Japoński/Wymowa

Wymowa

Japońska wymowa jest bardzo prosta, nieznacznie tylko różniąca się od wymowy języka polskiego. Przedstawione zostaną najpierw samogłoski, następnie spółgłoski, później pokażemy jak składają się one na dźwięki sylab.

Samogłoski

W języku japońskim jest tylko pięć samogłosek: a, i, u, e, o.

Samogłoska	Przybliżony dźwięk	Uwagi
a	mama
i	kino
u	but	nie powinno się zaokrąglać ust przy wymowie tej samogłoski
e	beret
o	morze

Spółgłoski

W języku japońskim jest 14 spółgłosek: k, s, t, n, h, m, y, r, w, g, z, d, b, p.

Normalnie	Dźwięcznie	Zwarty wybuchowy
k	g
s	z
t	d
n
h	b	p
m
y
r
w

"Normalna spółgłoska" może przejść w "dźwięczną" lub "zwartą" spółgłoskę. Reprezentowane to jest poprzez znaki diakrytyczne umieszczone przy znaku (kreseczki lub kółeczko).

Złożenia

Składając samogłoski ze spółgłoskami otrzymujemy dźwięk sylabiczny (mora). Niektóre mory (zaznaczone kursywą) mają nieznacznie zmodyfikowany dźwięk.

Normalnie							Dźwięcznie							Zwarcie wybuchowo
	a	i	u	e	o			a	i	u	e	o			a	i	u	e	o
	a	i	u	e	o
k	ka	ki	ku	ke	ko		g	ga	gi	gu	ge	go
s	sa	shi	su	se	so		z	za	ji	zu	ze	zo
t	ta	chi	tsu	te	to		d	da	ji	zu	de	do
n	na	ni	nu	ne	no
h	ha	hi	fu	he	ho		b	ba	bi	bu	be	bo		p	pa	pi	pu	pe	po
m	ma	mi	mu	me	mo
y	ya	-	yu	-	yo
r	ra	ri	ru	re	ro
w	wa	-	-	-	wo
n	n

W pierwszej tabeli wymieniono wszystkie sylaby normalne, w kolejnych są odpowiednio udźwięcznione w ostatniej "zwarte wybuchowe" (tylko jedna spółgłoska - p). Zapisane kaną sylaby z tabel drugiej i trzeciej wyglądają tylko trochę inaczej niż odpowiadające im dźwięki z tabeli pierwszej.

Różnice w wymowie

Kilka spółgłosek różni się wymową w języku japońskim i polskim:

Mora	Przybliżony dźwięk	Uwagi
g	g	gruz, zong
sh	ś	siniak, siano
ch	ć	cisza, ciastko
j	dź	dzik, dziadek
ts	c	cukier
z	dz	rdza
f	f (h)	wymów to wydmuchując powietrze pomiędzy wargami, a nie pomiędzy wargami a zębami.
r	r (l)	dźwięk pośredni pomiędzy r a l.
n(i)	ń(i)	n przed i, jak w nic, nie dotyczy zapisu n'i

Spółgłoski nie mogą nigdy kończyć sylaby (wyjątkiem są podwójne spółgłoski i n).

Poniżej zawarto różnice w zapisie kilku spółgłosek:

• zamiast "si" jest "shi"
• zamiast "ti" jest "chi"
• zamiast "tu" jest "tsu"
• zamiast "zi" i "di" jest "ji"
• zamiast "du" jest "zu"
• zamiast "hu" jest "fu"

Środkowe y

Kolumna -i (ki, gi, shi, ji, chi, ni, hi, bi, pi, mi, ri) może być łączona z wierszem y- (ya, yu, yo):

Normalnie					Dźwięcznie					Zwarcie wybuchowo
	ya	yu	yo			ya	yu	yo			ya	yu	yo
ki	kya	kyu	kyo		gi	gya	gyu	gyo
shi	sha	shu	sho		ji	ja	ju	jo
chi	cha	chu	cho		ji	ja	ju	jo
ni	nya	nyu	nyo
hi	hya	hyu	hyo		bi	bya	byu	byo		pi	pya	pyu	pyo
mi	mya	myu	myo
ri	rya	ryu	ryo

Powinno się je wymawiać jako jedną morę (każdy dźwięk w języku japońskim ma taką samą długość).

Przedłużone samogłoski

Kiedy dwie samogłoski występują obok siebie, następuje przedłużenie dźwięku. Tak zapisuje się te dźwięki:

aa, ii, uu, ee, oo

(W zapisie Hebon-shiki, zapisuje się je jako: ā, ī, ū, ē, ō).

Bardzo często spotyka się zapis: "ei" oraz "ou" do przedłużenia dźwięku e oraz o. Należy zwrócić uwagę, że nie jest to regułą. Na przykład, arigatou wymawiamy jako arigatō, podczas gdy sensei sensē.

arigatou　a-ri-ga-to-o   Dziękuję
sensei　　se-n-se-e      Nauczyciel

-n

Jeżeli "n" nie poprzedza żadnej samogłoski albo litery "y", wtedy jest określany jako "specjalny dźwięk". Na przykład:

• san "trzy"
• Nihon "Japonia"
• shinbun "gazeta"
• sensei "nauczyciel"
• tennō "cesarz"

To /-n/ nazywa się sylabą nosową.

Wymowa /-n/ zmienia się w zależności od następnego dźwięku. Może brzmieć jak "m", "n" lub "ng".

Przybliżony dźwięk	Następna spółgłoska	Uwaga
n	d, t
m	b, p	shinbun → shimbun

Czasami po "n" w wyrazie występuje samogłoska lub "y" a nie jest to mora "n-". Wtedy zaznaczamy literę "n" apostrofem:

kin'en (ki-n-en) nie palić - kinen (ki-ne-n) prezent.
hon'ya - księgarnia, Ken’ichi - Ken’ichi (imię męskie)

Apostrof przekazuje informację, że wyraz należy odczytać jako kiNeN i hoNya, a nie kineN lub honya.

Sylaba kończąca się na /N/ jest dwukrotnie dłuższa.

Podwajanie spółgłosek

Cztery spółgłoski w języku japońskim, /p/, /t/, /k/, oraz /s/, można przedłużać. W tym przypadku wymawia się je z jedną morą więcej. Wstawiamy pauzę, która brzmi tak samo długo jak sylaba.

Na przykład:

jippun - dziesięć minut
chotto - troszkę
gakko - szkoła
kissaten - herbaciarnia

Nie wymawiaj spółgłoski dwa razy, wymów ją po prostu trochę dłużej. Podobnie w języku polskim wymawiamy słowa: "lekko", "miękko" itp.

Mora

Każde japońskie słowo złożone jest z jednej lub kilku mór. Słowo złożone z dwóch mór powinno brzmieć dwukrotnie dłużej niż słowo z pojedynczą morą. Słowo z sześcioma morami powinno brzmieć trzykrotnie dłużej niż słowo z dwoma morami. Każda mora trwa jednakową ilość czasu.

Poniższe składają się z jednej mory:

• pojedyncza samogłoska
• spółgłoska i samogłoska
• spółgłoska, -y-, i samogłoska
• /N/
• podwojona spółgłoska (na przykład: "kata" składa się z 2 mora, "katta" z 3)
• druga połowa długiej samogłoski (podwójnej samogłoski) - tak więc wszystkie sylaby długiej samogłoski zajmują 2 mory.

Dla każdej mory w języku japońskim istnieje znak kana. Złożone sylaby zapisywane są dwoma znakami kana. Mora nigdy nie kończy się spółgłoską.

Intonacja (akcent tonowy)

Każda mora w języku japońskim może być wymówiona z tonem wysokim lub niskim. Akcent tonowy umożliwia rozróżnienie różnych wyrazów zapisywanych tymi samymi kanami. Na przykład (pogrubiono wysoki ton):

ima - "teraz" ima - "pokój gościnny"

Mimo tego Japończycy zrozumieją o co chodzi z kontekstu zdania, nawet jeżeli nie uwzględnimy odpowiedniego tonu.

Kilka przykładów:

zero - nisko WYSOKO WYSOKO WYSOKO WYSOKO WYSOKO ...

kodomo - "dziecko"
watashi - "ja"
tomodachi - "przyjaciel"
zasshi - "magazyn"

jeden - WYSOKO nisko nisko nisko nisko nisko ...

jisho - "słownik"
chuugoku - "Chiny"
nani - "co?"
hashi - "pałeczki"

dwa - nisko WYSOKO nisko nisko nisko nisko ...

akai - "czerwony"
kokoro - "serce"
jitensha - "rower"
purezento - "prezent"

trzy - nisko WYSOKO WYSOKO nisko nisko nisko ...

sensei - "nauczyciel"
gakkou - "szkoła"
ookii - "duży"
takusan - "wiele"

cztery - nisko WYSOKO WYSOKO WYSOKO nisko nisko ...

atarashii - "nowy"
utsukushii - "piękny"
otouto - "młodszy brat"
panfuretto - "pamflet"

i tak dalej.

Zwróć uwagę na otouto (4) i tomodachi (0). Wyglądają one jakby miały tę samą strukturę. Różnica jest bardziej widoczna jeżeli doda się np. partykułę -wa. Wtedy tony wyglądają następująco: otoutowa oraz tomodachiwa.

Oddźwięcznienie

Niekiedy samogłoski "i" oraz "u" są "nieme". Dzieje się tak kiedy znajdują się pomiędzy bezdźwięcznymi spółgłoskami (k, s, sh, t, ch, h, f, b, p) lub na końcu słowa poprzedzone bezdźwięczną spółgłoską.

Przykłady:

des-         de-su           (jest)
tabemash-ta  ta-be-ma-shi-ta (zjadł(em/am/a/liśmy/łyśmy itd.))
s-kiyaki     su-ki-ya-ki     (popularne japońskie jedzenie)

Więcej o nieregularnościach w wymowie japońskiej na stronie: Alternatywne FAQ grupy sci.lang.japan.