Wolna przedsiębiorczość/Ocena własnych umiejętności i przyszła kariera

45. Oc e na w ł a sn yc h u m i ej ęt nośc i i przyszła kariera Z tego rozdziału dowiesz się: • dlaczego odpowiednia samoedukacja jest tak ważna, • jak samemu ocenić swoje umiejętności i zainteresowania, • jak wybrać ścieżkę zawodową i aplikować do pracy. Najważniejsze pojęcia: życiorys, list motywacyjny, komunikacja werbalna, komunikacja niewerbalna Edukacja i samoedukacja Podjęcie właściwej i dającej spełnienie pracy jest procesem bardziej roz- ciągniętym w czasie, niż mogłoby się wydawać. Kiedy już jesteśmy w peł- ni ukształtowani w dorosłym życiu, musimy się dobrze zareklamować od- powiednimi dokumentami aplikacyjnymi i jak najlepiej zaprezentować na rozmowie kwalifikacyjnej. W rzeczywistości zdobywanie pracy rozpoczy- na się wcześniej, już wtedy gdy staramy się oceniać własne umiejętności, potencjał i zainteresowania. A w zasadzie jeszcze na etapie samokształce- nia, gdy rozwijamy własne talenty i umiejętności. W naszych czasach używa się (a nawet nadużywa) terminu „gospo- darka oparta na wiedzy”. W istocie chodzi o to, że na współczesnym rynku pracy w rozwiniętych gospodarkach przeważająca część pracow- ników pracuje głową, a nie rękami (odnosi się to w zasadzie do każdego stanowiska: począwszy od inżyniera, przez maszynistę, na sprzątającym kończąc). Czysto fizyczna praca jest wykonywana przez roboty i maszy- ny, które nadzoruje i naprawia człowiek. Konieczność korzystania z gło- wy, a nie tylko z siły fizycznej dotyczy każdej branży. Dlatego na etapie edukacji ważne jest umiejętne rozwijanie osobistych talentów i zainte- resowań. Często mówi się, że edukacja jest ważna, ale tak naprawdę ważna jest samoedukacja – kształcenie się z myślą o celu, który może- my osiągnąć i który angażując nas bez reszty, da nam osobistą radość.306 Dział III. Przedsiębiorczość w praktyce A zatem wybrawszy kierunek studiów, warto poszukać w nim czegoś, co szczególnie przyciągnie naszą uwagę. Większość kierunków jest bardzo ogólna i nie kształci w specyficznych dziedzinach. Warto zatem zastano- wić się dwa razy przed decyzją o wyborze kierunku studiów. Być może lepszym rozwiązaniem (z perspektywy zawodowej) od studiowania kie- runku bardzo oderwanego od współczesnego rynku pracy jest nauka konkretnego fachu bądź zdobywanie doświadczenia w ramach praktyk i staży zawodowych. Dobrym pomysłem byłoby podjęcie próby odna- lezienia tej dziedziny, która nas zainteresuje. Być może będzie to dzie- dzina niezwiązana bezpośrednio z wybranym kierunkiem studiów. Nie zmarnujemy też czasu, uczestnicząc w zajęciach kół naukowych, upra- wiając hobby czy prowadząc stronę internetową poświęconą interesują- cej nas tematyce. Obecnie coraz więcej ludzi pracuje na stanowiskach niezwiązanych bezpośrednio z ich formalnym wykształceniem. Współ- czesny rynek pracy, mimo że jest oparty na wiedzy, jest bardzo pojem- ny – pozwala się odnaleźć osobom o bardzo różnych zainteresowaniach i umiejętnościach. W procesie realizacji osobistej i rozwoju umiejętności warto zdawać so- bie sprawę także z własnych cech osobowościowych i pracować nad nimi. Większość z cech ma to do siebie, że w różnych sytuacjach może się okazać Umiejętności przyszłości Z powodu postępu technologicznego i automatyzacji rutynowych czyn- ności na rynku pracy będzie rosło znaczenie kreatywności i specjali- stycznej wiedzy, a także umiejętności miękkich, takich jak umiejętność pracy w zespole czy empatia. Według raportu The Future of Jobs [wym. de fjuczer of dżabs; znaczenie: przyszłość stanowisk pracy] powstałego podczas Światowego Forum Ekonomicznego, które odbyło się w 2016 roku w Davos, 10 najbardziej przydatnych umiejętności, jakich będzie się wymagać od pracowników już w 2020 roku, to: umiejętność rozwiązywa- nia złożonych problemów, krytyczne myślenie, kreatywność, zarządza- nie ludźmi, współpraca z innymi, inteligencja emocjonalna, umiejętność oceniania i podejmowania decyzji, zorientowanie na usługi, umiejętność negocjowania i elastyczność poznawcza. Na podstawie: Katarzyna Mokrzycka, Jeden zawód na całe życie odchodzi do historii, https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/nowe- zawody-praca-rynek-pracy-humanisci-edukacja/(dostęp: 12 grudnia 2016)45. Ocena własnych umiejętności i przyszła kariera 307 albo wadami, albo zaletami. Pamiętaj również, że większości rzeczy w ży- ciu człowiek uczy się w zgodzie z zasadą learning by doing [wym. lerning baj duing; znaczenie: nauka poprzez wykonywanie danej czynności], czyli bezpośrednio je ćwicząc. Dlatego w dzisiejszych czasach pracodawcy czę- stokroć większą wagę przywiązują do doświadczenia zawodowego aniżeli do kursów czy dyplomów. Dlatego warto korzystać (gdy pozwala na to sytuacja osobista) z możliwości podejmowania pracy dającej szansę na rozwój umiejętności, nawet jeśli nie przynosi ona satysfakcjonujących środków finansowych (np. przez praktyki lub staże), albo jeśli jest wolon- tariatem, czyli pracą za darmo. Wykazywanie się aktywnością w sektorze non-profit (np. działalności społecznej lub charytatywnej) jest także atu- tem w procesie starania się o pracę. Szuk anie prac y Kiedy już wybierzemy miejsce pracy, musimy przygotować odpowiednie dokumenty aplikacyjne. Dwa podstawowe to życiorys oraz list motywacyj- ny (oprócz tego pracodawca może wymagać załączników potwierdzających rozmaite osiągnięcia wymieniane w życiorysie). Życiorys opisuje ścieżkę formalnej edukacji, doświadczenie zawodowe (poprzednie miejsca pracy) oraz rozliczne formy aktywności niekoniecznie zawodowej, ale związane z dziedziną, którą się zajmujemy. List motywacyjny natomiast ma przede wszystkim ukazać naszą chęć pracy w danym przedsiębiorstwie oraz zwrócić uwagę na nasze najważniejsze cechy. Zarówno list motywacyjny, jak i życiorys piszemy zawsze w oparciu o szczegółową ofertę pracy. Z oferty tej powinniśmy wywnioskować, co jest najważniejsze dla potencjalnego pracodawcy. Dlatego życiorys trzeba uporządkować, podać informacje w kolejności od najbardziej istotnych do najmniej ważnych. Nie należy przesadzać ze sztucznym wydłużaniem życiorysu i chwaleniem się wszelkimi (niekoniecznie mającymi znaczenie) osiągnięciami. To może nawet zniechęcić pracodawcę, który w kandyda- cie zobaczy osobę niedbającą o czas odbiorcy. List motywacyjny ma pokazać, że nawiązaliśmy dialog z potencjal- nym pracodawcą i odpowiadamy na zgłoszoną przez niego ofertę. Dlatego również nie powinien być zbyt rozwlekły, lecz stanowić krótki przewod- nik po najważniejszych punktach życiorysu oraz przekonać pracodawcę, że posiadamy wymagane kwalifikacje na stanowisko pracy wymienione w ofercie. List motywacyjny w żadnym razie nie może być powieleniem308 Dział III. Przedsiębiorczość w praktyce standardowych listów, których dużo jest w Internecie (to częsty błąd aplikujących o pracę). Jeśli uważamy, że spełniamy kryteria z ogłoszenia o pracę, powinniśmy to odpowiednio uargumentować (zob. ramkę). Przykładowa oferta pracy „Gazeta Codzienna” poszukuje do pracy na stanowisko redakcyjne mło- dego stażysty. Wymagania: wykształcenie wyższe, umiejętność władania bogatą polszczyzną, bardzo dobra znajomość języka angielskiego, umie- jętność pracy w zespole i dobra samoorganizacja. Praca polega na reda- gowaniu i korekcie tekstów pisanych przez dziennikarzy i innych autorów, a także na tłumaczeniu tekstów z języka angielskiego na język polski. Jeśli pracodawca będzie zainteresowany naszą aplikacją, zaprosi nas na rozmowę kwalifikacyjną, podczas której będzie mógł osobiście przekonać się o naszych zdolnościach intelektualnych, a także społecznych – czyli o tym, czy potrafimy się odpowiednio komunikować. Komunikacja werbalna i niewerbalna Formy komunikacji dzielą się na werbalne i niewerbalne. Komunikacja werbalna dotyczy samej wypowiedzi: tego, co mówimy (treść), oraz w jaki sposób to mówimy (spójność językowa, intonacja). Natomiast komunika- cja niewerbalna dotyczy zachowań, mimiki, gestykulacji i mowy ciała, które towarzyszą wypowiedzi słownej. Jedna i druga forma ma ogromne znaczenie i wpływa na to, jak nas odbiera otoczenie. Załóżmy, że chcemy wypowiedzieć zdanie: „Moim ostatnim pracodawcą była firma Dzień Do- berek”. Modulując ton głosu oraz tempo wypowiadanego zdania, może- my zasugerować odbiorcy, czy jest to coś pozytywnego, czy negatywnego. Same słowa użyte w zdaniu są neutralne – choć moglibyśmy je zmienić na bardziej pozytywne lub negatywne. Abstrahując od konkretnych słów, intonacja, głośność i płynność mówienia mogą wyrazić zupełnie inne emocje towarzyszące wypowiadaniu tego zdania. W ten sposób możemy werbalnie sterować naszym przekazem. Pozostaje formuła niewerbalna. Składa się na nią poruszanie ręka- mi, głową, mimika twarzy, a także ogólna postawa ciała. Komunika- cja niewerbalna może wzmocnić nasz przekaz albo pozostawać z nim45. Ocena własnych umiejętności i przyszła kariera 309 w sprzeczności. Jeśli machamy nerwowo rękami, to wypowiedziane przez nas słowa zostaną odebrane całkiem inaczej niż w wypadku kontrolowa- nej i stonowanej gestykulacji. Najlepszą demonstracją potęgi komunikacji niewerbalnej są kontakty między sportowcami w trakcie zawodów. Mimo że mogą nie zamienić ze sobą ani słowa – albo my jako obserwatorzy nie słyszymy, co mówią – na podstawie mowy ich ciał łatwo możemy się zorientować, czy w danej chwili relacje między nimi są napięte, czy też przyjazne. Przy aplikowaniu do pracy naszym celem jest przede wszystkim wy- kazanie profesjonalizmu w formalnym kontakcie z drugim człowiekiem, a także zademonstrowanie znajomości reguł kontaktu. Dlatego ważne jest Przykładowy list motywacyjny Szanowni Państwo, postanowiłem aplikować na stanowisko w Pań- stwa firmie, ponieważ od kilku lat zajmuję się pracą redakcyjną, która w dużej mierze pokrywa się z wymaganiami przedstawionymi w Pań- stwa ofercie. W ostatnim roku ukończyłem magisterskie studia socjo- logiczne, w trakcie których niemal przez cztery lata zaangażowany by- łem w pracę nad portalem internetowym futbolodpodszewki.pl, gdzie poruszane są tematy ze świata piłkarskiego. Pracując jako zastępca re- daktora naczelnego, odpowiadałem za dobór materiałów do publikacji i dopilnowanie, aby codziennie ukazywało się na stronie minimum pięć sprawdzonych tekstów. Moje obowiązki polegały przede wszystkim na współpracy z kilkunastoma autorami, przeprowadzaniu korekty redak- cyjnej ich tekstów oraz sprawdzaniu zgodności informacji z artykułów ze stanem faktycznym (wymagało to między innymi monitorowania zagra- nicznych źródeł prasowych). W trakcie blisko czteroletniej pracy napi- sałem również kilkanaście analiz (m.in. na temat realiów rynku transfe- rowego) oraz przetłumaczyłem z języka angielskiego ponad dwadzieścia kompleksowych artykułów (na temat taktyki w konkretnych meczach). Na ich tłumaczenie i publikację musiałem uzyskać zgody autorów, co oznaczało konieczność prowadzenia rozmów i korespondencji oraz przy- gotowania dokumentów licencyjnych w języku angielskim. Cenię sobie wysoką kulturę pracy oraz sprawne organizowanie obo- wiązków służbowych i podział zadań. Myślę, iż moim atutem jest też to, że mam duże doświadczenie w pracy z narzędziami informatycznymi, przydatnymi w procesach redakcyjnych.310 Dział III. Przedsiębiorczość w praktyce nieprzerywanie, słuchanie, odpowiadanie na pytania, utrzymywanie kon- taktu wzrokowego i reagowanie na komunikaty niewerbalne drugiej stro- ny (np. jeśli rozmówca się do nas zwraca, to lekko przechylamy głowę, by zasugerować, że słuchamy, co do nas mówi). I tak dochodzimy do pewnej generalnej konkluzji na temat tego, co jest ważne dla naszej przyszłości zawodowej – jest to język. Język jest narzę- dziem, które pozwala się ludziom komunikować, a komunikacja jest pod- stawą przekazywania idei, które czynią nasze życie lepszym. Jest także pod- stawą współpracy przy wszelkich projektach. Gdy mówimy „język”, mamy na myśli wszelkie formy komunikowania się i przekazywania informacji, a więc nie tylko język ojczysty i języki obce, lecz także języki informatyczne i królową logicznego myślenia – matematykę. Dlatego bez względu na to, jak w przyszłości będzie wyglądał rynek pracy, nauka języków – od mate- matyki i informatyki po języki tradycyjne – zawsze będzie przydatna. Przy poszukiwaniu pracy jednym z najważniejszych atutów jest rów- nież mobilność i skłonność do przemieszczania się. Polska jest członkiem Unii Europejskiej, co oznacza, że polscy pracownicy mogą przenosić się do innych krajów i tam podejmować pracę. Ogromne możliwości w po- szukiwaniu pracy stwarza Internet. Pozwala bowiem na wyszukiwanie ofert z całego świata, a także ułatwia uczestnictwo w procesie rekrutacji. Pośrednictwo pracy Zanim Internet zdominował poszukiwanie ofert pracy, pracownicy znacz- nie szerzej korzystali z tak zwanego pośrednictwa pracy. Mogli się udać do specjalnej agencji pracy – prowadzonej przez komercyjne przedsiębior- stwa – lub do urzędu pracy prowadzonego przez państwo i zgłaszać swoje zainteresowanie wybranymi ofertami. Dzisiaj dzięki rozpowszechnieniu się Internetu potencjalni pracownicy i pracodawcy najczęściej odnajdują się za pomocą specjalnych portali internetowych. Portale z ogłoszenia- mi to jednak nie wszystko. Warto też śledzić strony internetowe i profile w mediach społecznościowych interesujących Cię przedsiębiorstw (infor- mują one czasem o naborze tą drogą), a nawet aplikować do nich bezpo- średnio – nierzadko przedsiębiorstwa na swoich stronach mają zakładki Praca/Kariera, gdzie informują o aktualnych ofertach. W ostatnich latach powstały także portale społecznościowe poświęcone rozwojowi kariery zawodowej – dzięki nim możesz zostać zauważony/a przez rekruterów szukających dobrych kandydatów do pracy.45. Ocena własnych umiejętności i przyszła kariera 311 Zresztą coraz więcej pracodawców przeprowadza rozmowy kwalifikacyjne na oferowane stanowiska za pomocą połączenia audiowizualnego przez Internet, by nie narażać aplikujących na koszty podróży i jednocześnie otworzyć się na szersze grono uzdolnionych kandydatów. Przykład pokazuje, że list motywacyjny powinien być dialogiem z dru- gą stroną i nawiązywać do oferty pracy. Wyjaśnia też na konkretnych przykładach, dlaczego uważamy, że spełniamy warunki stawiane przez pracodawcę. Pamiętajmy, by podkreślać przede wszystkim nasze walory związane z przyszłą pracą. W liście nie ma na przykład informacji o tym, że praca dla portalu nie była komercyjna, nie podkreślamy też nadmier- nie, że jesteśmy świeżo upieczonym absolwentem studiów, co mogłoby wskazywać na nasze słabsze strony (np. „Chociaż dopiero ukończyłem studia i nie mam doświadczenia...” – w liście nie tłumaczymy się, lecz od- powiadamy na konkretne zapotrzebowanie ). List świadczy także o tym, że każda nasza działalność może w przyszłości przydać się na rynku pracy (pod warunkiem, że będziemy ją wykonywać sumiennie i z sercem). Na- wet jeśli nasze formalne wykształcenie nie ma związku z miejscem pracy, na które aplikujemy (a zdarza się tak bardzo często). Pytania i zadania 1. �Znajdź na portalach internetowych kilka prawdziwych ofert pracy, które mogłyby Ci odpowiadać. 2. �Spróbuj napisać dobry życiorys do jednej z tych ofert i za- stanów się, co możesz zrobić, aby ten życiorys się speł- nił. Co zawarłbyś/zawarłabyś w liście motywacyjnym? 3. � Spróbuj wypowiedzieć przykładowe zdanie w różnej formie werbalnej i niewerbalnej tak, by przekazać od- biorcy zupełnie inne wrażenia i emocje, nie zmieniając treści wypowiedzi. 4. �Odegrajcie scenki, w których nauczyciel przeprowadzi z Wami rozmowy kwalifikacyjne, a Wy wcielicie się w role osób ubiegających się o określone stanowiska pracy.