Szwedzki/O Szwecji

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.
Mapa

Szwecja jest krajem położonym w Europie Północnej, należący wraz z Norwegią, Danią, Finlandią i Islandii do grona państw skandynawskich. Stolicą jest Sztokholm. Ustrój polityczny opiera się o monarchię konstytucyjną, w której reprezentantem kraju jest król Karol XVI Gustaw. Od 2014 roku premierem jest Stefan Löfven. Szwecja dzieli się na 24 hrabstwa, zamieszkane przez około 9,7 mln ludzi. Językiem urzędowym jest szwedzki, ale w użyciu jest także fiński i lapoński. Kraj należy do Unii Europejskiej, ale w przeciwieństwie do większości członków UE, nie przyjęła waluty euro (od 1873 roku do dzisiaj Szwedzi płaca koronami szwedzkimi, które dzielą się na 100 öre). 90% ludności to Szwedzi. Możemy także spotkać Finów oraz Lapończyków na północy kraju. W miastach żyje ponad 83% mieszkańców.

Szwecja zajmuje wschodnią i południową część Półwyspu Skandynawskiego. Ponad 2/3 obszaru kraju pokrywają lasy. Około 10% państwa zajmują zbiorniki wodne. Do Szwecji należą także wyspy Olandia i Gotlandia. Na północy ma dostęp do Gór Skandynawskich. Najwyższym szwedzkim szczytem jest Kebnekaise mający 2117 metrów n.p.m. Szwecja leży nad Morzem Bałtyckim (najdłuższa linia brzegowa spośród państw mających dostęp do Bałtyku). W południowych regionach przeważają moreny i krajobrazy morenowe.

Około 800 roku przy wybrzeżu Morza Bałtyckiego pojawili się Wikingowie. Wikingowie wbrew pozorom nie zajmowali się głównie zabijaniem i podpalaniem wsi - głównie handlowali na terenach ówczesnej Europy (zasięg Wikingów zamieszkujących obszary dzisiejszej Danii, Szwecji i Norwegii obejmował obszar pomiędzy Grenlandią, wybrzeży nad Oceanem Atlantyckim i Morzem Śródziemnym aż do rzeki Wołgi). W XI wieku do Szwecji trafili pierwsi chrześcijanie, rozpoczynający chrystianizację. W ramach unii kalmarskiej z 1397 roku, aż do 1520 roku Szwecja, Norwegia i Dania stanowiły formalnie jeden kraj, zarządzany przez Danię. Gdy w 1523 roku Dania ogłosiła niezależność, Szwecja rozpoczęła budowanie mocarstwa, planującego podbić cały obszar basenu Morza Śródziemnego. Odegrała ważną rolę w wojnie trzydziestoletniej (1618-1648). Innym ważnym wydarzeniem podczas realizacji planu stworzenia mocarstwa, stały się I i II wojna północna, w której Szwecja walczyła z Polską. II wojna północna jest znana u nas jako potop szwedzki. Wojna z lat 1700-1721 zniweczyła plany Szwedów. Szwecja była jednym z nielicznych krajów, które zachowała neutralność na I i II wojnie światowej.

System opieki zdrowotnej i świadczeń socjalnych jest na bardzo wysokim poziomie, choć aby je sfinansować, rząd nałożył na mieszkańców bardzo wysokie podatki. 8% kraju może być wykorzystana przez rolnictwo. Dominuje hodowla bydła, uprawa buraków cukrowych i zbóż. Pomimo małej ilości tych ziem, kraj może zaspokoić 80% własnych potrzeb. Gospodarka opiera się dzięki ogromnym złożom surowców (przede wszystkim uranu). Na wysokim poziomie stoi przemysł maszynowy. Ponad 70% mieszkańców pracuje w sektorze usługowym wytwarzającym 1/3 szwedzkiego PKB. 1 stycznia 1999 roku Szwecja nie przyjęła euro wskutek sprzeciwu społeczeństwa i partii lewicowej i ekologicznej.

Szwecja posiada bardzo dobrze rozwiniętą sieć komunikacyjną. Sieć kolejowa łącząca Szwecję z Norwegią i Danią i Finlandią została zmodernizowana z myślą o ruchu szybkobieżnych. Nad cieśniną Sund znajduje się most łączący szwedzkie Malmö z Kopenhagą. W Szwecji działają trzy międzynarodowe lotniska. Główne porty morskie są położone w Sztokholmie, Helsingborgu oraz w Götenborgu.