Materiały do nauk administracyjnych/Merkantylizm
Merkantylizm[edytuj]
Administracja publiczna w XVIII wieku znajdowała się pod wpływem dwóch doktryn ekonomicznych: merkantylizmu i fizjokratyzmu. Dlatego też należy im poświęcić kilka słów.
Merkantylizmem nazywamy doktrynę ekonomiczną zakładającą (w uproszczeniu), iż ten kraj jest bogatszy, który posiada więcej złota.
Koncepcja ta łączyła się z postępującym wzmocnieniem władzy monarszej i uzyskaniem suwerenności politycznej. Do najważniejszych postulatów merkantylistów należały hasła:
- przewagi eksportu nad importem,
- dodatniego bilansu handlowego,
- rozwoju przemysłu (zakładania manufaktur państwowych, udzielania przywilejów podatkowych i celnych dla wytwórni prywatnych, popierania nowych gałęzi przemysłu, ściągania cudzoziemskich techników i majstrów, wysyłania własnych obywateli na studia zagraniczne),
- rozbudowy infrastruktury,
- zniesienia ceł wewnętrznych i podwyższenia ceł zewnętrznych,
- uproszczenia i wprowadzenie racjonalnych miar i wag,
- reformy podatków,
- popierania wzrostu demograficznego,
- rozwoju handlu zamorskiego i zdobywania kolonii,
- popierania nauki i techniki.
Merkantyliści jednakże nie doceniali wagi rolnictwa i pomijali negatywne skutki obniżania cen płodów rolnych dla całości życia gospodarczego. Wczesny merkantylizm, kształtujący się w Europie już w XV i XVI w. nazwano bulionizmem. Natomiast francuską odmianę merkantylizmu określano mianem kolbertyzmu.
Merkantyliści[edytuj]
Przedstawicielami merkantylizmu we Francji byli m.in.
- Maximilien de Béthune de Sully (1560-1641)
- Jean-Baptiste Colbert (1619-1683).
|
Francuski polityk, hugenota, zwolennik i przyjaciel króla Henryka IV. Walczył w jego armii, a gdy Henryk objął tron, został w 1596 r. zarządcą finansów królestwa, a potem ministrem skarbu i zwierzchnikiem administracji. Zreorganizował finanse, rozwinął gospodarkę, popierał rozwój rolnictwa, przebudował sieć dróg i fortyfikacji. W polityce zagranicznej był przeciwnikiem Habsburgów. Po zamordowaniu Henryka IV wycofał się z życia publicznego. Maximilien de Béthune de Sully na Wikipedii... |
Tekst źródłowy[edytuj]
|
Francuski polityk, minister Ludwika XIV, zasłużony reformator polityczny i gospodarczy, propagator merkantylizmu, zwolennik monarchii absolutnej. Jean-Baptiste Colbert na Wikipedii... |
(...) różnice co do wielkości i potęgi poszczególnych państw wynikają z różnej ilości znajdującego się w ich granicach pieniądza. Wychodząc z tego założenia należy stwierdzić, że corocznie wywozi się z granic naszego królestwa ilość produktów wyrabianych z naszego surowca, a przeznaczonych na zbyt za granicą (jak to: wino, wódka, ocet, żelazo, owoce, papier, płótno, taczki metalowe, jedwab, wstążki), wartości 12 - 18 liwrów. Oto są szańce naszego królestwa, nad ustrzeżeniem których trzeba nam wytężyć wszystkie siły.
Holendrzy i inni cudzoziemcy prowadzą przeciw nam ustawiczną wojnę i jak dotąd z takim sukcesem, że zamiast, by suma ta dostawała się do naszego państwa w gotówce i w następstwie powodowała ogromne bogactwo, przynoszą nam ją w różnych towarach bądź ich wyrobu, bądź sprowadzanych z zagranicy. (...)
Przemyślność ich, a nasza nieroztropność doszła tak daleko, że przy pomocy faktorów swych komisarzy, których mają prawo osadzać po wszystkich portach królestwa, opanowali cały handel morski i wyznaczają ceny na wszystkie towary, które kupują i sprzedają.
Łatwo stąd wywnioskować, że o ile zdołamy znieść zyski Holendrów wyciągane z poddanych naszego króla i udaremnić zbyt towarów, które nam przywożą, o tyle pomnożymy ilość gotówki, którą winniśmy siągać na granice królestwa dzięki wywozowi naszych produktów i o tyle powiększymy potęgę, wielkość i bogactwo państwa.
Te same następstwa będziemy mogli wyciągnąć co do towarów składowych, tj. takich, które moglibyśmy sprowadzać z Indii Wschodnich i Zachodnich, by wywozić je następnie na północ, a stamtąd przywozić nam samym materiały, niezbędne do budowy okrętów: oto inne źródło wielkości i potęgi państwa.
Historia administracji. Wybór źródeł, red. J. Malec, Kraków 2002; Historia powszechna. Czasy nowożytne 1640 - 1870. Wybór tekstów źródłowych, cz. I, red. K. Krauze, Warszawa 1951; Teksty źródłowe do nauki historii..., zesz. 38, Kraków 1923.
Literatura[edytuj]
- Górski J., Poglądy merkantylistyczne, wyd. 1958.
- Merkantylizm i początki szkoły klasycznej, wyd. 1958.
- Merkantylistyczna myśl ekonomiczna w Polsce..., wyd. 1958.