Mentalizm/Superlearning, czyli o wykorzystaniu relaksacji

Mózg wydaje się funkcjonować efektywniej w pewnych określonych warunkach, np. podczas delikatnego pobudzenia emocjonalnego lub w czasie relaksacji. Gdy nie rozpraszają cię zewnętrzne czynniki, np. hałas, możesz z pełną koncentracją skupić się na wykonywanych czynnościach. Podobne metody wykorzystywał np. tytułowy bohater serialu Mentalista, gdy uczył włoskiego mafiozo gry w golfa. W stan głębokiego relaksu i koncentracji można wprowadzić się za pomocą medytacji, ćwiczeń oddechowych, stosując ulubioną muzykę etc. Metody te wykorzystuje tzw. metoda superlearningu, opracowana przez dr Łozanowa.

Praca z wykorzystaniem relaksacji

Pomijając szczegółowe elementy superlearningu, przytoczę ogólne zasady zaproponowane przez Łozanowa, będące wynikiem jego doświadczeń z pedagogiką i metodyką nauczania. W pewnym stopniu technika ta opiera się na wykorzystaniu muzyki. Oto założenia:

Twoja pamięć jest najbardziej chłonna, gdy mózg pracuje z częstotliwością alfa (7-13 Hz). Podczas normalnej aktywności częstotliwość fal mózgowych ma stan beta (12-28 Hz), natomiast podczas relaksu i odprężenia, przed zaśnięciem i tuż po obudzeniu, a także podczas niektórych stanów hipnagogicznych fale zmieniają częstotliwość na alfa. Jeszcze bardziej zapamiętywaniu i uczeniu się sprzyja częstotliwość theta (4-7 Hz), jaką mózg przyjmuje podczas marzeń sennych w fazie REM, w czasie głębokiego transu hipnotycznego lub po wielu latach treningu pewnych form medytacji. Niektóre metody opierają się jednak na wprowadzeniu osoby w głęboki relaks, który charakteryzuje m.in. przewaga fal mózgowych o określonej częstotliwości. Człowiek słysząc coś fascynującego mimowolnie wstrzymuje oddech. Dlatego spokojny oddech sprzyja chłonności umysłu. W salach lekcyjnysh dr Łozanow miał zwyczaj wieszać tabliczkę z napisem “Podczas lekcji nie wolno oddychać”. Łozanow stwierdził, że uczeniu się sprzyja powolne tętno, około 60 uderzeń na minutę. Dlatego w metodzie tej wykorzystuje się utwory muzyczne wpływające na taki rytm serca, najczęściej zawierające frazy largo elementy muzyki barokowej, ale także inną, spokojną i lubianą muzykę. Łagodny rytm bicia serca sprzyja wejściu w stan alfa częstotliwości pracy fal mózgowych. Na tej podstawie uważano niegdyś, że efekt Mozarta ma trwały wpływ na możliwości umysłowe, jednakże badania tego nie potwierdziły. Efekt ten utrzymuje się tylko przez krótki czas podczas słuchania utworów m.in. Mozarta i można z powodzeniem to wykorzystywać w różnych rodzajach i formach nauki. Słuchane informacje, gdy brzmią monotonnie, usypiają miast zamieniać się na obrazy umysłowe. To dlatego studenci lubią sypiać na wykładach, ale potrafią nauczyć się śpiewanego zabawnego wierszyka, który usłyszeli dwukrotnie. Dobry wykładowca ma dźwięczny i bliski śpiewu głos, pełen wyżyn i nizin, raz szybki, raz wolny, raz pytający, raz pewny siebie.

W serialu Mentalista tytułowy bohater polecił włoskiemu mafiozo, by ten grając w golfa nucił swoją ulubioną melodyjkę z młodości. Dzięki tej proście metodzie można zwiększyć nieco swój poziom emocjonalnego pobudzenia i działać na pełnej koncentracji.

Nawet jeśli metoda dr Łozanowa jest nieco przereklamowana, mentaliści i największe światowe umysły znają doskonale wagę częstotliwości fal mózgowych (a właściwie odmiennych form świadomości, czyli np. głębokiego relaksu) w jakimkolwiek działaniu wymagającym pracy mózgu. Sporo z nich wprowadzało się w stan alfa na najróżniejsze sposoby, przerywanymi drzemkami, środkami farmakologicznymi, korzystając z wyobrażonych przyjaciół (tak, czyniło tak kilku dorosłych, sławnych mężczyzn i kobiet) lub przez jakąś formę autohipnozy. Jak bardzo skuteczne jest obniżenie częstotliwości pracy fal mózgowych na proces uczenia się pokazał np. Derren Brown w jednym z niezwykłych serii swoich show o nazwie The Experiments, o tytule The Assasin (Zabójca), w którym obalił mit o tym, iż nie można za pomocą hipnozy nakłonić kogoś do morderstwa. W pewnym momencie Derren przyprowadza człowieka mającego zostać nieświadomym zabójcą na strzelnicę, gdzie po raz pierwszy używa pistoletu, z przeciętnym skutkiem jak można się było spodziewać. Następnie Derren wprowadza go w głęboki “trans” hipnotyczny, gdzie częstotliwość fal mózgowych osiąga prawdopodobnie stan theta i instruuje, aby skupił się na zadaniu strzelania. Tym razem doskonały wręcz wynik wprawia w niewysłowione zdumienie instruktorkę strzelectwa.

Pojęcia trans używam tutaj w znaczeniu umownym, ponieważ w praktyce mentalizmu nie istnieje typowe zjawisko hipnozy i transu. Mentaliści uzyskują wrażenie, że kogoś zahipnotyzowali, wykorzystując znajomość psychologii oraz kontekst otoczenia.