Uciążliwość zapachowa/Klasy bezpieczeństwa zapachowego
| « | Uciążliwość zapachowa Klasy bezpieczeństwa zapachowego |
» |
| Klasyfikacja zapachów według rodzaju | Prawa psychofizyczne w olfaktometrii |
Spis treści
|
|---|
Klasy bezpieczeństwa zapachowego
[edytuj]
Klasyfikacja bezpieczeństwa zapachowego – zgrupowanie wonnych zanieczyszczeń powietrza (odorantów), występujących w miejscu pracy, na podstawie wartości stosunku najwyższego dopuszczalnego stężenia w warunkach pracy (NDS) do progu węchowej wyczuwalności (cth)[1][2][3].
Zasadę klasyfikacji ilustruje schemat, na którym przedstawiono dwa główne zbiory zanieczyszczeń powietrza – zbiór związków szkodliwych dla zdrowia (koło dolne) i zbiór związków wonnych (odoranty; koło górne). W obszarze wspólnym występują związki szkodliwe dla zdrowia, których zapach może odgrywać rolę ostrzegawczego sygnału o chemicznym zagrożeniu. W tej grupie J.H.Amoore i E. Hautala[1] wyodrębnili pięć klas bezpieczeństwa, oznaczonych literami A–E. Zakresy wartości stosunku NDS/cth zestawiono w tabeli z informacją o udziale osób, które wyczuwają zapach zanieczyszczenia przed osiągnięciem NDS.
W klasie A zamieszczono związki, których obecność w powietrzu niemal wszyscy pracownicy powinni wyczuć węchem przy stężeniach mniejszych od NDS. Wśród 214 badanych zanieczyszczeń atmosfery przemysłowej kryterium A spełniało 25 związków (12%), np. siarkowodór, trimetyloamina, m-krezol, aldehyd octowy. Do klas D i E zaliczono 25% całej badanej grupy zanieczyszczeń, np. chloroform, benzen, acetylen, chlorek winylu. Są one wyczuwane węchem przed osiągnięciem NDS przez mniej niż połowę pracowników i tylko w takich sytuacjach, gdy percepcji zapachu nie zakłócają inne czynniki, takie jak hałas, konieczność koncentracji na wykonywanych czynnościach zawodowych i inne.
Właściwą interpretację odbieranych węchem sygnałów chemicznych utrudniają nieprzewidywalne interakcje węchowe między odorantami występującymi w mieszaninach (np. maskowanie lub synergizm) oraz zjawiska adaptacji węchu do stopniowo wzrastającego stężenia odorantów[4].
| Klasa bezpieczeństwa |
Współczynnik bezpieczeństwa NDS / cth |
Udział osób wyczuwających zapach w warunkach NDS |
|---|---|---|
| A | > 500 | > 90% |
| B | 26 – 500 | 50 – 90% |
| C | 1 – 26 | < 50% |
| D | 0,18 – 1 | 10 – 50%[5] |
| E | < 0,18 | < 10% |
| a |
| a |
| a |
| a |
| a |
| a |
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 J.H. Amoore, E. Hautala. Odor as an Aid to Chemical Safety. „J. of App. Toxicol.”. 3, s. 272–290, 1983 (ang.).
- ↑ [4.3: Próg węchowej wyczuwalności a komfort i bezpieczeństwo]. W: J. Kośmider, B. Mazur-Chrzanowska, B. Wyszyński: Odory. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 62–64. ISBN 978-83-01-14525-5. (pol.)
- ↑ Zbigniew Makles, Magdalena Galwas-Zakrzewska. Złowonne gazy w środowisku pracy. „Bezpieczeństwo Pracy”. 9, s. 12-16, 2005. Warszawa: CIOP (pol.).
- ↑ J. Kośmider. Adaptacja węchowa – czynnik ograniczający ostrzegawczą rolę zapachu. „Medycyna Pracy”. 4 (3), s. 148–153, 1990 (pol.).
- ↑ Niebieski kolor czcionki oznacza, że dane dotyczą sytuacji, w których percepcji zapachu nie zakłócają inne bodźce.