Uciążliwość zapachowa/Węch człowieka/Elementy anatomii narządu węchu
| « | Uciążliwość zapachowa Węch człowieka |
» |
| Wprowadzenie | Prawa psychofizyczne w olfaktometrii |
| « | *** Elementy anatomii narządu węchu |
» |
| Wstęp | Elementy fizjologii narządu węchu |
Anatomia narządu węchu
[edytuj]Jama nosowa
[edytuj]Nos jest częścią układu oddechowego, w którym strumień wdychanego powietrza jest nawilżany, ogrzewany i oczyszczany przed wprowadzeniem do płuc. Przepływa kanałami nosowymi utworzonymi w jamie nosowej przez małżowiny – dolną, środkową i górną. Małżowiny górna i średnia są częściami kostnej blaszki sitowej. Kość sitowa i parzysta kość nosowa są częściami twarzoczaszki (trzewioczaszki) – pierwotnej części ludzkiej czaszki (jej odpowiedniki występują u np. u lancetnika i osłonic). Kość sitowa jest porowatą częścią kostnej przegrody między jamą nosową i jamą czaszki[1][2][3].
-
-
-
Unerwienie w obrębie twarzoczaszki
Wnętrze jamy nosowej pokrywa nabłonek – błona śluzowa, zbudowana z komórek z ruchomymi mikrokosmkami i rzęskami (nabłonek migawkowy). W błonie znajdują się też gruczoły wydzielające śluz, który pełni funkcję absorbentu zanieczyszczeń powietrza (m.in. mikroorganizmów).
Blaszkę sitową (sklepienie jamy nosowej) pokrywa nabłonek zbudowany z komórek węchowych, komórek podporowych i gruczołów Bowmana. Komórki węchowe (receptorowe) są neuronami dwubiegunowymi zawierającymi białka receptorowe. Nabłonek składa się z ok. 50 mln komórek węchowych ulokowanych w dwóch obszarach o powierzchni po ok. 2,5 cm². Śluz wytwarzany przez gruczoły Bowmana ma żółtą lub brązowawą barwę.
-
Rzęski nabłonka oddechowego -
Budowa nabłonka -
Gruczoły Bowmana w nabłonku
Opuszka węchowa
[edytuj]
Aksony komórek węchowych (neurony I) tworzą wiązki, które przenikają przez otwory blaszki sitowej do jamy czaszki. Ich zakończenia tworzą synaptyczne połączenia z neuronami II, należącymi do opuszki węchowej.
Opuszka człowieka jest znacznie mniejsza od zwierzęcej. Jest ona częścią węchomózgowia – jednej z wewnętrznych części kresomózgowia – przekaz informacji o składzie powietrza do mózgu jest więc bezpośredni i bardzo szybki. Odróżnia to węch od innych zmysłów, np.: zmysłu dotyku czy wzroku, gdzie między receptorami bodźców a odpowiednią częścią kory mózgowej jest wiele pośrednich stacji przekaźnikowych (analizator węchowy jest najszybszy ze wszystkich analizatorów wrażeń zmysłowych)[2].
Złożony system synaptycznych połączeń neuronów I z neuronami II mieści się w tzw. kłębuszkach opuszki (glomerule), mieszczących się w zewnętrznej warstwie opuszki. Liczba neuronów II wynosi ok. 60 tys.[2] – jest wielokrotnie mniejsza od liczby neuronów I (konwergencja sygnałów). Wnętrze opuszki jest jądrem nerwowym komórek mitralnych, których aksony tworzą włókna węchowe, przenoszące informację do wyższych pięter analizatora węchowego. Poza komórkami mitralnymi w opuszce znajdują się komórki kłębuszkowe, kiściowe i ziarniste[2].
-
Położenie nabłonka węchowego w jamie nosowej -
Komórki węchowe i podporowe nabłonka węchowego (urzęsione dendryty i aksony przenikające blaszkę sitową) -
Synapsa chemiczna – połączenie aksonu neuronu I z dendrytem neuronu II
-
-
Położenie opuszki węchowej (czerwony) -
Opuszka węchowa szczura
Wyższe piętra analizatora węchowego
[edytuj]Włókna nerwowe wychodzące z obu opuszek tworzą pasmo węchowe, prowadzące do struktury nazwanej trójkątem węchowym. Od trójkąta oddzielne pęczki włókien prowadzą do[1]:
- haka zakrętu hipokampa,
- spoidła mózgowego przedniego, a stąd do istoty szarej przegrody przezroczystej i istoty dziurkowanej przedniej (rozbudowana część mózgu zwierząt z bardzo dobrym węchem, nazywana płatem przywęchowym).
W pierwszej połowie XX w. uważano, że korowa część analizatora węchowego znajduje się w obrębie haka zakrętu hipokampa[1]. Według publikacji z lat 70. korowe ośrodki odbiorcze znajdują się w[2]:
- jądrze węchowym przednim,
- polu węchowym wtórnym,
- prążkowiu,
- guzku migdałowatym,
- guzku węchowym,
- przegrodzie,
- polu przedwzrokowym i okolicy kresomózgowia.
Przekazywanie sygnałów do hipokampa – struktury układu limbicznego – tłumaczy silne powiązanie odbieranych wrażeń węchowych z emocjami oraz trwałość pamięci węchowej.
Czy znasz odpowiedzi?
[edytuj]- Jakie są fizjologiczne funkcje nosa?
| Odpowiedź |
|---|
|
- Jakie wymiary ma nabłonek węchowy człowieka i ile zawiera neuronów I?
| Odpowiedź |
|---|
|
- Co to jest blaszka sitowa?
| Odpowiedź |
|---|
|
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Powonienie. W: K.M. Bykow, G.E. Władimirow, W.J. Diełow, G.P. Konradi, A.D. Słonim: Podręcznik fizjologii. Warszawa: PZWL, 1957, s. 872–875. (pol.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Nina Baryłko-Pikielna: Zarys analizy sensorycznej żywności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 1975, s. 77–81.
- ↑ Joanna Kośmider, Barbara Mazur-Chrzanowska, Bartosz Wyszyński: Odory. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 978-83-01-14525-5. [dostęp 2012-01-30]. (pol.)