Wikijunior:Języki/Estoński
Jakiego systemu pisma używa ten język?
[edytuj]Estoński używa liter alfabetu łacińskiego oraz kilku liter ze znakami diakrytycznymi. Oto lista liter alfabetu estońskiego:
A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, Š, Z, Ž, T, U, V, W, Õ, Ä, Ö, Ü, X, Y
Pogrubione litery są używane jedynie w zapożyczeniach a nie w słowach pochodzących z języka estońskiego.
Jaka liczba ludzi posługuje się tym językiem?
[edytuj]Estoński jest używany przez około 1,1 miliona ludzi, co sprawia, że jest 243 językiem pod względem liczby użytkowników.
Gdzie mówi się w takim języku?
[edytuj]Estoński jest oficjalnym językiem w:
- Estonii
- Unii Europejskiej
Jest językiem mniejszości w:
- Finlandii
- Rosji
Jaka jest historia tego języka?
[edytuj]Najprawdopodobniej języki bałtycko-fińskie wyewoluowały z proto-fińskiego, który miał trzy dialekty: północny, południowy i wschodni. Języki bałtycko-fińskie oddzieliły się około pierwszego wieku naszej ery, ale nadal na siebie wpływały.
Około XV wieku północna Estonia była pod wielkim wpływem Niemiec. Niektórzy niemieccy mnisi chcieli przybliżyć boga miejscowej ludności, więc stworzyli Estoński język pisany. Bazował na niemieckim alfabecie z dodanym znakiem Õ/õ. Czas mijał, słowa pożyczone z niemieckiego zostały zasymilowane, to był początek oświecenia.
Kiedy Estończycy ogłosili się narodem, na początku XX wieku kraj rozkwitł. Po raz pierwszy mogli wyrazić to co chcą. To była złota era dla Estonii, język bardzo ewoluował.
Pomyślny czas zakończył się wraz z rozpoczęciem II wojny światowej. Do wkroczyły wojska ze wschodu i przejęły władzę. Nie uczono już mówić i pisać po Estońsku. W tym czasie zaszło wiele zmian w języku, na przykład została zmieniona struktura zdania - czasownik od tej pory stał na początku zdania. Estończycy odzyskali wolność po rozwiązaniu Związku Radzieckiego. Do kraju napływały informacje z nowych źródeł. Do języka zaadaptowano wiele nowych slangowych słów i wyrażeń.
Interesujący fakt
[edytuj]Fiński i Estoński są językami blisko spokrewnionymi. Mówi się, że Estończycy z północy potrafią zrozumieć Finów bez problemu, nawet jeśli nigdy nie uczyli się fińskiego. Co ciekawe, to nie działa w drugą stronę. Finowie muszą wkładać dużo więcej wysiłku w naukę estońskiego, niż Estończycy w naukę fińskiego.
Poeci i autorzy tworzący w tym języku
[edytuj]Anton Hansen Tammsaare
Friedebert Tuglas
Friedrich Reinhold Kreutzwald
Johann Voldemar Jannsen
Jaan Kross
Lennart Meri
Podstawowe zwroty w języku Estońskim
[edytuj]| Vastused | Odpowiedzi |
|---|---|
| Jah | Tak |
| Ei | Nie |
| Võibolla | Może |
| Tervitused | Powitania |
| Tere | Cześć |
| Minu nimi on ____ | Mam na imię ____ |
| Tere hommikust | Dzień dobry |
| Tere päevast | Dzień dobry - po południu |
| Head ööd | Dobra noc |
| Mis lahti? | Jak leci? |
| Mis toimub? | Co tam u ciebie? |
| Mitte palju. | Nic ciekawego |
| Hüvastijätud | Pożegniania |
| Head aega. | Do widzenia |
| Hüvasti. | Pa |
| Näeme homme. | Do zobaczenia jutro |
| Hoiame ühendust. | Zostańmy w kontakcie |
| Peatse jällenägemiseni. | Do zobaczenia |
| Kasulikud fraasid | Użyteczne zwroty |
| Kas te võiksite juhatada mind tualettruumi? (polite)
Kus on tualettruum? |
Gdzie jest toaleta? |
| Kui palju see maksab? | Ile to kosztuje? |
| Ma tahan piima. | Chce mleko. |
| Sa meeldid mulle. | Lubię cię |
| Ma armastan sind. | Kocham cię |
| Mu koer sõi mu kodutöö. | Mój pies zjadł moją
pracę domową |
| Muuhulgas... | Inne |
| Lahe | Fajnie |
| Öö | Noc |
| Jää | Lód |
| Kutt | Koleś |
| Naine | Kobieta |
| Mees | Mężczyzna |
| Hea | Dobrze |
| Halb | Źle |
Prosta piosenka w języku Estońskim
[edytuj]Podczas Świąt Bożego Narodzenia lubimy śpiewać piosenki o naszych choinkach. Estończycy lubią też. Ta piosenka oryginalnie nazywa się "O Tannenbaum" ale po estońsku nazywa się "Oh kuusepuu". Piosenka była napisana przez Ernsta Anschütza w 1824.
| "Oh kuusepuu" | "O choinko" |
|---|---|
| Oh kuusepuu, oh kuusepuu | O choinko, o choinko |
| Kui haljad on su oksad! | Jak bardzo zielone są twoje igiełki! |
| Ei mitte üksi suisel a’al. | Nie tylko podczas lata, |
| Vaid talvel ka siin külmal maal | Ale nawet zimą jeszcze bardziej. |
| Oh kuusepuu, oh kuusepuu | O choinko, o choinko |
| Kui haljad on su oksad! | Jak bardzo zielone są twoje igiełki! |
itd.