Mentalizm/Szkoła w Summerhill: jak edukacja wpływa na osobowość

Gdzieś od początków XX wieku na jednym z angielskich wzgórz, Summerhilll, istnieje prywatna szkoła oparta na bardzo liberalnych i nowatorskich zasadach. W szkole tej dzieci traktuje się jak dojrzałych ludzi. Oznacza to, że mogą one samodzielnie decydować o tym, czy chcą uczęszczać na zajęcia edukacyjne i biorą też udział w demokratycznych głosowaniach nad sprawami szkoły i społeczności. To liberalne i szeroko krytykowane podejście, dające dzieciom pełną wolność, przynosi niezwykłe skutki. Dzieci wyrastają na samodzielne i odważne jednostki, radzące sobie doskonale w świecie. Szkoła w Summerhill jest doskonałym przykładem tego, w jaki sposób można wpływać na ludzką osobowość. Dzięki doświadczeniom twórców szkoły możesz skorzystać z tej wiedzy, zapewniając np. lepszy rozwój swoim dzieciom lub dzieciom i ludziom w swoim otoczeniu.

O szkole w Summerhill

Współczesny wygląd szkoły na wzgórzach w Summerhill.

Co takiego oferuje nam współczesna pedagogika, co warto byłoby wdrożyć w procesie wychowania? Mając na uwadze treść niniejszej książki wybrałem spośród wielu interesujących koncepcji i narzędzi kilka tych najbardziej elastycznych i nowatorskich. Zaprezentuję Ci więc pokrótce kilka propozycji Neila, nauczyciela który za życia prowadził na angielskim wzgórzu Summerhill swoją prywatną szkołę, swoimi w dużej mierze rewolucyjnymi metodami. Zachęcam Cię do przeczytania jego lekkiej powieści Summerhill, szkoła wolnych ludzi, będącej zbiorem wspomnień z działań jego szkoły, ale też cennym zbiorem informacji na temat błędów, jakie popełnia człowiek w procesie wychowania i jak tym błędom zaradzić.

Umysł mentalisty jest wolny, elastyczny, pełen pomysłów i energii. Właśnie taki będzie Twój umysł gdy tylko spojrzysz na ograniczenia, jakie w procesie wychowania narzuciło na Ciebie społeczeństwo ze swoją kulturą. Już samo dostrzeżenie tych zwykle nieuświadomionych więzów podziała na nie jak młot na łańcuch i rozerwie je. Najważniejszym z tych więzów jest autorytet. Autorytarne tendencje, które preferuje współcześnie uprawiana forma pedagogiki mają co prawda znaczenie z punktu widzenia elit, dlatego prawdopodobnie taki schemat nauczania jest narzucany przez rząd, a szkoła staje się narzędziem lekkiej propagandy nawet w krajach (a może szczególnie tam), które tytułują się rozwiniętymi. Szkoła ukształtowała Cię najpewniej na nudnego, konformistycznego mieszczucha, zgadzającego się ze wszystkim, co powie autorytet w postaci rodzica, nauczyciela, potem szefa w pracy i na końcu członków elit.

Niestety takie podejście znacznie Cię ogranicza. Nie daje Ci wolności i czyni Twój umysł ciasnym. To dlatego wybrałem właśnie idee praktykowane przez prawie sto lat w małej szkole w Summerhill przez Aleksandra Neila. Wzorując się na swoim protoplaście, twórcy szkoły dla niedostosowanej młodzieży o nazwie The Little Commonwealth, zmienił on podejście do edukacji na kilku najważniejszych płaszczyznach i potraktował dzieci tak, jak ogrodnik traktuje rośliny - dostarczając im wodę i odpowiednie warunki, dzięki czemu wyrastają dorodne rośliny, a w tym przypadku istoty ludzkie. Przycinanie i urabianie sprawia, że rośliny są karłowate i niepełne, choć sprawiają wrażenie identycznych.

Dlatego jednym z najważniejszych posunięć Neila było wprowadzenie antyautorytarnej pedagogiki i zniesienie autorytetu nauczyciela. Uczniowie zwracali się do nauczycieli, także do niego, jako dyrektora w ten sam sposób, w jaki zwracali się do siebie nawzajem. Jeżeli jesteś przenikliwą obserwatorką, z łatwością zauważysz, że sposób, w jaki dorosły pracownik zwraca się np. do swojego przełożonego w pracy ma ten sam styl, jaki ma sposób zwracania się dziecka do bardziej autorytarnych rodziców, czy niektórych nauczycieli. Autorytety mają na nas wpływ na wielu płaszczyznach, zwykle nieuświadomiony, ale ich główną wadą są ograniczenia, jakie wprowadzają.

Kolejnym ważnym krokiem jaki zdecydował się podjąć Neil, a który interesuje nas z punktu widzenia mentalizmu, było zniesienie przymusu nauki. Zaowocowało to tym, że dzieci przestawały się uczyć i zajmowały się zabawą - spełniały największą obawę dzisiejszych rodziców. Jednakże po pewnym okresie priorytet zabawy ustępował chęci do nauki. Według Neila działo się to przeciętnie w dwunastym roku życia dziecka. Naturalna ciekawość świata i chęć do nauki była kluczem do sukcesu. Czy sięgnęłabyś po tę książkę, gdyby ktokolwiek Cię do tego zmuszał? Jednakże edukacja w obecnej formie codziennie zmusza dzieci do uczenia się czegoś, czego nie mają ochoty poznawać i to pod różnego rodzaju, zwykle dziwnymi pretekstami.

Aleksander Neil zauważył, że jeżeli w człowieku wzbudzi się naturalną chęć do poznania czegoś, pasję, która to napędza, z łatwością nauczy się on i zapamięta to, co chce, bez stosowania się do żadnych specjalnych metod. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby skorzystać ze współczesnej wiedzy i jeszcze bardziej wspomóc zapamiętywanie, np. za pomocą mnemotechnik.

Jak wykorzystać doświadczenie Summerhill w praktyce

Dzięki doświadczeniu, jakie na przestrzeni dziesięcioleci zdobyto w szkole Summerhill, masz możliwość nietypowego wpływania na ludzi. Będzie to wpływ pozytywny, ponieważ dzięki niemu uwolni się ich nieskrępowana więzami autorytetu natura. W ten sposób możesz także wpłynąć na siebie, pozwalając sobie na lepszy rozwój własnej osobowości.

Praktyczna wiedza, czyli status szkoły w Summerhill: Dostarczenie dzieciom odpowiednich warunków rozwoju, według ich własnego tempa i zainteresowań. Obdarzenie dziecka swobodą i wolnością od narzucanych zadań, zwłaszcza obowiązku uczęszczania na zajęcia. Pozwolenie dziecku na całkowitą niezależność w zabawie. Pozwolenie dzieciom na odczuwanie wachlarza emocji bez ryzyka osądów, ocen czy interwencji ze strony dorosłych. Zapewnienie dziecku życia w społeczności, która je wspiera i za którą jest odpowiedzialne przez demokratyczne zasady.

Literatura uzupełniająca

• A. S. Neil. Summerhill. Szkoła wolnych ludzi. 2014.