Wikijunior:Dinozaury/Triceratops

Jak wyglądał

Triceratops był dużym, roślinożernym dinozaurem czworonożnym, którego cechą charakterystyczną jest duża, bo mierząca około 2 metrów długości głowa, na której znajdowały się trzy rogi i specyficzny kostny kołnierz, chroniący jego szyję przed drapieżnikami i regulujący temperaturę ciała. Triceratops mierzył około 9 metrów długości, z czego 1,5 - 2 przypadało na głowę. Gad ważył od 6 do 12 ton. Miał 3m wysokości. Na głowie miał 3 rogi (2 nad oczami i 1 nad pyskiem).

Pochodzenie i ewolucja

Zwierzę żyło w mastrychcie (kreda późna), od 68 do 65,5 milionów lat temu, na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej. Należało do ostatnich nieptasich dinozaurów, które pojawiły się przed wymieraniem kredowym. Około 200 milionów lat temu wyodrębniły się dwie główne grupy dinozaurów. Rozróżniamy je po układzie kości biodrowych. Są to dinozaury gadziomiednicowe (Saurischia), o budowie miednicy podobnej jak u jaszczurek, oraz ptasiomiednicowe (Ornithischia) - z miednicą o budowie typowo ptasiej.

Przez wiele lat po odkryciu ewolucyjne początki triceratopsa pozostawały w większości ukryte. W 1922 nowo odkryty protoceratops wydawał się jego przodkiem Osbornowi[33], ale minęło wiele dziesiątków lat, nim kolejne odkrycia ujrzały światło dzienne. Ostatnie lata okazały się bogate w okrycia dinozaurów spokrewnionych z przodkiem „trójrogiej twarzy”. Zuniceratops, najwcześniejszy znany dinozaur rogaty o rogach brwiowych, opisany został w późnych latach dziewięćdziesiątych XX wieku, a pierwszy znany dinozaur rogaty w ogóle, jurajski jinlong, w 2005.

Te nowe znaleziska okazały się istotne w ilustrowaniu początków dinozaurów rogatych w ogólności, sugerując ich azjatyckie pochodzenie z jury i rozprzestrzenienie się rzeczywiście rogatych dinozaurów na początku kredy późnej w Ameryce Północnej. Jako że triceratops jest coraz pewniej uznawany za członka podrodziny długokryzych chasmozaurynów, jego przodek prawdopodobnie mógł przypominać chasmozaura, panującego 5 milionów lat wcześniej.

Kiedy i gdzie żył?

Triceratops zamieszkiwał tereny północnych Stanów Zjednoczonych i zachodniej Kanady w późnej kredzie, od około 75 do 65 milionów lat. Zamieszkiwał przede wszystkim wśród drzew iglastych, paproci i sagowców. Uważa się, że triceratops miał wyznaczone miejsce rozrodu i wędrował tam w olbrzymich stadach co jakiś czas, by wydać na świat potomstwo. Triceratops żywił się przede wszystkim niskimi roślinami, takimi jak sagowce, paprocie, czy trawy, które pojawiły się pod koniec kredy. Rośliny ścinał potężnym, kostnym dziobem, a następnie gryzł znajdującymi się głęboko wewnątrz jamy ustnej zębami. Triceratopsy żywiły się również mniejszymi zwierzętami, ale głównie roślinami, jak napisano powyżej.

Obrona przed drapieżnikami

Triceratops, będąc uzbrojony w dwa długie rogi, był dobrze przygotowany do obrony przed mięsożercami. Kryza większości ceratopsów jest raczej zbyt delikatna, by mogła służyć do obrony przed drapieżnikami. Jednak Triceratops ma ją zwartą, litą (pozbawioną okien). Jej grubość u różnych osobników w różnych miejscach waha się od 0,5 cm do ponad 6 cm (Scannella i Horner, 2010). Żaden inny ceratops nie miał tak grubej kryzy (być może poza prawdopodobnymi synonimami Triceratops, jak Nedoceratops). Rogi triceratopsa zdają się być przystosowane do obrony, gdyż u starszych i większych osobników skierowane są do przodu (Horner i Goodwin, 2006), w przeciwieństwie do np. do Einiosaurus, który nie miał rogów nadocznych, a róg nosowy był skręcony w kierunku dolnym [Sampson, 1995], przez co zapewne nie mógł tak efektywnie godzić nim w swych oponentów. Sferyczny kłykieć potyliczny, obecny u wszystkich Neoceratopsia (You i Dodson, 2004, s. 486) pozwalał prawdopodobnie na szybkie ruchy głowy w odpowiednim kierunku.

Niektóre okazy wykazują ślady ugryzień, spowodowanych prawdopodobnie przez tyranozaura, np. SUP 9713, zaliczony do Triceratops (zob. jednak niżej) (Happ, 2008).