au - jak "o" np. faux
  • ou - jak "u" np. tout
  • on - jak "ą" np. Bonjour
  • om - jak "ą" np. Combien
  • an - jak "ą" np. plan
  • am - jak "ą" np. lampe
  • en - jak "ą" np. en
  • em - jak "ą" np. emploi
  • eu - jak "e" (czyli tak, jakby chciało wymówić się "e" i "u" jednocześnie)np. sœur
  • in - jak "ę" np. pain
  • im - jak "ę" np. impoli
  • yn - jak "ę" np. syndic
  • ym - jak "ę" np. symptôme

(Jeśli po układzie "samogłoska + n/m" pojawia się samogłoska/niemie "h" lub litera n/m jest podwojona, wtedy wymawiamy go normalnie {tak jak jest napisane}, np. panorama [panorama], année [ane])

  • gn - jak "ńj" np. vignette
  • ph - jak "f" np. xylophone
  • ent - na końcu wyrazu:
    • jeśli jest formą czasownika w 3.os. l.mn. to nigdy nie wymawiamy np. ils veulent (il wel)
    • jeśli jest inną częścią mowy niż czasownik, wymawiamy "ą" np. vivement
  • um - na końcu wyrazu jak "om" (to słowa pochodzenia łacińskiego) np. sodium
  • oi - czytamy jak "ła" np. moi
  • oy - czytamy jak "łaj" np. voyage
  • ch - jak "sz" np. chambre
  • th - jak "t" np. zénith
  • ille - jak "ij" np. famille (wyjątki: mille (mil), ville (wil))
  • eill/eil - jak "ej" np. vieille
  • aill/ail - jak "aj" np. Versailles

Łączenie międzywyrazowe:

[edytuj]

Gdy słowo kończy się spółgłoską, a następne zaczyna samogłoską lub niemym "h", występuje łączenie międzywyrazowe (liaison). Wtedy owa spółgłoska, nawet jeśli w normalnych warunkach nie jest wymawiana, na skutek łączenia zostaje wymówiona. Dzięki "liaison" można np. odróżniać liczby rzeczowników oraz formy gramatyczne czasowników.


Uwaga! W łączeniach "s" wymawiamy jak "z".


  • il observe [il-obserw] / ils observent [ilz-obserw]
  • l'ombre [l-ąbr] / les ombres [lez-ąbr]

Elizja:

[edytuj]

Elizja to inaczej wyrzucenie ostatniej samogłoski z wyrazu i zastąpienie jej apostrofem, jeśli następny wyraz rozpoczyna się samogłoską lub niemym "h".

  • le ami -> l'ami
  • que il -> qu'il
  • la orange -> l'orange