Mentalizm/Zapamiętywanie nazw własnych i trudnych wyrażeń

Jedną z konkurencji na Mistrzostwach w Zapamiętywaniu jest zapamiętywanie losowo zasłyszanych słów. Większość uczestników wykorzystuje tutaj identyczną lub podobną mnemotechnikę. Zawodnicy muszą zapamiętać jak najwięcej słów w ciągu pięciu i w ciągu piętnastu minut. Oto kilka rekordów:

Zapamiętywanie losowych słów w pięć minut:

1. Simon Reinhard 124 słowa
2. Johannes Mallow 122
3. Boris Nikolai Konrad 119 słów
4. Katie Kermode 109

Zapamiętywanie losowych słów w piętnaście minut:

1. Simon Reinhard 300 słów
2. Boris Nikolai Konrad 286
3. Johannes Mallow 277
4. Dorothea Seitz 244 słowa

Przy odpowiednim treningu nawet przeciętny zawodnik jest w stanie zapamiętać sto przypadkowych słów w ciągu piętnastu minut. Oznacza to 300 słów w ciągu godzinnej sesji nauki i 900 słów w ciągu trzech dni - najbardziej podstawowy zestaw słownictwa z języka angielskiego, tzw. Basic English składa się z 850 słów, za pomocą których można zdefiniować każde wyrażenie w tym języku. Te same techniki wykorzystywał Jędrzej Cytawa, by pobić rekord Guinnessa w zapamiętywaniu obcojęzycznych słów. W ciągu pięciu i pół godziny zapamiętał ich tysiąc.

Czy używamy 10% mózgu?

Czy to prawda, że wykorzystujemy 10% mózgu? Jeden z mitów mówi, że tak właśnie jest. Jeszcze więcej ludzi upiera się przy tym, że to nieprawda. Jednakże mimo ogólnej nieprawdziwości mit ten zawiera też ziarenko prawdy i zanim przejdę do właściwego tematu tego rozdziału, pozwolę sobie chwilę na wyjaśnienia.

Kanał Discovery Channel emitował niegdyś program Superhumans, gdzie demonstrowano niezwykłe umiejętności, jakie w darze przypadły nielicznym przedstawicielom naszego gatunku. Obok człowieka gumy, człowieka, który nie czuje bólu i współczesnego samuraja, przecinającego kataną wystrzeloną z wiatrówki plastikową kulkę, moje największe zainteresowanie rozbudziła sylwetka Rona Whitea, jednego ze współczesnych mnemonistów. Ron przed rozpoczęciem maratonu przywitał się krótko i przedstawił pięćdziesięciu uczestnikom biegu, po czym zaczekał aż skończą i na finale każdemu z nich osobiście pogratulował, zwracając się po imieniu. Ta i inne umiejętności pamięciowe Rona są niedostępne dla przeciętnego człowieka, niezaznajomionego z mnemoniką.

Ron bardzo długo posługuje się podobnymi technikami, jakie przedstawiłem Ci w innych rozdziałach. Najbardziej interesującym elementem programu był rezonans magnetyczny, który wykorzystano w laboratorium aby sprawdzić aktywność mózgu tego wyśmienitego mnemonisty podczas zapamiętywania.

Twój mózg nie pracuje na pełnych obrotach prawie nigdy (li tylko, gdy nuż doznajesz orgazmu i to tylko pod warunkiem, że jesteś kobietą - podczas tej krótkiej chwili szczęścia aktywne jest większość obszarów Twojego mózgu), podczas wykonywania różnych czynności aktywizują się inne, zwykle podobne obszary u różnych ludzi. Dlatego wykorzystujesz tak naprawdę każdy neuron, tylko nie jednocześnie.

Zdjęcie uzyskane dzięki rezonansowi magnetycznemu mózgu Rona pokazało jednak, że w porównaniu z przeciętnym użytkownikiem mózgu podczas zapamiętywania wykorzystuje on o 35% większy obszar kory nowej, głównie przyśrodkową część płatu skroniowego prawej półkuli, odpowiedzialną za wyobraźnię i wizualizację. Wiesz już teraz, dlaczego mnemonika jest tak skuteczną metodą pamięciową? Jakbyś tego nie zinterpretował wygląda na to, że mnemoniści używają po prostu większą objętość mózgu do zapamiętywania od przeciętnego człowieka. To dlatego mit o wykorzystaniu tylko 10% mózgu zawiera w sobie ziarenko prawdy.

Zapamiętywanie twarzy

Imiona i nazwiska osób bardzo łatwo uciekają z pamięci. Po wielu latach jesteśmy w stanie przypomnieć sobie twarz starych znajomych, ale często nie pamiętamy, jak mieli na imię nawet niedawno spotkani koledzy. To dlatego, że proces zapamiętywania twarzy polega głównie na rozpoznaniu, czymś znacznie prostszym niż przypominanie. W dodatku wygląda na to, że mamy zaprogramowany w umyśle specjalny moduł zajmujący się rozpoznawaniem twarzy i postaci, przez co często zdaje się nam widzieć twarze tam, gdzie z pewnością ich nie ma - w kształcie chmur czy na rysach pnia drzewa. Zjawisko to nosi nazwę pareidolii i tłumaczy tak absurdalne zachowania jak dostrzeganie twarzy Elvisa lub Jezusa na patelni, na której dopiero ktoś usmażył jajecznicę czy odnajdywanie twarzy na Marsie na zdjęciach o niskiej rozdzielczości. Nieco więcej na ten temat opowiem Ci w innych modułach książki.

Wspominałem już wcześniej o słynnych postaciach, znających imiona tysięcy swoich żołnierzy (jak Juliusz Cezar) lub setek innych ludzi. Wyobraź sobie, jak wielkim szacunkiem i oddaniem musieli darzyć swojego przywódcę ludzie, do których ten zwracał się po imieniu, symulując w ten sposób troskę o ich los (bo czyż można się osobiście martwić o los takiej rzeszy ludzi?). Dlatego jeżeli uda Ci się po długim okresie czasu zapamiętać czyjeś nazwisko i zwrócić się do kogoś jego własnym imieniem po tak długim czasie, automatycznie wzbudzasz jego zaufanie, a osoba ta obdarza Cię szacunkiem i czuje się dobrze w Twoim towarzystwie. Ty sam jesteś postrzeganym jako osoba pewna siebie i obyta towarzysko.

Jak zapamiętywać imiona i nazwiska?

Jaką techniką posługuje się Ron, aby zapamiętać imiona i nazwiska osób? Pierwszym warunkiem jest uwaga. Jeśli wzbudzisz w sobie uwagę i postanowisz zapamiętać czyjeś imię, zwiększasz na to swoje szanse. Gdy skoncentrujesz się na zapamiętaniu czyjegoś imienia, zastosujesz kolejne kroki. Przypomnij sobie kogoś znajomego, noszącego to imię i wyobraź sobie, że stojąca przed Tobą osoba upodabnia się i wciela nieco w rolę tego znajomego. W ten sposób tworzysz silną asocjację. Skojarz tę nowo poznaną osobą z jakimś obrazem, który przychodzi Ci na myśl, gdy przywołujesz w pamięci tę znajomą już osobę o tym samym imieniu. Np. jeśli pracuje jako konduktor na kolei - nie wahaj się wyobrazić sobie pociągu.

Jeżeli poznana osoba posiada jakieś cechy, których nie sposób nie zauważyć, najlepiej na twarzy, możesz zastosować inną metodę. Najpierw korzystając z poznanych wcześniej mnemotechnik połącz imię i/lub nazwisko tej osoby z jakimś obrazem. W polskim tłumaczeniu książki Harry'ego Loreyna Superpamięć dla uczących się pan Marek Siurawski dokonuje wspaniałej pracy, autentycznie angażując się w przekład anglojęzycznych technik na język polski, za co należą mu się wyrazy szacunku i uznania. W dodatku do książki umieszcza on obrazkowy słownik imion, który można wykorzystać do wywoływania w umyśle asocjacji. Pozwolę sobie zacytować ten krótki słownik, wprowadzając doń tylko drobne zmiany:

Imiona, nazwiska i informacje o ludziach możesz łatwo zapamiętywać, kojarząc jakiś charakterystyczny element ich twarzy z odpowiednim łańcuchem słów zastępczych.

Agnieszka agnus (medalion z wosku z odciskiem baranka) w mieszku

Anna Ania - kania

Agata agat (różnobarwny, pasiasty minerał) w A

Alina Ala i As

Alicja delicja

Barbara lalka Barbie i ara

Danuta tan i nuta

Dorota do rota (średniowieczny instrument, prototyp skrzypiec)

Elżbieta lży pieta (obraz czy rzeźba ciała Jezusa w rękach Marii)

Eliza Elza (lwica z popularnego serialu)

Grażyna grozi żona

Helena hel i len

Izabela Iza - Issa, lizak

Irena Irenka - i ręka

Joanna anioł

Krystyna Christ i Tina (może znasz psa o tym imieniu?)

Maria aria

Małgorzat(k)a miał-gorze-tkacz

Nina mina

Natalia natka

Olga felga

Andrzej(ek) AN-drze-jak

Aleksander Olek - ole!

Antoni AN tonie

Bogdan Bóg i dan (stopień zaawansowania w dalekowschodnich sztukach walk)

Czesław czesze ławę

Edward e2 - ruch w szachach, lub Edward Nożycoręki, łatwy do zapamiętania, też Ędward Ącki (Szymon Majewski)

Franciszek biedaczyna (św. Franciszek z Asyżu), kieliszek, mniszek

Feliks Felek - kartofelek

Filip kwili P

Grzegorz grzech-wąż

Henryk Hendrix (Jimmy) lub hiena-ryk

Ignacy Iga na C

Ireneusz Irek - irokez

Julian jul-liana

Jan jen

Janusz ja-nóż

Jacek ja-cyk

Jakub jak i kub (wielki kubek)

Józef J z F

Jerzy jeże

Kamil kamyk

Krzysztof krzyż-tuf (porowata skała, mieszanka piasku i popiołu wulkanicznego) lub niosący Chrystusa

Teres(k)a treska (dopinane włosy dla uzupełnienia fryzury)

Urszula Ula - ule

Wanda wandal

Zofia sofa

Kazimierz kadzi miecz

Ludwik lód-wilk

Leszek liszka (gąsienica lub samica lisa)

Łukasz łuk i kasza

Marcin mara-dżin

Mateusz mat w uszku

Mikołaj postać w czerwonym stroju z worem na plecach

Michał micha-kał, mnich łkał

Marek kupił oś na jarmarku, jarmark

Maciej maca i ciek

Paweł paw w Ł

Piotr pije łotr

Roman Rom w AN

Ryszard Rysiek - ryś-sik

Robert rabat

Stanisław stanik-ława

Tadeusz Tadzik - TAED-dzik

Tomasz Tomek - domek

Wojciech woj-ciach!

Władysław Władysławowo

Naturalne lepiej dla Ciebie, jeśli skorzystasz z własnych wyobrażeń i skojarzeń. Mogą to być słowa, które rymują się z imieniem. Celowo nie podaję dodatkowo tych, które sam używam, gdyż wydają mi się mniej uniwersalne od przykładów pana Marka.

Kiedy już zdecydujesz, jaki obraz będzie symbolizował imię Twojego interlokutora, odnajdź u niego tę cechę twarzy lub wyglądu, która jest najbardziej charakterystyczna i rzuca się w oczy. Powiązanie tego obrazu z ubiorem ma tę wadę, że być może nie uda Ci się powiązać postaci z imieniem, gdy spotkasz ją kiedyś w innym stroju. Jeżeli człowiek ten ma bliznę, brodę, krzywy nos, specyficzną fryzurę - możesz to wykorzystać. Przy odrobinie wprawy możesz nauczyć się dostrzegać subtelne, lecz zapadające w pamięć rysy twarzy, które wykorzystasz do swoich asocjacji i zapamiętania imion (zupełnie jak na karykaturze, gdzie pewne charakterystyczne cechy są wyolbrzymione).

Gdy masz już odpowiednią cechę i obraz dla imienia, łatwo stworzysz w umyśle obraz, który połączy je obie. Zofia ma wielki nos? Wyobraź sobie Zofię z wielką sofą zamiast nosa. Jerzy nosi charakterystyczne okulary? Niech w Twoim wyobrażeniu zamiast tego nosi dwa zwinięte w kulkę jeże. Olga ma trudny do przeoczenia biust? Wyobraź sobie... i tak dalej i tak dalej.

Jeżeli rozmawiasz z kimś nieznajomym, być może przyda Ci się więcej czasu, aby stworzyć odpowiednie wyobrażenie i przyjrzeć się jemu. Dlatego zawsze możesz grać na zwłokę i rzucić pytaniem: Czy myśmy się wcześniej nie spotkali? To pytanie da Ci to także dodatkową możliwość przyglądnięcia się uważniej jego twarzy. Kiedy już stworzysz obraz, spróbuj przynajmniej kilkakrotnie go przywołać w pewnych odstępach czasu. Ponieważ ludzie lubią, gdy ktoś zwraca się do nich po imieniu, nie wahaj się tego czynić. Już po kilku powtórzeniach Twoje wyobrażenie prawdopodobnie nie będzie Ci już potrzebne, bo imię rozmówcy zapadnie Ci w pamięć długotrwałą.

Szybko oswoisz się z tą prostą mnemoniką, zwłaszcza jeśli w życiu masz kontakt z różnymi ludźmi. Jej możliwości nie ograniczają się tylko do zapamiętania imienia i nazwiska. Równie dobrze możesz zapisać sobie na dysku twardym umysłu dane o pracy, zainteresowaniach czy bolączkach swoich rozmówców. To świetny sposób na to, aby kogoś oczarować i wrócimy do tego w rozdziale o uwodzeniu.

Aby dodać do pamięci takie szczegółowe informacje o swoich rozmówcach, rozwiń wyobrażenia przypominające ich imiona o stosowne ikony i obrazy. Zofia jest malarką? Może zobacz, jak przy pomocy swojego nosa z sofy maluje jakieś dzieło sztuki. To wydajny obraz, gdyż zawiera dwie informacje - o imieniu oraz pracy lub zamiłowaniu tej wyimaginowanej kobiety.

Idźmy dalej - spróbuj sobie wyobrazić, jak wielką sympatią obdarzyłaby Cię osoba, gdyby po kilku miesiącach spotkać ją ponownie i nie tylko zwrócić się do niej po imieniu, ale np. zapytać jak miewają się jej synowie Jacek i Placek albo czy babcia Jagoda wyszła już ze szpitala? Wystarczy więc stworzyć kolejny stosowny obraz lub uzupełnić poprzedni. Może widzisz Zofię z nochalem-sofą biegnącą z dwoma wielkimi plackami z jagodami, aby wręczyć je babci w szpitalu - ona tak lubi jagody.

Ułatw sobie jeszcze bardziej zadanie, jeśli masz do zapamiętania więcej imion i detali np. z ważnego spotkania towarzyskiego. Po prostu przeznacz odpowiednią komnatę swojego pałacu pamięci na stosowne obrazy. Niech to będzie sala imion lub podobnie. Możesz wykorzystać miejsce, gdzie była okazja poznać tych ludzi, jeśli jest Ci ono dobrze znane. Porozmieszczaj stosowne obrazy wzdłuż znajdujących się tam pomieszczeń czy obiektów i od czasu do czasu przeglądnij je w myślach, aby mieć pewność, że są wciąż wyraźne i jasne. Właśnie tę technikę wykorzystał jeden z bohaterów serialu Mentalista, aby zapamiętać informacje dotyczące grupy ludzi jednego z liceum.

Jak zapamiętać pojęcia abstrakcyjne i słownictwo obcojęzyczne

Opisywaną metodę wykorzystasz nie tylko do zapamiętania imion i nazwisk ludzi. Tworzenie zastępczych obrazów ułatwi Ci naukę słownictwa obcych języków, naukę trudnych terminów i dowolnych nazw. Obrazy jednak z czasem stają się mętne i aby temu zapobiec, należy przynajmniej kilka razy w odpowiednich odstępach czasu je powtórzyć. Można zrobić to “ręcznie”, ale też sięgnąć po pomocną dłoń współczesnej technologii i wykorzystać dostępne oprogramowanie komputerowe, przypominające o dacie kolejnej powtórki. Będzie to tematem innego rozdziału.

Skuteczność tej mnemotechniki w nauce języka obcego potwierdzono badaniami empirycznymi już w latach 80. XX wieku. Wg doświadczeń uczący się osiągali jeszcze lepsze wyniki, gdy nie musieli zastanawiać się nad budowaniem własnych skojarzeń, osiągali wtedy około dwukrotnie lepsze wyniki w zapamiętywaniu.

Zamień nieznane słowo na obraz lub obrazy oparte o już znaną wiedzę lub słownictwo. Możesz skorzystać z darmowego oprogramowania mnemoSłówka, by sobie to ułatwić. Stwórz w wyobraźni asocjację między tymi obrazami a znaczeniem słowa zgodnie z zasadami: pary - łącz ze sobą najwyżej dwa obrazy na raz, ruch - niech wyobrażenia będą żywe, kreatywność - niech wyobrażenia będą tak bardzo absurdalne, humorystyczne i nietypowe, jak to tylko możliwe.

Poniżej znajduje się kilka przykładów praktycznego zastosowania mnemotechniki:

• Szwajcaria - znany producent scyzoryków, zegarków czy serów - wyobraź sobie szwajcarski, precyzyjnie wykonany scyzoryk
• piękny - np. kwiaty są piękne - wyobraź sobie piękny kwiat
• Jackson - wyobraź sobie znanego piosenkarza Michaela Jacksona

• trousers (ang. spodnie) [wym. trauzers] - wyobraź sobie polskiego reżysera Krzysztofa Krauze biegnącego w wielkich spodniach
• emparedado (hiszp. kanapka) - dwa wyobrażenia (zasada par): litera M + para + dodo + kanapka - wyobraź sobie literę M (em) tańczącą w parze z ptakiem dodo; wyobraź sobie kanapkę z ptakiem dodo
• debellacja (podbój terytorium nieprzyjaciela) - debel + kolacja - wyobraź sobie jak wygrywasz w debla z wrogiem, grają w jednej drużynie z kolacją
• równania różniczkowe - rów + niania + różowy znicz - dwa wyobrażenia - niania suniu szybko w dół długim rowem; niania zakłada na siebie wielki, różowy znicz

Literatura uzupełniająca

• Krzysztof Galos. Mózg jak komputer. 2013. Dni 9, 10 i 19.
• Bezpłatny kurs języka podstawowego języka angielskiego oparty na mnemotechnice