Esperanto/Lekcja 4
Zawartość lekcji (Enhavo de leciono)
[edytuj]W tej lekcji przedstawimy:
- odmianę czasowników
- liczebniki główne
- podawanie godziny
- rdzenie: est- ⋆
Odmiana czasownika
[edytuj]| Czasownik odmienia się przez trzy czasy | poprzez zmianę końcówki | dając w efekcie |
|---|---|---|
| przeszły | -is | Mi estis. - Byłem. |
| teraźniejszy | -as | Mi estas. - Jestem. |
| przyszły | -os | Mi estos. - Będę. |
Reguła ta działa dla każdego rdzenia który może występować w funkcji czasownika.
- Mi venas. - Ja pochodzę
- Li scipovis. - On umiał.
- Ŝi parolos. - Ona powie / będzie mówić.
Liczebniki
[edytuj]Podstawę nazewnictwa liczb w esperanto tworzą słowa:
| Liczba | Nazwa | Posłuchaj przykładu |
|---|---|---|
| 0 | nul | |
| 1 | unu | |
| 2 | du | |
| 3 | tri | |
| 4 | kvar | |
| 5 | kvin | |
| 6 | ses | |
| 7 | sep | |
| 8 | ok | |
| 9 | naŭ | |
| 10 | dek |
Osobne nazwy mają też liczby będące wielokrotnością dziesięciu:
| Liczba | Nazwa | Posłuchaj przykładu |
|---|---|---|
| 100 | cent | |
| 1000 | mil | |
| 1 000 000 | miliono | |
| 1 000 000 000 | miliardo |
Aby uzyskać pozostałe liczby liczebniki można łączyć:
- 20 – dudek (dosłownie dwa-dziesięć)
- 31 – tridek unu (dosłownie trz-dziesięć jeden)
- 142 – cent kvardek du
- 563 – kvincent sesdek tri
- 1784 – mil sepcent okdek kvar
- 95895 – naŭdek kvin mil okcent naŭdek kvin
- 26 345 566 789 – dudek ses miliardoj tricent kvardek kvin milionoj kvincent sesdek ses mil
Godziny i określenia czasu
[edytuj]
- Kioma horo estas? - Która jest godzina?
- Estas la kvina horo. - Jest piąta.
- Kiom da jaroj vi havas? - Ile masz lat?
Na tak postawione pytanie można odpowiedzieć na kilka sposobów. Mogą być one używane zamiennie.
- Mi havas kwardek du jarojn. - Mam czterdzieści dwa lata. (Użyliśmy tutaj czasownika havi - mieć)
- Mi estas kvindektrijara. - Mam pięćdziesiąt trzy lata. (Użyliśmy tutaj czasownika esti - być)
- Mi aĝas sesdek kvar jaroj. - Mam sześćdziesiąt cztery lata. (Użyliśmy tutaj czasownika aĝi - być w jakimś wieku/mieć ileś lat utworzonego z rdzenia aĝ- oznaczającego wiek życia)
Czas możemy określać również mniej precyzyjnie:
- hieraŭ - wczoraj
- hodiaŭ - dziś
- morgaŭ - jutro
Gramatyka (Gramatiko)
[edytuj]Prefiks ek- oznacza początek lub krótkotrwałą czynność:
- dormi - spać
- ekdormi - usnąć/zasnąć
- vidi - widzieć
- ekvidi - zobaczyć/ujrzeć
- krii - krzyczeć
- ekkrii - krzyknąć/wykrzyknąć
Sufiks -obl- oznacza krotność.
- duobla - dwukrotny
Sufiks -on- oznacza ułamek
- triono - jedna trzecia
Sufiks -op- oznacza zbiorowość
- kvarope - we czworo