Muzyka/Skala durowa

Podstawą zachodniej muzyki klasycznej od XVII do XIX wieku, a także współczesnej muzyki rozrywkowej, jest system dur-mol. W systemie tym istnieją dwa podstawowe schematy budowania skal muzycznych: skale durowe (inaczej majorowe) o „radosnym” brzmieniu i molowe (inaczej minorowe) o brzmieniu „smutnym”. Zarówno durową, jak i molową skalę można zbudować zaczynając od dowolnego dźwięku skali chromatycznej. W pierwszej kolejności omówimy skalę durową.

Budowa skali C-dur

Na początku przeanalizujemy budowę skali C-dur, aby uzyskać schemat dowolnej skali durowej.

Skorzystamy z obserwacji, że sąsiednie białe klawisze pianina różnią się:

• o cały ton (ozn. T), jeśli jest między nimi czarny klawisz,
• o półton (ozn. P), jeżeli nie ma między nimi czarnego klawisza.

Pomiędzy C i D jest czarny klawisz (cis/des), a zatem różnica między nimi wynosi cały ton.

Pomiędzy D i E również jest czarny klawisz (dis/es), zatem różnica między nimi wynosi cały ton.

Pomiędzy E i F nie ma czarnego klawisza, a zatem różnica między nimi wynosi pół tonu.

Skończyliśmy na tym, że pomiędzy E i F jest tylko półton.

Pomiędzy F i G jest czarny klawisz (fis/ges), zatem różnica znów wynosi cały ton.

Pomiędzy G i A także jest czarny klawisz (gis/as), więc różnica wynosi cały ton.

Pomiędzy G i A jest cały ton.

Między A i B jest czarny klawisz (ais/bes), zatem różnica między nimi wynosi cały ton.

Jednak między B i C nie ma czarnego klawisza, co oznacza że rónica wynosi pół tonu.

Mamy zatem następujący schemat budowy skali durowej:

T T P T T T P

Można użyć go do budowy skali durowej, rozpoczynąjcej się od dowolnego dźwięku. Jako przykłady przedstawimy skale D-dur, As-dur i Fis-dur.

Przykład 1: skala D-dur

Rozpoczynając od dźwięku D, przesuwamy się o cały ton i dochodzimy do E.

Uwaga: dodając do E cały ton, otrzymujemy nie F, lecz fis.

Następnie dodając do fis pół tonu, otrzymujemy G.

Przesuwając się o cały ton od G, dochodzimy do A.

Dodając cały ton do A, otrzymujemy B.

Uwaga: dodając do B cały ton, otrzymujemy nie C, lecz cis.

Przesuwając się o pół tonu od cis, kończymy skalę na dźwięku D.

Możemy zapisać tę skalę używając znaków przygodnych...

... lub znaków przykluczowych:

Według przyjętej konwencji znaki przykluczowe zapisujemy na górnych liniach pięciolinii, natomiast obowiązują one we wszystkich oktawach.

Przykład 2: skala As-dur

Schemat skali durowej dla przypomnienia:

T T P T T T P

As i cały ton to bes.

Bes i cały ton to C.

C i pół tonu to des.

Des i cały ton to es.

Es i cały ton to F.

F i cały ton to G.

G i pół tonu to as.

Cała skala As-dur ze znakami przygodnymi:

Ze znakami przykluczowymi:

Przykład 3: skala Fis-dur

Fis i cały ton to gis.

Gis i cały ton to ais.

Ais i pół tonu to B.

B i cały ton ton to cis.

Cis i cały ton to dis.

Dis i cały ton to F, które tutaj nazwiemy eis.

Eis i pół tonu to fis.

Cała skala Fis-dur ze znakami przygodnymi:

Ze znakami przykluczowymi:

W tej skali wykorzystane zostały wszystkie czarne klawisze.

Ćwiczenia

1. Zbudować skale F-dur i G-dur. Zapisać dla nich konfiguracje znaków przykluczowych.
2. W podobny sposób opracować skale A-dur i Es-dur.
3. W podobny sposób opracować skale B-dur i Des-dur.

Odpowiedzi (w postaci konfiguracji znaków przykluczowych) można sprawdzić w artykule Znaki przykluczowe lub na diagramie Koło kwintowe.

W kategorii Gamy muzyczne w Wikipedii można też znaleźć artykuły poświęcone poszczególnym skalom.

Zobacz też

• http://www.music4vip.eu/pl/music_theory_book/pl/8
• http://tepramu.w.interiowo.pl/teoria/gama_c_major_tonacja.htm
• http://tepramu.w.interiowo.pl/teoria/gama_naturalna_i_harmoniczna.htm
• http://www.musictheory.net/lessons/21
• http://www.dolmetsch.com/musictheory8.htm
• http://www.wolframalpha.com/input/?i=major+scale