Muzyka/Skala durowa

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.

Podstawą zachodniej muzyki klasycznej od XVII do XIX wieku, a także współczesnej muzyki rozrywkowej, jest system dur-mol. W systemie tym istnieją dwa podstawowe schematy budowania skal muzycznych: skale durowe (inaczej majorowe) o „radosnym” brzmieniu i molowe (inaczej minorowe) o brzmieniu „smutnym”. Zarówno durową, jak i molową skalę można zbudować zaczynając od dowolnego dźwięku skali chromatycznej. W pierwszej kolejności omówimy skalę durową.

Budowa skali C-dur[edytuj]

Na początku przeanalizujemy budowę skali C-dur, aby uzyskać schemat dowolnej skali durowej.

Skorzystamy z obserwacji, że sąsiednie białe klawisze pianina różnią się:

  • o cały ton (ozn. T), jeśli jest między nimi czarny klawisz,
  • o półton (ozn. P), jeżeli nie ma między nimi czarnego klawisza.

\relative c'{
s2 \cadenzaOn c1 d e f g a b c \cadenzaOff
}

\relative c'{
s2 \cadenzaOn c1 s_\markup{T} d s_\markup{T} e s_\markup{P} f \cadenzaOff
}

Pomiędzy C i D jest czarny klawisz (cis/des), a zatem różnica między nimi wynosi cały ton.

Pomiędzy D i E również jest czarny klawisz (dis/es), zatem różnica między nimi wynosi cały ton.

Pomiędzy E i F nie ma czarnego klawisza, a zatem różnica między nimi wynosi pół tonu.


\relative c'{
s2 \cadenzaOn e1 s_\markup{P} f s_\markup{T} g s_\markup{T} a \cadenzaOff
}

Skończyliśmy na tym, że pomiędzy E i F jest tylko półton.

Pomiędzy F i G jest czarny klawisz (fis/ges), zatem różnica znów wynosi cały ton.

Pomiędzy G i A także jest czarny klawisz (gis/as), więc różnica wynosi cały ton.


\relative c''{
s2 \cadenzaOn g1 s_\markup{T} a s_\markup{T} b s_\markup{P} c \cadenzaOff
}

Pomiędzy G i A jest cały ton.

Między A i B jest czarny klawisz (ais/bes), zatem różnica między nimi wynosi cały ton.

Jednak między B i C nie ma czarnego klawisza, co oznacza że rónica wynosi pół tonu.

Mamy zatem następujący schemat budowy skali durowej:

T T P T T T P

Można użyć go do budowy skali durowej, rozpoczynąjcej się od dowolnego dźwięku. Jako przykłady przedstawimy skale D-dur, As-dur i Fis-dur.

Przykład 1: skala D-dur[edytuj]

Rozpoczynając od dźwięku D, przesuwamy się o cały ton i dochodzimy do E.

Uwaga: dodając do E cały ton, otrzymujemy nie F, lecz fis.

Następnie dodając do fis pół tonu, otrzymujemy G.


\relative d'{
s2 \cadenzaOn d1 s_\markup{T} e s_\markup{T} fis s_\markup{P} g \cadenzaOff
}

Przesuwając się o cały ton od G, dochodzimy do A.

Dodając cały ton do A, otrzymujemy B.


\relative c'{
s2 \cadenzaOn fis1 s_\markup{P} g s_\markup{T} a s_\markup{T} b \cadenzaOff
}

Uwaga: dodając do B cały ton, otrzymujemy nie C, lecz cis.

Przesuwając się o pół tonu od cis, kończymy skalę na dźwięku D.


\relative c''{
s2 \cadenzaOn a1 s_\markup{T} b s_\markup{T} cis s_\markup{P} d \cadenzaOff
}

Możemy zapisać tę skalę używając znaków przygodnych...


\relative c'{
s2 \cadenzaOn d1 e fis g  a  b cis d \cadenzaOff
}

... lub znaków przykluczowych:


\relative c'{
\key d \major
s2 \cadenzaOn d1 e fis g  a  b cis d \cadenzaOff
}

Według przyjętej konwencji znaki przykluczowe zapisujemy na górnych liniach pięciolinii, natomiast obowiązują one we wszystkich oktawach.

Przykład 2: skala As-dur[edytuj]

Schemat skali durowej dla przypomnienia:

T T P T T T P

As i cały ton to bes.

Bes i cały ton to C.

C i pół tonu to des.


\relative a'{
s2 \cadenzaOn as1 s_\markup{T} bes s_\markup{T} c s_\markup{P} des \cadenzaOff
}

Des i cały ton to es.

Es i cały ton to F.


\relative d''{
s2 \cadenzaOn c1 s_\markup{P} des s_\markup{T} es s_\markup{T} f \cadenzaOff
}

F i cały ton to G.

G i pół tonu to as.


\relative a''{
s2 \cadenzaOn es1 s_\markup{T} f s_\markup{T} g s_\markup{P} as \cadenzaOff
}

Cała skala As-dur ze znakami przygodnymi:


\relative a'{
s2 \cadenzaOn as1 bes c des es f g as \cadenzaOff
}

Ze znakami przykluczowymi:


\relative a'{
\key as \major
s2 \cadenzaOn as1 bes c des es f g as \cadenzaOff
}

Przykład 3: skala Fis-dur[edytuj]

Fis i cały ton to gis.

Gis i cały ton to ais.

Ais i pół tonu to B.


\relative f'{
s2 \cadenzaOn fis1 s_\markup{T} gis s_\markup{T} ais s_\markup{P} b \cadenzaOff
}

B i cały ton ton to cis.

Cis i cały ton to dis.


\relative c''{
s2 \cadenzaOn ais1 s_\markup{P} b s_\markup{T} cis s_\markup{T} dis \cadenzaOff
}

Dis i cały ton to F, które tutaj nazwiemy eis.

Eis i pół tonu to fis.


\relative c''{
s2 \cadenzaOn cis1 s_\markup{T} dis s_\markup{T} eis s_\markup{P} fis \cadenzaOff
}

Cała skala Fis-dur ze znakami przygodnymi:


\relative f'{
s2 \cadenzaOn fis1 gis ais b cis dis eis fis \cadenzaOff
}

Ze znakami przykluczowymi:


\relative f'{
\key fis \major
s2 \cadenzaOn fis1 gis ais b cis dis eis fis \cadenzaOff
}

W tej skali wykorzystane zostały wszystkie czarne klawisze.

Ćwiczenia[edytuj]

  1. Zbudować skale F-dur i G-dur. Zapisać dla nich konfiguracje znaków przykluczowych.
  2. W podobny sposób opracować skale A-dur i Es-dur.
  3. W podobny sposób opracować skale B-dur i Des-dur.

Odpowiedzi (w postaci konfiguracji znaków przykluczowych) można sprawdzić w artykule Znaki przykluczowe lub na diagramie Koło kwintowe.

W kategorii Gamy muzyczne w Wikipedii można też znaleźć artykuły poświęcone poszczególnym skalom.

Zobacz też[edytuj]