Rumuński/Rzeczownik

Rzeczowniki w języku rumuński mają jeden z trzech rodzajów. Rodzaje te, w przeciwieństwie do języka polskiego, występują również w liczbie mnogiej. Rzeczowniki odmieniają się przez przypadki, przypadków w języku rumuńskim teoretycznie jest 5: Nominativ, Acuzativ, Dativ, Gentiv, Vocativ. W praktyce jednak pary Nominativ i Acuzativ oraz Dativ i Gentiv są identyczne.

Rodzaje

Podobnie jak w języku polskim, a inaczej jak np. w języku niemieckim końcówka wyrazu:

spółgłoska lub -u – rodzaj męski lub nijaki,
-e rodzaj żeński, w wyjątkach męski lub nijaki,
-a, -ă rodzaj żeński, w wyjątkach męski (rzeczowniki określające mężczyzn np. tată, popă),
-i, każdy rodzaj,
-o, nijaki.

Podobnie jak w języku polskim, w języku rumuńskim część rzeczowników (określających ludzi) ma formę męską i żeńską np. student – studentă, (student, studentka), profesor – profesoară (nauczyciel, nauczycielka).

Rzeczowniki męskie

Rzeczownikami męskimi są rzeczowniki określające:

samców (zarówno ludzi jak i zwierząt) np. bărbat – mężczyzna,
narodowość i mężczyzn o określonej narodowości np. român – Rumun,
rośliny np. plop – topola (są wyjątki),
góry np. Balcani – Bałkany.

Ponadto:

nazwy miesięcy,
nazwy liter, figury, nuty.

Rzeczowniki żeńskie

Rzeczownikami żeńskimi są rzeczowniki określające:

samice (zarówno ludzi jak i zwierząt) np. chelneriţă – kelnerka,
kobiety o określonej narodowości np. româncă – Rumunka,
większość państw np. Polonia – Polska,
pory roku np. primăvară – wiosna,
dni tygodnia np. luni – poniedziałek,
owoce np. portocală – pomarańcza (są wyjątki).

Rzeczowniki nijakie

Pozostałe rzeczowniki, głównie części ciała np. cap – głowa. Część słów „międzynarodowych” np. radio.

1-2

W języku rumuńskimi występują dwie formy liczebników jeden i dwa w formach w stylu dwóch mężczyzn, dwie kobiety.

męskie 1-un 2-doi np. un pantof, doi pantofi (but)
żeńskie 1-o 2-două np.o zi două zile (dzień)
nijakie 1-un 2-două np. un hotel două hoteluri (hotel)

Liczba mnoga

W języku rumuńskim występują dwie liczby: pojedyncza i mnoga.

Rodzaj męski

Rzeczowniki rodzaju męskiego w liczbie mnogiej kończą się na -i. Litera ta jest albo dopisywana do wyrazu (jeśli ten kończy się spółgłoską) np. elev – elevi (uczeń) albo ostatnia samogłoska jest wymieniana na i np. metru – metri (metr). W przypadku, kiedy rzeczowniki kończą się na -i – końcówka pozostaje bez zmian np. ochi (oko).

Czasem dochodzi do oboczności np. egiptean – egiptani (Egipcjanin). Najczęściej używanym wyjątkiem jest om – oameni (człowiek).

Rodzaj żeński

W przypadku rodzaju żeńskiego sytuacja jest znacznie bardziej skomplikowana:

ă -> e, i, uri np. englezoaică – englezoaice (Angielka), maşină – maşini (samochód), blană – blănuri (futro),
e -> i np. pâine - pâini (broda) (uwaga są wyjątki) np. toare - tori (zwierzę),
samogłoska ie -> i np. cheie – chei (klucz),
spółgłoska ie -> ii np. bucătărie – bucătării (kuchnia),
a -> ale np. sofa – sofale (sofa),
ea ->ele np. stea – stele (gwiazda),
i -> i np. tanti-tanti (ciocia).

Czasem dochodzi do oboczności i wyjątków np. soră-surori (siostra).

Rodzaj nijaki

W przypadku rodzaju nijakiego sytuacja jest jeszcze bardziej skomplikowana:

spółgłoska-> uri, e. np. tren – trenuri (pociąg), picior – picioare (noga),
u -> uri, e np. birou – birouri (biuro), muzeu – muzee (muzeum),
iu -> ii np. fotoliu – fotolii (łucznik),
i -> uri, e np. taxi – taxiuri (taksówka), tramvai – tramvaie (tramwaj),
e -> e np. nume – nume (imię).

Czasem dochodzi do oboczności i wyjątków np. cap - capete (głowa).

Przypadki

Rzeczowniki odmieniają się przez przypadki, przypadków w języku rumuńskim teoretycznie jest 5: Nominativ, Acuzativ, Dativ, Gentiv, Vocativ. W praktyce jednak pary Nominativ i Acuzativ oraz Dativ i Gentiv są identyczne.

Nominativ – mianownik: jest podstawową formą rzeczownika, odpowiada na pytania cine? ce? (kto? co?).
Acuzativ – biernik: jest związany z wyrażeniami przyimkowymi în (w), pe (na), la (na), cu (z), lângă (przy), despre (obok), pentru (dla), fără (bez), odpowiada na pytania pe cine? ce?
Dativ – celownik: opisuje interakcje z przedmiotami, odpowiada na pytanie cui? (czemu?)
Gentiv – dopełniacz: opisuje pozycje lub położenie al, a, ai, ale cui?.
Vocativ – wołacz: odwołanie do rzeczownika, praktycznie nie występuje w zdaniach.

Rzeczowniki określone i nieokreślone

W języku rumuńskim występują rzeczowniki określone i nieokreślone. Rzeczownik może określać konkretny obiekt lub jakiś obiekt. Określeniem rzeczownika jest dowolny epitet związany z tym rzeczownikiem. Dodatkowo określać rzeczownik może np. nazwisko w sformułowaniach typu profesorul Petrescu.

odmiana nieokreślona

przypadek	rodzaj męski	rodzaj nijaki	rodzaj żeński
N. A.	profesor	articol	casă; floare; cafea
G. D.	profesor	articol	case; flori; cafele
N. A.	profesori	articole	case; flori; cafele
G. D.	profesori	articole	case; flori; cafele

odmiana określona

przypadek	rodzaj męski	rodzaj nijaki	rodzaj żeński
N. A.	profesorul	articolul	casă; floare; cafea
G. D.	profesorului	articolului	casei; florii; cafelei
N. A.	profesorii	articolele	casele; florile; cafele
G. D.	profesorilor	articolelor	caselor; florilor; cafelelor