Esperanto/Lekcja 4

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.

Zawartość lekcji (Enhavo de leciono)[edytuj]

W tej lekcji przedstawimy:

  • odmianę czasowników
  • liczebniki główne
  • podawanie godziny
  • rdzenie: est- ⋆

Odmiana czasownika[edytuj]

Czasownik odmienia się przez trzy czasy poprzez zmianę końcówki dając w efekcie
przeszły -is Mi estis. - Byłem.
teraźniejszy -as Mi estas. - Jestem.
przyszły -os Mi estos. - Będę.

Reguła ta działa dla każdego rdzenia który może występować w funkcji czasownika.

  • Mi venas. - Ja pochodzę
  • Li scipovis. - On umiał.
  • Ŝi parolos. - Ona powie / będzie mówić.

Liczebniki[edytuj]

Podstawę nazewnictwa liczb w esperanto tworzą słowa:

Liczba Nazwa Posłuchaj przykładu
0 nul
1 unu
2 du
3 tri
4 kvar
5 kvin
6 ses
7 sep
8 ok
9 naŭ
10 dek

Osobne nazwy mają też liczby będące wielokrotnością dziesięciu:

Liczba Nazwa Posłuchaj przykładu
100 cent
1000 mil
1 000 000 miliono
1 000 000 000 miliardo

Aby uzyskać pozostałe liczby liczebniki można łączyć:

  • 20 – dudek (dosłownie dwa-dziesięć)
  • 31 – tridek unu (dosłownie trz-dziesięć jeden)
  • 142 – cent kvardek du
  • 563 – kvincent sesdek tri
  • 1784 – mil sepcent okdek kvar
  • 95895 – naŭdek kvin mil okcent naŭdek kvin
  • 26 345 566 789 – dudek ses miliardoj tricent kvardek kvin milionoj kvincent sesdek ses mil

Godziny i określenia czasu[edytuj]

  • Kioma horo estas? - Która jest godzina?
  • Estas la kvina horo. - Jest piąta.
  • Kiom da jaroj vi havas? - Ile masz lat?

Na tak postawione pytanie można odpowiedzieć na kilka sposobów. Mogą być one używane zamiennie.

  • Mi havas kwardek du jarojn. - Mam czterdzieści dwa lata. (Użyliśmy tutaj czasownika havi - mieć)
  • Mi estas kvindektrijara. - Mam pięćdziesiąt trzy lata. (Użyliśmy tutaj czasownika esti - być)
  • Mi aĝas sesdek kvar jaroj. - Mam sześćdziesiąt cztery lata. (Użyliśmy tutaj czasownika aĝi - być w jakimś wieku/mieć ileś lat utworzonego z rdzenia aĝ- oznaczającego wiek życia)

Czas możemy określać również mniej precyzyjnie:

  • hieraŭ - wczoraj
  • hodiaŭ - dziś
  • morgaŭ - jutro

Gramatyka (Gramatiko)[edytuj]

Prefiks ek- oznacza początek lub krótkotrwałą czynność:

  • dormi - spać
  • ekdormi - usnąć/zasnąć
  • vidi - widzieć
  • ekvidi - zobaczyć/ujrzeć
  • krii - krzyczeć
  • ekkrii - krzyknąć/wykrzyknąć

Sufiks -obl- oznacza krotność.

  • duobla - dwukrotny

Sufiks -on- oznacza ułamek

  • triono - jedna trzecia

Sufiks -op- oznacza zbiorowość

  • kvarope - we czworo