Muzyka/Skale molowe
Skale molowe występują w trzech odmianach:
- naturalna skala molowa, np. skala A-moll grana na białych klawiszach, ma schemat T-P-T-T-P-T-T,
- skala molowa harmoniczna ma siódmy stopień podwyższony o półton,
- skala molowa melodyczna ma szósty i siódmy stopień podwyższony o półton.
Zazwyczaj w kierunku wznoszącym gra się skalę melodyczną, a w opadającym – naturalną.
Skalami harmonicznymi będziemy zajmować się później, omawiając budowę akordów.
Budowa skali A-moll
[edytuj]![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Piano_keys_en.svg/300px-Piano_keys_en.svg.png)
![\relative a'{
s2 \cadenzaOn a1 b c d e f g a \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/2/t/2tb7nayoruftpsgjttrcywf1oryyf6v/2tb7nayo.png)
![\relative a'{
s2 \cadenzaOn a1 s_\markup{T} b s_\markup{P} c s_\markup{T} d \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/e/j/ejxiunwxlb3ola7mc7vd7nxbxcjmdz5/ejxiunwx.png)
Pomiędzy A i B jest czarny klawisz (ais/bes), a zatem różnica między nimi wynosi cały ton.
Pomiędzy B i C nie ma czarnego klawisza, zatem różnica między nimi wynosi pół tonu.
Pomiędzy C i D jest czarnego klawisz (cis/des), a zatem różnica między nimi wynosi cały ton.
![\relative a'{
s2 \cadenzaOn c1 s_\markup{T} d s_\markup{T} e s_\markup{P} f \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/f/4/f4s67z9u5qvrollog49oc62r84p7u9q/f4s67z9u.png)
Skończyliśmy na tym, że pomiędzy C i D jest cały ton.
Pomiędzy D i E jest czarny klawisz (dis/es), zatem różnica znów wynosi cały ton.
Pomiędzy E i F nie ma czarnego klawisza, więc różnica wynosi pół tonu.
![\relative a''{
s2 \cadenzaOn e1 s_\markup{P} f s_\markup{T} g s_\markup{T} a \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/9/7/97xev4rijd1kmq4ngoihgtox7npl8za/97xev4ri.png)
Pomiędzy E i F jest pół tonu.
Między F i G jest czarny klawisz (fis/ges), zatem różnica między nimi wynosi cały ton.
Pomiędzy G i A także jest czarny klawisz (gis/as), co oznacza że rónica wynosi cały ton.
Mamy zatem następujący schemat budowy naturalnej skali molowej:
T P T T P T T
Można użyć go do budowy skali molowej, rozpoczynąjcej się od dowolnego dźwięku. Jako przykłady przedstawimy skale G-moll, Cis-moll i Es-moll.
Aby uzyskać harmoniczną skalę A-moll, podnosimy siódmy stopień (czyli G) o pół tonu do gis:
![\relative a'{
s2 \cadenzaOn a1 b c d e f gis a \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/t/p/tpghyonb6nyb7peqmr4ycgygy159b1r/tpghyonb.png)
Jeśli przez 3P oznaczymy trzy półtony, czyli półtora całego tonu, harmoniczna skala molowa ma schemat:
T P T T P 3P P
Aby zagrać skalę melodyczną, podnosimy o pół tonu szósty (F do fis) i siódmy (G do gis) stopień. W kierunku opadajcym gramy skalę naturalną:
![\relative a'{
s2 \cadenzaOn a1 b c d e fis gis a g f e d c b a \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/d/2/d2rky9hau0af44scq1khsy3cdq43v4c/d2rky9ha.png)
Skala melodyczna ma schemat:
T P T T T T P
Przykład 1: Skala G-moll
[edytuj]Zbudujemy skalę naturalną G-moll według schematu
T P T T P T T
Następnie zapiszemy wznoszącą skalę melodyczną i opadającą skalę naturalną.
Rozpoczynając od dźwięku G, przesuwamy się o cały ton i dochodzimy do A.
Dodając do A pół tonu, otrzymujemy bes.
Przesuwając się z bes o cały ton, dochodzimy do C.
![\relative g'{
s2 \cadenzaOn g1 s_\markup{T} a s_\markup{P} bes s_\markup{T} c \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/h/x/hxvuayvrjqkrwumgb12qfvhxdjz0tac/hxvuayvr.png)
Dodając cały ton do C, dostajemy D.
Przesuwając się z D o pół tonu, dochodzimy do es.
![\relative g'{
s2 \cadenzaOn b1 s_\markup{T} c s_\markup{T} d s_\markup{P} es \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/o/6/o629bej9allo8z8itjkz9dvc412n9ry/o629bej9.png)
Dodając cały ton do es, otrzymujemy F.
Przesuwając się z F o cały ton, dochodzimy do G.
![\relative g''{
s2 \cadenzaOn d1 s_\markup{P} es s_\markup{T} f s_\markup{T} g \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/5/n/5nr8pgaezk631tpaehl3wnrn44t1rss/5nr8pgae.png)
Zatem skala naturalna G-moll (opadająca) będzie wyglądać tak:
![\relative g''{
s2 \cadenzaOn g1 f es d c bes a g \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/i/q/iq2lmo8you6lfwtzgzk8o94rw1f73n6/iq2lmo8y.png)
A skala melodyczna (es → E, F → fis) w ten sposób:
![\relative g'{
s2 \cadenzaOn g1 a bes c d e fis g \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/n/d/ndfinsqmq83990kfnj9m2fbj8xyr1py/ndfinsqm.png)
Obie skale zapisane przy użyciu znaków przykluczowych:
![\relative g'{
\key g \minor
\cadenzaOn g1 a bes c d e fis g f es d c bes a g \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/b/3/b3f1eyb8r9mngxtmb4xpigkv9qyqh4m/b3f1eyb8.png)
Przykład 2: Cis-moll
[edytuj]Cis i cały ton to dis.
Dis i pół tonu to E.
E i cały ton to fis.
![\relative cis'{
s2 \cadenzaOn cis1 s_\markup{T} dis s_\markup{P} e s_\markup{T} fis \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/m/j/mjb0mgerifq6aj71475qqnnc1bc7a2n/mjb0mger.png)
Fis i cały ton to gis.
Gis i pół tonu to A.
![\relative cis'{
s2 \cadenzaOn e1 s_\markup{T} fis s_\markup{T} gis s_\markup{P} a \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/b/n/bn5gg56hz9guse5g2etm3107ix8v4zk/bn5gg56h.png)
A i cały ton to B.
B i cały ton to cis.
![\relative cis''{
s2 \cadenzaOn gis1 s_\markup{P} a s_\markup{T} b s_\markup{T} cis \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/a/l/alkme7fnes2qcro35vqpf6ul2nc0pce/alkme7fn.png)
Naturalna skala Cis-moll:
![\relative cis''{
s2 \cadenzaOn cis1 b a gis fis e dis cis \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/5/o/5o8rjldhdyxddanxben7ucjmic9qusv/5o8rjldh.png)
Melodyczna skala Cis-moll (A → ais, B → bis czyli C):
![\relative cis'{
s2 \cadenzaOn cis1 dis e fis gis ais bis cis \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/d/t/dtrrmpipi1c8aqficwardriizykxcwh/dtrrmpip.png)
Obie skale ze znakami przykluczowymi:
![\relative cis'{
\key cis \minor
\cadenzaOn cis dis e fis gis ais bis cis b a gis fis e dis cis\cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/p/a/paat9yudg9nyb0x7qj573ce3kvrx67q/paat9yud.png)
Przykład 3: Es-moll
[edytuj]Es i cały ton to F.
F i pół tonu to ges.
Ges i cały ton to as.
![\relative es'{
s2 \cadenzaOn es1 s_\markup{T} f s_\markup{P} ges s_\markup{T} as \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/a/j/aji1ufmiq9rupgnuewfaehknuu9m34l/aji1ufmi.png)
As i cały ton to bes.
Bes i pół tonu to ces, czyli B.
![\relative g'{
s2 \cadenzaOn ges1 s_\markup{T} as s_\markup{T} bes s_\markup{P} ces \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/s/3/s3sl5a8fkemybwz0ir8ivd98njrl6ab/s3sl5a8f.png)
Ces i cały ton to des.
Des i cały ton to es.
![\relative es''{
s2 \cadenzaOn bes1 s_\markup{P} ces s_\markup{T} des s_\markup{T} es \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/c/l/cl1lrej578n8cmeayw57328d7t1q5bm/cl1lrej5.png)
Naturalna skala Es-moll:
![\relative es''{
s2 \cadenzaOn es des ces bes as ges f es \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/3/y/3yipqwhcrxo3w93b7j8ajt87pubs9zw/3yipqwhc.png)
Melodyczna skala Es-moll (ces → C, des → D):
![\relative cis'{
s2 \cadenzaOn es f ges as bes ces des es \cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/f/n/fnftxo3553rqd7dp85g6j7rdzp4sywl/fnftxo35.png)
Obie skale ze znakami przykluczowymi:
![\relative cis'{
\key cis \minor
\cadenzaOn cis dis e fis gis ais bis cis b a gis fis e dis cis\cadenzaOff
}](http://upload.wikimedia.org/score/p/a/paat9yudg9nyb0x7qj573ce3kvrx67q/paat9yud.png)
Ćwiczenia
[edytuj]- Zbudować naturalne i melodyczne skale D-moll i E-moll. Określić dla nich konfiguracje znaków przykluczowych.
- W podobny sposób opracować skale C-moll i Fis-moll.
- W podobny sposób opracować skale Bes-moll i Gis-moll.
Odpowiedzi (w postaci konfiguracji znaków przykluczowych) można sprawdzić w artykule Znaki przykluczowe lub na diagramie Koło kwintowe.
W kategorii Gamy muzyczne w Wikipedii można też znaleźć artykuły poświęcone poszczególnym skalom.
Zobacz też
[edytuj]- http://www.music4vip.eu/pl/music_theory_book/pl/8
- http://tepramu.w.interiowo.pl/teoria/gama_minor_i_jej_odmiany.htm
- http://www.musictheory.net/lessons/22
- http://www.dolmetsch.com/musictheory10.htm
- http://www.wolframalpha.com/input/?i=minor+scale