Esperanto/Lekcja 2
Zawartość lekcji (Enhavo de leciono)
[edytuj]W tej lekcji przedstawimy:
- rdzenie: lingv- ⋆ parol- ⋆ land-
- afiksy: -uj- ⋆ -an-
- nazwy krajów, narodowości i języków
Dialog
[edytuj]  | |
|
- De kie vi estas? – Skąd jesteś?
- De kie vi venas? – Skąd pochodzisz?
- Kiujn lingvojn vi scipovas? – Jakie znasz języki?
- En kiu lingvo oni parolas en via lando? – Jakim językiem mówi się w twoim kraju?
- Kiun lingvon oni parolas en via lando? – Jakim językiem mówi się w twoim kraju?
Te dwa ostatnie pytania różnią się gramatycznie
- en - w
- kiu - kto, który - jest to jeden z korelatywów i tłumaczenie na "kto" jest tylko orientacyjnie. Jest to pytanie o osobę lub podmiot. Nie myl z kioma czyli pytaniem o ilość
Na obie konstrukcje możesz odpowiedzieć:
- En mia lando parolas pole. - W moim kraju mówi się po polsku.
Kraje i narodowości
[edytuj]
W esperanto nazwa polski składa się z dwóch rdzeni:
- Pol+lando - Polska
Mamy tu rdzeń pol- oznaczające narodowość i lando - kraj
Możemy więc utworzyć z tego przymiotnik:
- pola - polski (np. pola lingvo - polski język)
oraz rzeczownik oznaczający mieszkańca kraju:
- polo - Polak
W ten sam sposób zachowują się przykładowo nazwy państw:
- Finnlando - Finlandia
- Svislando - Szwecja
Podobnie zachowują się nazwy krajów takich jak:
- Germanio - Niemcy
- Ĉeĥio - Czechy
- Rusio - Rosja
gdzie mamy cząstkę -i- jednak wciąż możemy używać:
- germana - niemiecki
- germano - Niemiec
Cząstka -i- bywa zastępowana cząstką -uj- (która generalnie oznacza zawierający, noszący, pojemnik, roślinę wydającą dany owoc) dając:
- Germanujo - Niemcy
- Ĉeĥujo - Czechy
- Rusujo - Rosja
Której z trzech form nazw krajów użyć to kwestia zwyczajowa. Jednak użycie innej nie jest błędem więc możesz powiedzieć Pollando, Polujo lub Polio.
Nazwy mieszkańców krajów od nazwy kraju możesz też utworzyć używając sufiksu -an-:
- Kanado - Kanada
- kanadano - Kanadyjczyk
- pollandano - polak
Gramatyka (Gramatiko)
[edytuj]Sufiks:
- -uj-
służy do tworzenia nazw:
- pojemników
- drzew i krzewów
- państw
Może też występować samodzielnie:
- ujo - pojemnik
Sufiks:
- -an-
służy do tworzenia nazw członków zbiorowości, mieszkańców krajów, miast, kontynentów wyznawców religii, zwolenników idei
- klub – klub
- klubano – klubowicz
- Usono -Stany Zjednoczone
- usonano - Amerykanin
- Eŭropo - Europa
- eŭropano - Europejczyk
- Berlino - Berlin
- berlinano - berlińczyk
- Kristo - Chrystus
- Kristano - chrześcijanin
- respubliko - republika
- respublikano - republikanin
Może też występować samodzielnie:
- ano - członek
Korelatywy:
- kiu
- kie
Biernik -n
[edytuj]- Mi konas anglan lingvon. - Znam język angielski.
- Li havas libron - On ma książkę.
- Ŝi skribas leteron - Ona pisze list.
Mimo użycia biernika w tekście esperanckim w tłumaczeniu na polski może pojawić się inny przypadek:
- Mi ne konas anglan lingvon. - Nie znam języka angielskiego. (Po polsku używamy dopełniacza.)