Materiały do nauk administracyjnych/Sądownictwo administracyjne
Sądownictwo administracyjne
[edytuj]Sądową kontrolę administracji sprawują sądy administracyjne, które kontrolują zgodność indywidualnych decyzji administracyjnych z obowiązującymi przepisami prawa. Spory administracyjne mogą być rozstrzygane przez sądy powszechne (tak w systemie anglosaskim) lub przez specjalnie powołane sądy administracyjne (jak w systemie francuskim - kontynentalnym).
Zadania
[edytuj]Ogólnym zadaniem sądów administracyjnych jest zapewnienie ochrony praw obywatelskich i kontrola administracji publicznej. Ściślej rzecz ujmując sądy są powołane do:
- rozpatrywania odwołań obywateli od decyzji organów administracji[1]
- rozstrzygania sporów kompetencyjnych (pozytywnych i negatywnych),
- przyjmowania skarg obywateli na "nadużycie władzy",
- decydowania o odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych za szkody wyrządzone obywatelom.
Postępowanie przed sądami administracyjnymi mogło być kasacyjne lub rewizyjne; jedno - dwu lub trójinstancyjne. Do określania właściwości sądów stosowano klauzulę enumeracyjną (Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie) lub generalną (Austria, Francja) często obwarowaną wyjątkami. Klauzula enumeracyjna przewidywała, iż do sądu można było się odwołać tylko w ściśle zakreślonych kategoriach spraw administracyjnych. Często wyłączano spod jurysdykcji sądów decyzje oparte na konstrukcji swobodnego uznania, czy dotyczące spraw obronności. Konstruując postępowanie sądowo-administracyjne kierowano się zasadą następczości, tzn. sądy rozpatrywały odwołania od uprzednio wydanych decyzji przez organ administracji.
Modele sądownictwa administracyjnego
[edytuj]Wyodrębniono trzy modele sądownictwa administracyjnego:
- austriacki: jednoinstancyjny, klauzula generalna, kasacja
- francuski: dwuinstancyjny
- pruski: trójinstancyjny, mieszane określenie właściwości, rewizja.
Wady sądownictwa administracyjnego
[edytuj]- powiązanie organizacyjne i personalne sądów z organami administracyjnymi, np. w Księstwie Warszawskim prefekt przewodniczył jednocześnie radzie prefekturalnej, która miała rozpatrywać odwołania od jego decyzji,
- brak odrębnej procedury administracyjnej - posiłkowano się procedurą cywilną,
- niejednolitość przepisów, zawiłość prawa administracyjnego materialnego,
- niedochowywanie terminów procesowych, np. doręczenie pism procesowych mogło trwać w praktyce ponad rok,
- przedłużanie procesów, które trwały czasem i po 20, 30 lat,
- bałagan organizacyjny,
- niekompetencja sędziów,
- sądy nie spełniały swojej roli, tzn. nie zapewniały faktycznej ochrony obywateli przed bezprawnymi działaniami administracji, orzekały dowolnie i łamały podstawowe zasady prawa, np. zachowania praw nabytych,
- stanie na straży wąsko rozumianego interesu Skarbu Państwa, a nie słusznego interesu obywateli lub dobra ogólnego,
- pomijanie dowodów przedstawionych przez obywateli, z jednoczesnym opieraniem wyroków na subiektywnych opiniach biegłych,
- orzekanie w oparciu o jawnie sprzeczne z Konstytucją akty prawne niższego rzędu, a nie na podstawie ustawy zasadniczej,
- zawężona właściwość sądów, tzn. obywatel nie mógł zaskarżyć każdej decyzji administracyjnej, a tylko ustawowo określone (np. jedynie w sporach majątkowych),
- ingerencja rządzących lub wyższych urzędników w tok procesu.
Przypisy
- ↑ Musimy pamiętać, że w dziejach sądownictwa administracyjnego sądy posiadały zróżnicowany zakres właściwości, np. rozpatrywały tylko spory majątkowe obywateli z organami władzy.