Esperanto/Lekcja 1

Mi salutas vin

Zawartość lekcji (Enhavo de leciono)

W tej lekcji przedstawimy:

• podstawowe zwroty grzecznościowe;
• końcówki poszczególnych części mowy i liczby mnogiej;
• podstawowe czasowniki;
• zaimki osobowe
• rdzenie: salut- ⋆ fart- ⋆ bon- ⋆ dank- ⋆ help- ⋆ pardon- ⋆ ir- ⋆ tag- ⋆ profesor- ⋆ ven- ⋆ nom- ⋆ voli- ⋆ prunt- ⋆ loĝ- ⋆ pol- ⋆ student- ⋆ amik- ⋆ vegetar- ⋆ kor- ⋆ skrib-

Podstawowe zwroty

• [ˈjes] jes – tak
• [ˈne] ne – nie
• [ˈki.o ˌes.tas ˌvi.a ˈno.mo] Kio estas via nomo? – Jak się nazywasz?
• [ˌmi.a ˈno.mo ˌes.tas ˈmar.ko] Mia nomo estas Marko – Nazywam się Marko.
• [ˈtʃu vi pa.ˈro.las ˌes.pe.ˈran.te] Ĉu vi parolas Esperante? – Czy mówisz w esperanto?
• [mi ˌne kom.ˈpre.nas ˌvin] Mi ne komprenas vin – Nie rozumiem cię.
• [bon.ˈvo.lu] Bonvolu – proszę
• [ˈpa.tson] Pacon! – Pokoju!
• [ˈsa.non] Sanon! – zdrowia
• [mi ˈa.mas ˌvin] Mi amas vin. – Kocham cię.
• [ˈu.nu bi.ˈe.ron, mi ˈpe.tas]Unu bieron, mi petas. – Jedno piwo, proszę.
• [ˈki.e ˈes.tas ˈla ˌne.tse.ˈse.jo] Kie estas la necesejo? – Gdzie jest toaleta?
• [ˈki.o ˌes.tas ˈti.o] Kio estas tio? – Co to jest?
• [ˈti.o ˌes.tas ˈhun.do] Tio estas hundo. – To jest pies.
• [mi ˈes.tas ˌko.men.ˈtsan.to de ˌes.pe.ˈran.to] Mi estas komencanto de Esperanto. – Jestem początkującym esperantystą.

Dialog 1.1 (Dialogo 1.1)

Lidia (esp. Lidja), młoda studentka z Łodzi, napotyka przypadkiem swojego znajomego z Niemiec, Karla, który pomagał jej w nauce esperanto.

Esperanto Dialog Dialogo – Saluton!

Lidja: Saluton, Karlo! Kiel vi fartas? Karlo: Bonan tagon! Mi fartas bone, kaj vi? Lidja: Mi ankaŭ fartas bone. Dankon por la helpo! Karlo: Nedankinde. Pardonu, mi nun devas iri. Lidja: Adiaŭ, Karlo. Karlo: Adiaŭ, ĝis morgaŭ.

• [sa.ˈlu.ton] saluton – cześć
• [ˈbo.nan ma.ˈte.non] bonan matenon – dzień dobry (używane rano, dosł. dobrego poranka)
  
• bonan tagon – dzień dobry (używane głównie po południu)
  
• [ˈbo.nan ves.ˈpe.ron] bonan vesperon – dobry wieczór
• [ˈbo.nan ˈnok.ton] bonan nokton – dobranoc
• [ˈki.el vi ˈfar.tas] Kiel vi fartas? – Jak się miewasz?
• [mi ˈfar.tas ˈbo.ne] Mi fartas bone. – Miewam się dobrze.
• [ˈbo.ne] bone – dobrze
• Kaj vi? – A ty?
• ankaŭ – również, także
• Dankon por la helpo. – Dziękuję za pomoc.
• [ˈdan.kon] Dankon! – Dzięki!
• [ˌne.dan.ˈkin.de] Nedankinde. – Nie ma sprawy. (dosł. Nie warte podzięki)
• Pardonu! – Wybacz!

lub pełniej:

• [par.ˈdo.nu ˈmin] Pardonu min! – Wybacz mi!
• Mi nun devas iri. – Właśnie muszę iść.
• adiaŭ – żegnaj, bywaj
• ĝis morgaŭ – do jutra
• ĝis revido – do zobaczenia
• ĝis poste – do potem

Zwróć uwagę na fragment:

Esperanto Dialog Dialogo – Saluton!

Lidja: Saluton, Karlo! Kiel vi fartas? Karlo: Bonan tagon! Mi fartas bone, kaj vi?

Użyliśmy tu rdzenia:

• fart – miewać się

w czasie teraźniejszym:

• far+as

W odpowiedzi użyliśmy rdzenia:

• bon

z końcówką przysłówka

• bon+e – dobrze

W tym dialogu użyliśmy również dwóch pierwszych zaimków osobowych:

• mi – ja
• vi – ty, wy

Czasownik nie zmienia się podczas odmiany przez osoby

• mi faras... – (ja) miewam się...
• vi faras... – (ty) miewasz się...

Pozostałe zaimki osobowe to:

• li – on
• ŝi – ona
• ĝi – ono
• ni – my
• ili – oni, one

Dialog 1.2 (Dialogo 1.2)

Lidia odwiedza swojego nowego profesora, by pożyczyć od niego książkę. Profesor okazał się być esperantystą.

Esperanto Dialog Dialogo – Bonvenon!

Lidja: Bonan tagon, profesoro. Profesoro: Kiu vi estas? Lidja: Mi estas Lidja. Profesoro: Kio vi estas? Lidja: Mi estas nova studentino. Profesoro: Bonvenon! Gratulon! Mi nomiĝas Tadeo Brudziński. Mi alvenis hieraŭ el Varsovio. Kio okazas? Lidja: Mi volas prunti libron. Profesoro: Bone! Mi pruntos iun!

• bon.ˈve.non bonvenon – witaj
• profesoro – profesor
• Kiu vi estas? – Kim jesteś? (dosłownie 'kto jesteś')
• Kio vi estas? – Kim jesteś? (dosłownie 'co jesteś')
• Mi estas ... – Jestem ...
• [ɡra.ˈtu.lon] Gratulon! – Gratulacje!
• Mi nomiĝas ... – Nazywam się ...
• Mi alvenis el ... – Przybyłem z ...
• hieraŭ – wczoraj
• Varsovio – Warszawa
• Moskvo – Moskwa
• Berlino – Berlin
• Kio okazas? – Co się dzieje?
• Mi volas prunti libron. – Chcę pożyczyć książkę.
• Mi pruntos iun! – Pożyczę jakąś!

Tekst (Teksto)

Lidia koresponduje ze swoją nową koleżanką Marią z Litwy, którą poznała przez internet.

Esperanto Tekst Teksto – letero

Saluton, Maria! Mi nomiĝas Lidja. Kiel vi fartas? Mi venas el Pollando. Mi loĝas en Lodzo. Mi estas polino kaj studentino. Ĉu vi estas studentino? Ĉu ni estos amikoj? Mi ne estas vegetarano kiel vi. Kore, Lidja

• Mi venas el ... – Pochodzę z ...
• Mi loĝas en ... – Mieszkam w ...
• Pollando – Polska
• Litovio – Litwa
• Lodzo – Łódź (miasto)
• polo – polak
• polino – polka
• studento – student
• studentino – studentka
• Ĉu vi estas ... ? – Czy ty jesteś ... ?
• Ĉu ni estos ... ? – Czy my będziemy ... ?
• Mi ne estas ... – Ja nie jestem ...
• amiko – przyjaciel
• amikoj – przyjaciele
• vegetarano – wegetarianin
• kiel vi – jak ty
• kore – serdecznie (dodawane na końcu listu)
• amike – przyjacielsko (dodawane na końcu listu)

Gramatyka (Gramatiko)

Końcówki (Finaĵoj)

W esperanto każda część mowy otrzymuje odpowiednią dla siebie końcówkę. W niektórych słownikach podane są same rdzenie wraz z najbardziej typowym tłumaczeniem, na przykład:

• skrib – pisać

Czasem fakt, że został podany rdzeń jest zaznaczony dodatkowym symbolem:

• skrib* – pisać

	Końcówka	Przykład	Polskie znaczenie
Rzeczownik	-o	skribo	pismo
Przymiotnik	-a	skriba	pisemny
Przysłówek	-e	skribe	pisemnie
Czasownik (w bezokoliczniku)	-i	skribi	pisać
Czasownik w czasie przeszłym	-is	mi skribis	pisać
Czasownik w czasie teraźniejszym	-as	mi skribas	piszę
Czasownik w czasie przyszłym	-os	skribos	będę pisać
Czasownik w trybie rozkazującym	-u	vi skribu	pisz
Czasownik w trybie przypuszczającym	-us	mi skribus	pisałbym
Czasownik w trybie przypuszczającym	-us	mi skribus	pisałbym
Liczba mnoga	-j	skriboj	pisma

Dodanie innej końcówki do rdzenia wyrazowego zmienia jego znaczenie. Dzięki temu wystarczy, że nauczysz się tylko tych rdzeni i funkcji końcówek, by być w stanie porozumiewać się płynnie w języku.

Niektóre słowa nie posiadają w ogóle końcówek (esp. senfinaĵaj vortoj). Głównie są to przyimki, spójniki i niektóre przysłówki. Kończą się one zazwyczaj spółgłoską bądź dwugłoską -aŭ. W pewnych okolicznościach można do nich dodać odpowiednią końcówkę, o czym dokładniej będzie później.

• kontraŭ – przeciw, naprzeciwko
• kontraŭa – przeciwny
• krom – oprócz
• krome – poza tym, co więcej

Ćwiczenia (Ekzercoj)

Ćwiczenie 1.1

Dodaj odpowiednie końcówki w puste miejsca.

1  

Mi fartas bon !

2  

Mi nun est en Brazilo.

3  

Vi estas bon amiko.