Łacina/Gramatyka/Czasowniki
Koniugacja
[edytuj]W łacinie czasowniki (verbum) podlegają koniugacji (odmieniają się) przez:
- czasy (tempora) - imperfectum (przeszły niedokonany), perfectum (przeszły dokonany), plusquamperfectum (zaprzeszły), praesens (teraźniejszy), futurum primum (przyszły I) i futurum exactum (przyszły II)
- tryby (modi) - indicativus (oznajmujący), imperativus (rozkazujący), coniunctivus (łączony)
- liczby (numeri) - singularis (pojedyncza), pluralis (mnoga)
- osoby (personale) - 1, 2, 3
- strony (genera) - activum (czynna), passivum (bierna)
Każdy z czasowników należy do jednej z 4 koniugacji (to dużo mniej niż np. w języku polskim). Przynależność do danej koniugacji rozpoznaje się po ostatniej literze tematu - np. w bezokoliczniku czasu teraźniejszego strony czynnej (infinitivus praesentis activi - jest to druga forma podstawowa z czterech podawanych w słownikach) znajduje się ją po odrzuceniu końcówki -re. Należy zwrócić szczególną uwagę na czasowniki III koniugacji którym w bezokoliczniku między temat a końcówkę -re wstawia się samogłoskę -e- (co może być przyczyną pomylenia tych czasowników z czasownikami II koniugacji). Najłatwiejszym sposobem ich rozróżnienia jest oczywiście przyjrzenie się pierwszej formie podstawowej (1 os. l. poj. cz. teraz. strony czynnej - także znajduje się w każdym łacińskim słowniku) - dla przykładu poniżej zostały porównane dwa łacińskie słowa (timere - bać się i repetere - powtarzać):
| druga forma podst. (bezokolicznik) | pierwsza forma podst. (1 os. l. poj.) | |
| bać się/boję się | tim-e-re | tim-e-o |
| powtarzać/powtarzam | repet-e-re | repet-o |
| komentarz | trudno określić bez znajomości tych słów do jakiej koniugacji należą... |
...a teraz już bez problemu :D |
Poniżej przedstawiono przykłady wszystkich czterech koniugacji dla poszczególnych czasów:
- Tempus Praesens (czas teraźniejszy)
- Tempus Imperfectum (czas przeszły niedokonany)
- Tempus Perfectum (przeszły przeszły dokonany)
- Tempus Plusquamperfectum (zaprzeszły)
- Tempus futurum primum (przyszły I)
- Tempus futurum exactum (przyszły II)