Muzyka/Skale molowe

Skale molowe występują w trzech odmianach:

naturalna skala molowa, np. skala A-moll grana na białych klawiszach, ma schemat T-P-T-T-P-T-T,
skala molowa harmoniczna ma siódmy stopień podwyższony o półton,
skala molowa melodyczna ma szósty i siódmy stopień podwyższony o półton.

Zazwyczaj w kierunku wznoszącym gra się skalę melodyczną, a w opadającym – naturalną.

Skalami harmonicznymi będziemy zajmować się później, omawiając budowę akordów.

Budowa skali A-moll

$\relative a'{ s2 \cadenzaOn a1 b c d e f g a \cadenzaOff }$

$\relative a'{ s2 \cadenzaOn a1 s_\markup{T} b s_\markup{P} c s_\markup{T} d \cadenzaOff }$

Pomiędzy A i B jest czarny klawisz (ais/bes), a zatem różnica między nimi wynosi cały ton.

Pomiędzy B i C nie ma czarnego klawisza, zatem różnica między nimi wynosi pół tonu.

Pomiędzy C i D jest czarnego klawisz (cis/des), a zatem różnica między nimi wynosi cały ton.

$\relative a'{ s2 \cadenzaOn c1 s_\markup{T} d s_\markup{T} e s_\markup{P} f \cadenzaOff }$

Skończyliśmy na tym, że pomiędzy C i D jest cały ton.

Pomiędzy D i E jest czarny klawisz (dis/es), zatem różnica znów wynosi cały ton.

Pomiędzy E i F nie ma czarnego klawisza, więc różnica wynosi pół tonu.

$\relative a''{ s2 \cadenzaOn e1 s_\markup{P} f s_\markup{T} g s_\markup{T} a \cadenzaOff }$

Pomiędzy E i F jest pół tonu.

Między F i G jest czarny klawisz (fis/ges), zatem różnica między nimi wynosi cały ton.

Pomiędzy G i A także jest czarny klawisz (gis/as), co oznacza że rónica wynosi cały ton.

Mamy zatem następujący schemat budowy naturalnej skali molowej:

T P T T P T T

Można użyć go do budowy skali molowej, rozpoczynąjcej się od dowolnego dźwięku. Jako przykłady przedstawimy skale G-moll, Cis-moll i Es-moll.

Aby uzyskać harmoniczną skalę A-moll, podnosimy siódmy stopień (czyli G) o pół tonu do gis:

$\relative a'{ s2 \cadenzaOn a1 b c d e f gis a \cadenzaOff }$

Jeśli przez 3P oznaczymy trzy półtony, czyli półtora całego tonu, harmoniczna skala molowa ma schemat:

T P T T P 3P P

Aby zagrać skalę melodyczną, podnosimy o pół tonu szósty (F do fis) i siódmy (G do gis) stopień. W kierunku opadajcym gramy skalę naturalną:

$\relative a'{ s2 \cadenzaOn a1 b c d e fis gis a g f e d c b a \cadenzaOff }$

Skala melodyczna ma schemat:

T P T T T T P

Przykład 1: Skala G-moll

Zbudujemy skalę naturalną G-moll według schematu

T P T T P T T

Następnie zapiszemy wznoszącą skalę melodyczną i opadającą skalę naturalną.

Rozpoczynając od dźwięku G, przesuwamy się o cały ton i dochodzimy do A.

Dodając do A pół tonu, otrzymujemy bes.

Przesuwając się z bes o cały ton, dochodzimy do C.

$\relative g'{ s2 \cadenzaOn g1 s_\markup{T} a s_\markup{P} bes s_\markup{T} c \cadenzaOff }$

Dodając cały ton do C, dostajemy D.

Przesuwając się z D o pół tonu, dochodzimy do es.

$\relative g'{ s2 \cadenzaOn b1 s_\markup{T} c s_\markup{T} d s_\markup{P} es \cadenzaOff }$

Dodając cały ton do es, otrzymujemy F.

Przesuwając się z F o cały ton, dochodzimy do G.

$\relative g''{ s2 \cadenzaOn d1 s_\markup{P} es s_\markup{T} f s_\markup{T} g \cadenzaOff }$

Zatem skala naturalna G-moll (opadająca) będzie wyglądać tak:

$\relative g''{ s2 \cadenzaOn g1 f es d c bes a g \cadenzaOff }$

A skala melodyczna (es → E, F → fis) w ten sposób:

$\relative g'{ s2 \cadenzaOn g1 a bes c d e fis g \cadenzaOff }$

Obie skale zapisane przy użyciu znaków przykluczowych:

$\relative g'{ \key g \minor \cadenzaOn g1 a bes c d e fis g f es d c bes a g \cadenzaOff }$

Przykład 2: Cis-moll

Cis i cały ton to dis.

Dis i pół tonu to E.

E i cały ton to fis.

$\relative cis'{ s2 \cadenzaOn cis1 s_\markup{T} dis s_\markup{P} e s_\markup{T} fis \cadenzaOff }$

Fis i cały ton to gis.

Gis i pół tonu to A.

$\relative cis'{ s2 \cadenzaOn e1 s_\markup{T} fis s_\markup{T} gis s_\markup{P} a \cadenzaOff }$

A i cały ton to B.

B i cały ton to cis.

$\relative cis''{ s2 \cadenzaOn gis1 s_\markup{P} a s_\markup{T} b s_\markup{T} cis \cadenzaOff }$

Naturalna skala Cis-moll:

$\relative cis''{ s2 \cadenzaOn cis1 b a gis fis e dis cis \cadenzaOff }$

Melodyczna skala Cis-moll (A → ais, B → bis czyli C):

$\relative cis'{ s2 \cadenzaOn cis1 dis e fis gis ais bis cis \cadenzaOff }$

Obie skale ze znakami przykluczowymi:

$\relative cis'{ \key cis \minor \cadenzaOn cis dis e fis gis ais bis cis b a gis fis e dis cis\cadenzaOff }$

Przykład 3: Es-moll

Es i cały ton to F.

F i pół tonu to ges.

Ges i cały ton to as.

$\relative es'{ s2 \cadenzaOn es1 s_\markup{T} f s_\markup{P} ges s_\markup{T} as \cadenzaOff }$

As i cały ton to bes.

Bes i pół tonu to ces, czyli B.

$\relative g'{ s2 \cadenzaOn ges1 s_\markup{T} as s_\markup{T} bes s_\markup{P} ces \cadenzaOff }$

Ces i cały ton to des.

Des i cały ton to es.

$\relative es''{ s2 \cadenzaOn bes1 s_\markup{P} ces s_\markup{T} des s_\markup{T} es \cadenzaOff }$

Naturalna skala Es-moll:

$\relative es''{ s2 \cadenzaOn es des ces bes as ges f es \cadenzaOff }$

Melodyczna skala Es-moll (ces → C, des → D):

$\relative cis'{ s2 \cadenzaOn es f ges as bes ces des es \cadenzaOff }$

Obie skale ze znakami przykluczowymi:

$\relative cis'{ \key cis \minor \cadenzaOn cis dis e fis gis ais bis cis b a gis fis e dis cis\cadenzaOff }$

Ćwiczenia

Zbudować naturalne i melodyczne skale D-moll i E-moll. Określić dla nich konfiguracje znaków przykluczowych.
W podobny sposób opracować skale C-moll i Fis-moll.
W podobny sposób opracować skale Bes-moll i Gis-moll.

Odpowiedzi (w postaci konfiguracji znaków przykluczowych) można sprawdzić w artykule Znaki przykluczowe lub na diagramie Koło kwintowe.

W kategorii Gamy muzyczne w Wikipedii można też znaleźć artykuły poświęcone poszczególnym skalom.

Zobacz też

« Muzyka/Skala durowa/

Spis treści

Muzyka/Skale pentatoniczne/ »