Pszczelarstwo/Socjobiologia

Socjobiologia pszczół

Eusocjalność

Pszczoły z podrodziny pszczół właściwych (Apini) są owadami społecznymi (eusocjalnymi). Eusocjalność rozwinęła się niezależnie w czterech grupach zwierząt: wśród błonkoskrzydłych (Hymenoptera), termitów (Isoptera), pluskwiaków (Hemiptera) i ssaków (Mammalia). Zwierzęta eusocjalne żyją w koloniach, kolejne pokolenia zachodzą na siebie. Wybrane osobniki produkują całe potomstwo, a reszta osobników kolonii opiekuje się rodzicem lub rodzicami oraz potomstwem i organizuje życie kolonii. Owady społeczne znacznie szybciej i skuteczniej budują gniazda. Osobnik reprodukujący się nie bierze udział w budowie gniazda i nie traci czasu na poszukiwanie pokarmu.

Podstawą wytworzenia się eusocjalności jest zdolność komunikowania się zarówno między pojedynczymi osobnikami kolonii, jak również na poziomie całej kolonii.

Eusocjalność pszczół była badana przez Darwina - "Jeśli niektóre osobniki w rodzinie są bezpłodne, a jednak ważne dla dobrobytu swoich płodnych krewniaków, jak ma to miejsce w koloniach owadów, selekcja na poziomie rodziny jest nie tylko możliwa ale wręcz nieunikniona". (Ch. Darwin, Ch., O powstawaniu gatunków, 1859)

William D. Hamilton sformułował regułę matematyczną obrazującą, że przy pokrewieństwie 0,75 między siostrami z punktu widzenia genetycznego zachowania gatunku bardziej opłaca się wychowywać własne siostry (lub młode królowe) niż własne potomstwo. Śmierć części osobników w kolonii nie oznacza jej zagłady, ponieważ pozostałe będą w stanie wychować potomstwo i młodą matkę. Poza tym kolonia jest mniej narażona na zniszczenie gniazda, ponieważ dysponuje dużą liczbą osobników do jego obrony.

Reguła Hamiltona

c – cost (koszt) b – benefit (zysk) r – relationship (współczynnik pokrewieństwa)