Wolna przedsiębiorczość/Swoboda umów i praktyka ich zawierania

Z tego rozdziału dowiesz się:

• c� zym jest zasada swobody umów i dlaczego jest ważna dla

rynku,

• dlaczego należy zwracać uwagę na to, co się podpisuje,
• �dlaczego warto dokładnie sprawdzić wszystkie elementy

wymienione w umowach.

Najważniejsze pojęcia: rzeczywista roczna stopa oprocentowania, umowa o pracę, umowa zlecenia, umowa o dzieło, gwarancja, rękojmia

Zasada swobody umów

Swoboda umów to jedna z podstawowych zasad prawa krajów rozwi- niętych. Bez wątpienia możemy ją określić jako jedno z najważniejszych osiągnięć współczesnej cywilizacji. Oznacza w swojej postaci ucieleśnie- nie zasady wolności obywatelskiej, gdyż pozwala na wchodzenie w nie- zależne i swobodne relacje międzyludzkie. To zasada swobody umów pozwala nam wybierać miejsce pracy czy sprzedawców, od których na- bywamy interesujące nas towary i usługi. Gdyby zasada ta nie obowią- zywała, oznaczałoby to, że to ktoś inny wybiera za nas pracodawcę albo dostawcę towarów. W praktyce równoznaczne byłoby to z monopolizacją, czyli sytuacją, w której wybór byłby nam narzucony z góry przez przepisy prawa. Teoria ekonomii i historia gospodarcza uczą nas, że takie rozwią- zania najczęściej są dla jednostek niekorzystne. Wskazywaliśmy wielokrotnie w poprzednich rozdziałach, jak działania przedsiębiorców prowadzą do gospodarczego postępu i wzrostu produkcji. Motorem ich działalności jest konkurencja, czyli rywalizacja w docieraniu do konsumentów. Wyobraźmy sobie, co by się działo, gdyby przepisy pra- wa narzucały nam jako konsumentom, możliwość kupowania produktów tylko z jednego, z góry określonego źródła. Tak właśnie było w czasach278 Dział III. Przedsiębiorczość w praktyce socjalizmu w Polsce, gdy każdy był zmuszony korzystać z jednego do- stawcy telefonicznego (wówczas telefonów stacjonarnych). Efektem było pojawienie się skostniałego przedsiębiorstwa, które nie miało żadnych bodźców do tego, by się rozwijać i oferować klientom coraz lepsze usługi. Swoboda umów wprowadza dyscyplinę rynkową. Sprawia, że działają- cy na rynku muszą wykazać się większą inicjatywą, by nie stracić kontra- henta. Mowa tu o konkurencji na różnych rynkach, także na rynku pracy. Im większa konkurencja między podmiotami na rynku pracy, tym lepsze propozycje będą one składać potencjalnym pracownikom. Widoczne to jest w realiach polskich, gdzie systematycznie dzięki poprawie kondycji krajowych przedsiębiorstw (jak i dzięki napływowi kapitału zagraniczne- go do Polski) płace realne z roku na rok się podnoszą. Swoboda umów jest w Polsce gwarantowana przepisami prawa, choć w praktyce bywa niejednokrotnie ograniczana dodatkowymi regulacjami (ogólna zasada mówi o tworzeniu relacji wedle uznania pod warunkiem niesprzeciwiania się istocie relacji i zasadom współżycia społecznego). Ich treść i zakres jest przedmiotem gorących sporów zarówno w świecie eko- nomicznym, jak i prawniczym. Jeśli jednak chodzi o ogólną zasadę, a więc możliwość zawierania umów wedle subiektywnych preferencji, to istnieje generalny konsensus, że przepisy prawne muszą gwarantować swobodę zawierania kontraktów, gdyż alternatywą jest państwo autorytarne. Ostrożność przy podpisywaniu umów Gwarancja swobody umów nie oznacza, że człowiek podpisujący umo- wę nie popełni błędów. Przeciwnie, z tego powodu trzeba bardzo uważać, co się podpisuje. Dlatego zawsze – bez jakichkolwiek wyjątków – należy starannie przyjrzeć się treści podpisywanych umów. Wprawdzie pewne generalne przepisy prawa dają ludziom ochronę przed najprostszymi ma- nipulacjami, nie zwalnia to jednak obywateli z dokładnej analizy tego, co mają podpisać. Gdy nie rozumiemy zawartości podpisywanej umowy, powinniśmy ją skonsultować z osobą kompetentną. W wypadku umów bardzo szczegól- nych i ważnych dla naszego życia powinniśmy je skonsultować, nawet jeśli wydaje się nam, że je rozumiemy. Właściwą do tego osobą jest kom- petentny prawnik. Najlepszym przykładem takiej ważnej umowy jest za- kup mieszkania. Nabywając je od dewelopera lub innej osoby, musimy liczyć się z wydatkiem rzędu kilkuset tysięcy złotych. Jest to duża suma,41. Swoboda umów i praktyka ich zawierania 279 więc powinniśmy mieć gwarancję, że umowa jest tak skonstruowana, by nie doszło do sytuacji, w której przekażemy pieniądze, a nie otrzymamy w zamian tytułu własności do mieszkania. Ponieważ najczęściej płacimy za mieszkanie w kilku etapach (przed ostatecznym przekazaniem własno- ści), ważne jest odpowiednie zabezpieczenie się na każdym z tych etapów. Analogicznie w odwrotnym przypadku, gdy sprzedajemy mieszkanie. Po- winniśmy zadbać o taką umowę, aby nie doszło do sytuacji, że przekaże- my tytuł własności do mieszkania, a w zamian za to w naszym posiadaniu nie znajdą się środki pieniężne. Dlatego tak ważne jest skonsultowanie umowy z prawnikiem, który wie, jak stworzyć bezpieczną umowę, dającą satysfakcjonujące zabezpieczenie obydwu stronom transakcji. Podobnie jest w przypadku zawierania umów kredytowych. Jeden z wa- riantów takiej umowy może być powiązany z zakupem mieszkania (kre- dyt hipoteczny). Ze względu na wielkość pożyczanej kwoty także w tym wypadku wskazane jest poszukanie porady u kompetentnej osoby. Taki kredyt niejednokrotnie opiewa na kilkaset tysięcy złotych i jest zaciągany na kilkadziesiąt lat. A więc decyduje o naszych wydatkach przez znaczną część życia. Dlatego nie powinna nas zniechęcać konieczność opłacenia konsultacji u prawnika. Lepiej za stosunkowo niewielką kwotę otrzymać odpowiednio przeanalizowaną i ocenioną umowę, niż przekonać się po pewnym czasie, że straciło się majątek o wartości kilkuset tysięcy złotych. Należy zwrócić szczególną uwagę na postanowienia dotyczące ewentu- alnego zerwania umowy albo niewywiązania się ze zobowiązań (bardzo istotne przy ewentualnych karach finansowych). Uważne czytanie umów pozwala na odkrycie rzeczywistych kosztów, które wiążą się z jej zawarciem. Przy braniu kredytu w banku napotka- my na rozmaite opłaty: odsetki od kredytu, opłatę za kredyt, prowizje, koszty ubezpieczenia kredytu. W przypadku kredytów istnieje wskaźnik rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO), który pokazuje, ile w skali roku rzeczywiście będzie nas kosztował kredyt. Ułatwia to po- równywanie różnych ofert i uświadamia nam, ile w ciągu roku będziemy musieli wydawać na jego spłacenie (zob. dodatek „Lokaty i kredyty”). Podobnie jest z umowami dotyczącymi osobistego inwestowania środ- ków i posiadanych oszczędności. W tym przypadku również należy uważ- nie przestudiować oferowane przez fundusz inwestycyjny lub bank zyski oraz to, jakie wiąże się z tym ryzyko. Należy też zwrócić uwagę na to, jakie trzeba będzie zapłacić podatki od osiągniętych zysków. Czytanie umów jest nie tylko ważne dla nas samych, ale tworzy też odpowiednią praktykę rynkową, która pozytywnie wpływa na relacje280 Dział III. Przedsiębiorczość w praktyce podmiotów względem siebie. Gdy dostatecznie duża liczba ludzi zaczyna przywiązywać wagę do treści umów i decyduje się wywierać presję na tych, którzy konstruują niekorzystne umowy, sprawia to, że faworyzo- wane są podmioty, które oferują umowy przyjazne, proporcjonalne i kla- rowne. Im większy opór ludzi wobec umów podejrzanych, tym szybciej zanikają one w praktyce rynkowej. Diagram 22. Zasady podpisywania umów Czytaj, co podpisujesz Zwróć uwagę na wszystkie koszty wymienione w umowie W razie potrzeby poradź się prawnika Źródło: opracowanie własne. Umowa o prac ę Szczególnym w polskim prawie typem umowy są kontrakty dotyczą- ce wykonywania określonych usług. Mogą one mieć charakter umowy o pracę albo umowy cywilnoprawnej. W wypadku umowy o pracę mo- żemy mieć do czynienia z umową na czas określony lub nieokreślony. W pierwszym przypadku po pewnym czasie umowa wymaga wznowie- nia w celu kontynuacji zatrudnienia. W drugim przypadku umowa nie kończy się do chwili, aż jedna ze stron zdecyduje się na jej wypowiedze- nie. Stosunek pracy jest regulowany, z jednej strony, zawartą umową, z drugiej, przepisami ustalonymi przez parlament (prawo pracy, które określa na przykład liczbę dni urlopowych – zob. podrozdział o pra- wie pracy). Prawo pracy ingeruje w dobrowolne stosunki między pra- codawcą a pracobiorcą. Im więcej swobody pozostawia umawiającym się stronom, tym bardziej stosunek pracy jest elastyczny. Im sztywniej określa warunki współpracy, tym jest mniej elastyczny. Większa ela- styczność oznacza, że pracodawcom łatwiej jest rozwiązywać umowy o pracę, ale też będą oni bardziej skłonni do zawierania umów o pracę, skoro w przyszłości będą mogli dostosować te umowy do bieżącej sy- tuacji przedsiębiorstwa.41. Swoboda umów i praktyka ich zawierania 281 Umowa o pracę może zostać rozwiązana przez pracodawcę, praco- biorcę lub przez obie strony jednocześnie. Ten ostatni przypadek jest określany jako rozwiązanie umowy „za porozumieniem stron” i ozna- cza przyjazne rozstanie bez większych komplikacji. Jego warunki można w miarę swobodnie ustalić. Jeśli natomiast umowę rozwiązu- je tylko jedna strona, to działają ogólniejsze przepisy. Regulują one np. kwestię „okresu wypowiedzenia”, czyli czasu, po którym umowa przestaje obowiązywać. Jeśli pracujemy co najmniej trzy lata u okre- ślonego pracodawcy, to okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące. Jeśli wypowiemy umowę, to jeszcze przez 3 miesiące i tak musimy pracować w dotychczasowym miejscu zatrudnienia (i pobierać wynagrodzenie). Analogicznie, jeśli pracodawca wypowie nam umowę, to i tak musi nam płacić pensję przez trzy miesiące, a my musimy dla tego praco- dawcy pracować. Umow y c y w ilno - praw n e Umowy zlecenia są formą znacznie bardziej elastycznego zatrudnie- nia (dotyczy ona wykonywania określonej czynności, np. koordynowa- nia działań w ramach danego projektu). W wielu przypadkach wiążą się z nimi również mniejsze zobowiązania fiskalne wobec państwa, a więc wyższe wynagrodzenie netto dla zleceniobiorcy. Do umów cywilno- prawnych zalicza się także umowy o dzieło, które w przeciwieństwie do umów zlecenia dotyczą wykonania czegoś konkretnego (np. napisania opracowania). Różnica między umową o dzieło a umową zleceniem jest taka, że umowa o dzieło określa konkretny cel, który ma zrealizować Pamiętaj, żeby każdą podpisywaną umowę uważnie przeczytać, sprawdzić wszelkie zobowiązania wynikające z jej zawarcia, a także z jej zerwania i niewykonania. Przy podpisywaniu takich dokumen- tów zawsze należy brać pod uwagę każdą możliwość – nawet taką, która wydaje się nam mało prawdopodobna. Jeśli masz co do umo- wy jakiekolwiek wątpliwości, nie powinieneś/aś jej podpisywać. Nie szukaj wymówki, aby uniknąć czytania ważnych dokumentów.282 Dział III. Przedsiębiorczość w praktyce wykonujący umowę (tekst, grafika itp.), a umowa zlecenie określa czyn- ność, która nie musi mieć konkretnego efektu (np. koordynacja albo obsługa). Prawo prac y Nawiązanie stosunku pracy powstaje przez podpisanie umowy o pracę. Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem postanowienia takiej umowy nie mogą być mniej korzystne dla pracownika od przepisów prawa pracy. Przepisy te są zawarte przede wszystkim w Kodeksie pracy, określającym prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. Do podstawowych zasad prawa pracy należy wolność pracy. Każdy ma prawo do swobodnego wy- boru pracy i nikomu, z wyjątkiem przypadków szczególnych, nie można zabronić wykonywania zawodu (w praktyce jednak takich szczególnych przypadków jest całkiem sporo – państwo reguluje i ogranicza działalność w wielu zawodach). Kodeks pracy podkreśla równe prawa pracowników (z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków) i zaka- zuje dyskryminacji. Ustawodawca zawarł w Kodeksie pracy następujące uprawnienia pra- cowników: prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę, prawo do wypo- czynku, prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, prawo do poszanowania godności oraz prawo do terminowego otrzymywania wyna- grodzenia. Kodeks pracy nakłada na pracowników również pewne obowiąz- ki – przede wszystkim powinni oni wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych (które dotyczą pracy i nie są sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę). W szczególności chodzi tu o przestrzeganie harmonogramu i regulaminu pracy oraz dbanie o dobro zakładu pracy. Z kolei do obowiązków pracodawców zalicza się: ułatwianie pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych, zaspokajanie byto- wych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników (stosownie do możli- wości i warunków), zaznajamianie pracowników podejmujących pracę z za- kresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami, organizowanie pra- cy z uwzględnieniem kwalifikacji pracowników w sposób minimalizujący uciążliwości i zapewniający bezpieczeństwo pracy. Do głównych praw pra- codawcy należą: prawo do zatrudniania i zwalniania pracowników, prawo do ustalania warunków pracy i płacy, prawo do przyznawania nagród i wy- różnień oraz kar (również pieniężnych), upomnień i nagan. Warto w tym283 41. Swoboda umów i praktyka ich zawierania Wykres 27. Porównanie różnych form zatrudnienia 5000 zł 4500 zł 4000 zł 3500 zł 3000 zł 2500 zł 2000 zł 1500 zł 1000 zł 500 zł 0 zł Umowa o pracę Umowa zlecenie (jedyna) Koszt pracodawcy Umowa zlecenie (kolejna) Wynagrodzenie Umowa zlecenie (studenci) Umowa o dzieło Wynagrodzenie Źródło: opracowanie własne. miejscu zaznaczyć, że w zgodzie z kodeksem pracy zatrudnienie nieletnich i osób niepełnosprawnych odbywa się według innych reguł. Przykładowo, pracowników młodocianych oraz niepełnosprawnych nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. W kontekście warunków pracy i prawa pracy wymienia się przepisy BHP i PIP. BHP to nic innego jak bezpieczeństwo i higiena pracy – za- sady, które określają sposoby wykonywania pracy w taki sposób, by nie narażać na niebezpieczeństwo pracowników (np. w przypadku pracy na wysokości powinno się mieć odpowiednie zabezpieczenia). Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) zajmuje się natomiast nadzorem i kontrolowaniem przestrzegania prawa pracy. Ocenia na przykład, czy według niej współ- praca dwóch stron ma bardziej charakter umowy o pracę czy stosunku cywilnego-prawnego o innym charakterze. Inna ważną instytucją związaną z rynkiem pracy są związki zawodo- we, które mają bronić interesów zrzeszonych pracowników, prowadząc np. negocjacje płacowe z przedsiębiorcami czy lobbując u prawodawców za konkretnymi przepisami. Warto pamiętać, że działania związków dotyczą zwykle konkretnej branży i służą interesom osób zatrudnionych wyłącz- nie w tym sektorze – przykładowo związek zawodowy taksówkarzy chcą- cy zakazać konkurencji na rynku działa w interesie swoich pracowników,284 Dział III. Przedsiębiorczość w praktyce ale jednocześnie kosztem pracowników korzystających z dojazdów. Cza- sami jednak związki postulują również rozwiązania na poziomie bardziej ogólnym np. forsując zakaz handlu w niedziele. Nawet wtedy trudno jest mówić o reprezentacji ogółu pracowników, ponieważ mogą istnieć pra- cownicy, którym praca w niedziele w handlu jest bardzo na rękę, a zakaz im szkodzi. Przepisy prawa pracy wywołują liczne kontrowersje i debaty. Z jednej strony mamy intencję polepszenia warunków pracy (wyższe pensje, ubez- pieczenia, urlopy itd.). Z drugiej strony musimy pamiętać, że wszystkie działania wiążą się z kosztem alternatywnym. Przedsiębiorca musi w jakiś sposób sfinansować przewidziane prawem świadczenia na rzecz pracow- ników. Koszty udogodnień przewidzianych przez przepisy prawa pracy, podobnie jak koszty składek na ubezpieczenia społeczne, obciążają wyna- grodzenia pracowników. Warto też zwrócić uwagę na inny aspekt. Zarówno pracownikom, jak i pracodawcom najbardziej sprzyja wysokie tempo wzrostu gospodarczego i produktywności. Dzięki temu pracodawcy mogą oferować swoim pra- cownikom coraz lepsze warunki i coraz wyższe wynagrodzenia. To wła- śnie w krajach, które doświadczyły długoletniego procesu wzrostu gospo- darczego, są najwyższe wynagrodzenia i najlepsze warunki pracy. R ę kojmi a , g warancja i ochron a kon su me nt a Jakiekolwiek przeprowadzenie transakcji kupna/sprzedaży oznacza za- warcie umowy między dwoma stronami. Dotyczy to także szybkiej trans- akcji online albo kupowania warzyw przy wiejskiej drodze. Z umową mamy do czynienia, nawet jeśli nie złożono żadnych podpisów. Dlatego przy transakcji po każdej ze stron rodzą się konkretne prawa i obowiąz- ki. Podstawowym narzędziem ochrony interesów kupującego są przepisy nieodłącznie związane z zawieraniem umów. Na ich mocy sprzedawca ma obowiązek w odpowiedni sposób wynagrodzić klientowi ukryte przy zakupie wady produktu, niezwiązane z nieprawidłowym użytkowaniem zakupionej rzeczy. Jak to wygląda? Powiedzmy, że kupiliśmy eleganckie buty, w których po kilku mie- siącach użytkowania (przepisy mówią, że zazwyczaj musi to być mniej niż 2 lata) rozerwało się szycie na cholewce. Jeśli buty trzymaliśmy w za- mrażarce (niektórzy stosują to jako metodę rozpychania!), używaliśmy jako młotka lub w podobny egzotyczny sposób, to użytkowanie było41. Swoboda umów i praktyka ich zawierania 285 niewłaściwe. Nie przysługuje nam odwołanie. Jeśli jednak użytkowaliśmy je zgodnie z przeznaczeniem, czyli jako eleganckich butów do chodzenia, to łączenie na cholewce nie powinno pęknąć. Przysługuje nam rękojmia, czyli odwołanie się do sprzedawcy z sugestią albo obniżenia ceny, albo naprawienia wady, albo zwrotu pieniędzy. Sami formułujemy nasz wnio- sek i propozycję. Sprzedawca ma czas na ustosunkowanie się do naszego wniosku w określonym prawem terminie (w przypadku butów będzie to akurat 2 tygodnie). Jeśli sprzedawca nie odpowie nam w tym czasie, to na- sza reklamacja staje się od razu zasadna i uznana. Jeśli sprzedawca odrzuci naszą prośbę, to przysługuje nam droga sądowa. Dokładną procedurę ze wszelkimi szczegółami opisuje Kodeks cywilny od art. 556. Sprawą odrębną od rękojmi jest gwarancja. Ta pierwsza jest dawana z mocy prawa wszelkim formom sprzedaży. Ta druga to dobra wola sprze- dawcy. W przypadku ważniejszego i droższego sprzętu sprzedawca może zaoferować (na przykład za dodatkową opłatą) rozszerzenie ochrony wła- śnie w postaci gwarancji. Procedura gwarancyjna może dawać dodatkowe uprawnienia np. lepszą ochronę klienta, przyspieszenie i ułatwienie proce- dury, lub (najczęściej) wydłużenie okresu ochronnego o kilka lat. W przy- padku istnienia gwarancji klient może jednak zdecydować się również na rękojmię, jeśli ustalenia gwarancyjne uznaje za słabsze (chociaż to raczej rzadkość). W trakcie wszelkich postępowań reklamacyjnych pamiętajmy, że warto próbować dojść do porozumienia pozasądowego. Czasami odpowiednia i uczciwa rozmowa z pracownikiem lub jego przełożonym może dopro- wadzić do szybkiego i polubownego załatwienia sprawy, które oszczędzi wszystkim czasu i pieniędzy. Na stronie internetowej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumen- tów (www.uokik.gov.pl) można znaleźć szczegółowe informacje o prawach przysługujących konsumentom, w tym o polubownym rozwiązywaniu sporów konsumenckich (włącznie z rejestrem pod- miotów uprawnionych do prowadzenia postępowań). Przepisy kodeksowe są najważniejszą indywidualną ochroną dla klien- tów. Niezależnie od tego funkcjonuje również w Polsce (jak i w innych kra- jach) Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). Nie rozpatruje286 Dział III. Przedsiębiorczość w praktyce on jednak pojedynczych przypadków szkodzenia konsumentom. Jego zada- nie jest zupełnie inne – prowadzi postępowania w kwestii przedsiębiorców. Jeśli uzna na przykład, że przedsiębiorca szkodzi konsumentom (bo np. sto- suje niewłaściwe i manipulujące zapisy w umowach), wtedy może go ukarać i nakazać zmianę w zachowaniu (lub nawet stwierdzić, że dane umowy po prostu nie obowiązują). Zakres działań UOKiK-u jest dużo szerszy. Od zgody tego urzędu zależy możliwość łączenia się dużych przedsiębiorstw w jedną organizację. UOKIK może również kwestionować np. oferowanie przez sprzedawców kilku produktów łącznie, twierdząc, że szkodzi to kon- sumentom. Jako że przyszłości gospodarczej nie da się skutecznie przewi- dzieć, przez to nie do końca da się ocenić w momencie fuzji lub tworzenia oferty, czy te rozwiązania są lepsze, czy gorsze dla klientów i konsumentów. Dlatego profesjonalna literatura dotycząca „polityki konkurencji” obfituje w spory o to, jak rzeczywiście powinna ona wyglądać, by zwiększać korzy- ści konsumentów. Niezależnie od UOKiK-u istnieją również lokalni rzecznicy konsu- mentów powoływani przez samorządy, którzy współpracują z urzędem. Ich kompetencje mają głównie charakter doradczy, edukacyjny i proceso- wy (pomagają w postępowaniach sądowych). Podobną funkcję, chociaż w węższym zakresie, spełnia Rzecznik Finansowy, który został powołany w celu wspierania klientów w sporach z podmiotami na rynku finanso- wym. W ramach tego wsparcia, na stronie internetowej Rzecznika możesz np. odnaleźć przykładowe wzory skarg, z których mogą korzystać osoby niezadowolone z zakupionych usług finansowych.

Pytania i zadania

1. � Wyjaśnij istotę swobody umów dla funkcjonowania konkurencji. 2. �Wyjaśnij, dlaczego monopolizacja nie sprzyja wzrosto- wi przedsiębiorczości i postępowi. 3. �Dlaczego należy zwracać uwagę na treść umów? 4. �Czym jest RRSO? 5. �Znajdź ofertę kredytową wraz z umową i wymień na jej przykładzie wszelkie koszty, jakie wiążą się z jej zawarciem. 6. �Jakie są rodzaje umów o pracę i czym się różnią od umów zlecenia i umów o dzieło? 7. �Jakie jeszcze wskazówki dotyczące podpisywania umów można by dodać do diagramu 20? 8. �Przeanalizuj wykres 27. Dlaczego niektórzy decydują się na podjęcie formy zatrudnienia, która daje niższe wynagrodzenia netto niż umowa o dzieło? 9. �Znajdź w Internecie przepisy Kodeksu cywilnego od art. 556 do 576 i przeanalizuj ich treść. 10. �Dowiedz się, gdzie urzęduje Twój lokalny rzecznik konsumentów. 11. �Wejdź na stronę internetową Rzecznika Finansowego (rf.gov.pl), pobierz przykładowy wniosek i spróbuj go wypełnić, wymyślając historię zakupu produktu finansowego. 12. �Znajdź i przeczytaj przepisy w Kodeksie pracy doty- czące urlopów pracowniczych (dział VII), a następnie odpowiedz na pytania: czy pracownik może zgłosić urlop w dniu, w którym ten urlop zamierza wziąć? Czy ojciec może wziąć urlop macierzyński? 13. �Sprawdź w Kodeksie pracy, jakie są obowiązki praco- dawcy w związku z wypadkiem przy pracy. 14. �Na podstawie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polity- ki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpie- czeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażo- nych w monitory ekranowe sprawdź, jakie wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy powinien spełniać pracodawca, zatrudniając pracowników wyko- nujących pracę przed komputerem.