Fotografia/Edycja kadru

Zdjęcia cyfrowe, o ile zostały wykonane w wysokiej rozdzielczości, dość łatwo można poddawać rozmaitym operacjom zmieniającym ich kadrowanie. Czynności te warto wykonać w pierwszej kolejności obróbki zdjęcia, zanim zmieni się ich rozdzielczość czy dokona korekty ostrości i kolorystki. Czynności te to:

• zmiana orientacji zdjęcia – z pionowej na poziomą lub na odwrót
• "prostowanie zdjęcia" – czyli jego obracanie o niewielki kąt
• korekta perspektywy i dystorsji geometrycznych zdjęcia
• kadrowanie – czyli wycięcie ze zdjęcia interesującego fragmentu lub obcięcie z niego zbędnej jego części

Czynności te warto z wielu względów wykonywać w podanej kolejności.

Zmiana orientacji

Jest to najprostsza czynność zmiany kadru, która polega na obróceniu go o 90° zgodnie lub niezgodnie ze wskazówkami zegara. Wykonuje się je najczęściej w stosunku do zdjęć, które zostały wykonane w pionowym ułożeniu aparatu. W Photoshopie czynność tę wykonuje się poprzez wybranie w menu "Obrazek/Obróć obszar roboczy/90° w prawo" (lub "..w lewo")

W przypadku plików, w których obraz nie jest poddany stratnej kompresji, oraz tych, które mają zachowane kwadratowe proporcje pikseli (raw, tiff itd. z opcją zapisu gęstości pikseli 1:1) operacja ta jest obojętna dla jakości zdjęcia – tzn. oprogramowanie przelicza piksel po pikselu, zachowując ich oryginalną wartość. Na ekranie komputera po wykonaniu obrotu zdjęcie może jednak wyglądać nieco inaczej, gdyż w wielu monitorach piksele nie są ściśle kwadratowe. Widać to szczególnie w przypadku okręgów i kwadratów, które po takiej operacji ulegają często pozornemu spłaszczeniu lub rozciągnięciu. Jeśli zdjęcie ma być wydrukowane – nie należy tego efektu korygować, gdyż w druku nie będzie on widoczny.

W przypadku plików, w których obraz jest stratnie skompresowany (jpg) operacja ta wiąże się z pewną utratą jakości, gdyż po zapisaniu obróconego pliku zapamiętane zostaną stare artefakty kompresji i dodane nowe – stąd warto pamiętać, aby przy tego rodzaju plikach operację obrotu wykonać tylko raz.

Część aparatów posiada automatykę, która rozpoznaje, czy robiliśmy zdjęcie w kadrze pionowym, czy poziomym i odpowiednio sama obraca zdjęcie już w momencie jego rejestrowania. W zależności od jakości aparatu – może się okazać, że to automatyczne obracanie daje gorszy lub lepszy efekt, w stosunku do obracania zdjęcia w naszym ulubionym programie do edycji zdjęć. Trzeba do tego dojść metodą prób i błędów.

Prostowanie zdjęcia

Bardzo często, gdy wykonujemy zdjęcie obiektu, który ma wyraźnie zaznaczoną oś symetrii lub ostre krawędzie (budynki, drzewa, ludzie, zdjęcia z płaskim horyzontem itd.) i robimy je bez wypoziomowanego statywu, zdjęcie jest w nieprzyjemny sposób lekko pochylone w jedną lub drugą stronę. Aby to skorygować, należy zdjęcie obrócić o niewielki kąt. Większość programów do edycji zdjęć posiada opcję ich obracania o ręcznie wpisany lub wybrany za pomocą myszki kąt. W operacji tej jest wymagana bardzo duża precyzja, gdyż ludzkie oko potrafi wychwycić odchylenia wyraźnych krawędzi od pionu o nawet minimalne wartości, rzędu 1/5 °.

Jedne programy zezwalają na obracanie tylko o pełne wartości kątów, a inne umożliwiają dokonywanie tej czynności bardzo precyzyjnie – nawet o setne wartości kąta. Prostowanie zdjęcia można dokonać ręcznie czy też metodą prób i błędów, wpisując do okna edycyjnego określone wartości i obserwując różnicę. Niektóre programy posiadają jednak użyteczne narzędzia do wykonywania tej czynności. Np. w Photoshopie można najpierw wytrasować wybraną krawędź, która powinna być pionowa, za pomocą narzędzia o nazwie "linijka", a następnie użyć opcji w menu "Obrazek/Obróć obszar roboczy/swobodnie..", gdzie automatycznie pojawi się wartość kąta odpowiadająca wyprostowaniu wytrasowanej krawędzi do ścisłego pionu lub poziomu. Jednak nawet, przy takim półautomatycznym prostowaniu czasami się okazuje, że nie daje to zadowalającego efektu, gdyż zdjęcie ma wadliwą perspektywę lub dystorsje geometryczne wynikające z konstrukcji jego obiektywu. W tego rodzaju zdjęciach obrót względem jednej krawędzi powoduje często nienaturalne pochylenie innych krawędzi.

Operacja prostowania zdjęcia zawsze niestety prowadzi do pogorszenia jego jakości. W odróżnieniu od prostego obrotu o 90° oprogramowanie nie może w prosty sposób przeliczyć piksela po pikselu, lecz czasami wiąże się to z koniecznością uśredniania wartości okolicznych pikseli. Widać to szczególnie ostro w przypadku krawędzi, które w wyniku tej operacji mogą sprawiać wrażenie "poszarpanych". Stąd – jeśli wykonujemy zdjęcie obiektu, który ma wiele takich krawędzi (architektura, martwe natury itd.) – lepiej jest dokładnie wypoziomować aparat zamiast korygować pochylenie w programie do edycji zdjęć.

Wreszcie, po wykonaniu obrotu o inny kąt niż 90° lub 180° powstaje efekt zrujnowania kadru. W dwóch rogach zdjęcia pojawią się bowiem białe, puste, trójkątne obszary, zaś z oryginalnego kadru stracimy fragmenty dwóch przeciwnych rogów. Białe rogi – o ile wypadną w obszarach jednolitego tła – można sztucznie zapełnić kolorem dowolną techniką retuszu lub można ew. je wykadrować odpowiednio przycinając zdjęcie. Z tego właśnie względu operację prostowania należy wykonać przed kadrowaniem zdjęcia.

Zdjęcie oryginalne – pochylone i "z kładącym" się budynkiem

Zdjęcie obrócone o 2,5 ° – w trakcie kadrowania – widać efekt "zrujnowanego kadru"

To samo zdjęcie po obrocie i kadrowaniu – budynek nie jest już skrzywiony, ale wrażenie, że się "kładzie" nadal pozostało

Korekta perspektywy i dystorsji geometrycznej

Korekta perspektywy i dystorsji geometrycznej jest prawdopodobnie najtrudniejszą do przeprowadzenia operacją na zdjęciu i wymaga sporej wprawy. Ponadto prawie nigdy nie prowadzi do w pełni zadowalających rezultatów. Generalnie czynność ta powoduje zmianę geometrii obrazu poprzez sztuczne dodawanie lub usuwanie z pliku określonych, często znacznych obszarów pikseli, jest to zatem zawsze bardzo silna ingerencja w zapisane oryginalnie zdjęcie.

Korektę perspektywy, ogólnie rzecz biorąc, można przeprowadzać na dwa sposoby:

• przez zmianę kształtu pierwotnego kadru z prostokątnych na trapezoidalne lub romboidalne, a następnie przycięciu kadru do mniejszego od oryginału prostokąta lub zapełnienie powstałych trójkątnych pustych obszarów w sztuczny sposób
• przez użycie filtra zmieniającego geometrię zdjęcia na podstawie siatki deformującej; siatka ta dzieli zdjęcie na określoną liczbę prostokątów; linie proste tworzące siatkę można następnie ręcznie deformować grupami w krzywe, co skutkuje selektywnym rozciągnięciem lub skurczeniem określonych fragmentów zdjęcia w większym lub mniejszym stopniu.

Proste programy do obróbki zdjęć zwykle nie posiadają żadnego narzędzia do przeprowadzania tej operacji. Programy bardziej zaawansowane posiadają do tego celu specjalne narzędzie, które w istocie pomaga stworzyć odpowiednią do danej sytuacji siatkę filtra deformującego. Podobny, choć gorszy efekt, można uzyskać z użyciem ręcznego rozciągania i ściskania rogów i boków zdjęcia, na co pozwalają niektóre programy do obróbki zdjęć (np. Photopaint).

Zdjęcie oryginalne – pochylone i "z kładącym" się budynkiem

Kadrowanie z jednoczesną poprawą perspektywy

To samo zdjęcie po obróceniu, wykadrowaniu i korekcie perspektywy

Kadrowanie

Kadrowanie, czyli inaczej przycinanie zdjęcia, wykonuje się zwykle w trzech celach:

• generalnie na zdjęciu jest to, co chcieliśmy, ale wybrany w momencie wykonywania zdjęcia kadr ma pewne mankamenty, które można naprawić przez jego lekkie przycięcie
• nasz aparat wykonuje zdjęcia w formacie kadru, który nie pasuje do założonego celu – np. do miejsca, które mamy na stronie WWW lub w drukowanym wydawnictwie
• z całego zdjęcia ważny jest dla nas tylko jego określony fragment (np. sama twarz człowieka, a nie jego cała sylwetka) – ale nie mogliśmy z powodów technicznych wykonać zdjęcia tylko tego fragmentu.

Kadrowanie można podzielić na swobodne – tzn. do dowolnych, wynikających z tego, co chcemy mieć na zdjęciu proporcji boków zdjęcia i na do określonego formatu – czyli do kadru o ściśle zadanych proporcjach boków.

Kadrowanie w niemal każdym programie do edycji zdjęć można wykonać przez użycie narzędzia zaznaczanie prostokątnego obszaru, a następnie przekopiowanie tego obszaru do nowego pliku. Ogólnie wygląda to zazwyczaj tak:

• wybieramy z menu lub poprzez kliknięcie na odpowiednią ikonkę narzędzie "prostokątnego zaznaczania"
• klikamy na zdjęciu w punkt, który będzie naszym przyszłym górnym, lewym rogiem kadru
• przesuwamy myszkę w dół i w prawo, w wyniku czego pojawia się nam na ekranie prostokąt zaznaczony zwykle przerywaną linią
• gdy jesteśmy zadowoleni z wybranego obszaru, klikamy jeszcze raz, gdzieś w środek wybranego obszaru
• wybieramy w menu opcję "kopiuj"
• otwieramy nowy plik
• wybieramy w menu opcję "wklej"

W różnych programach ta procedura może różnić się w szczegółach – np. zamiast kliknięcia, trzeba w czasie zaznaczania obszaru trzymać wciśnięty prawy klawisz myszki, zaś jego zwolnienie oznacza zakończenie procesu zaznaczania.

Wiele programów do edycji obrazu ma opcję dostosowywania rozmiarów nowego pliku do rozmiarów obszaru zapisanego w schowku komputera. Czasami programy potrafią same otworzyć odpowiedni nowy plik, gdy wybierze się opcję "wklej do nowego pliku" (np: Paint Shop). Gdy tego nie ma – trzeba np. z paska narzędziowego programu przepisać wymiary wybranego zaznaczenia fragmentu pierwotnego zdjęcia i następnie ręcznie wpisać je do okna dialogowego otwierania nowego pliku. Ważne jest także, aby nowo otwarty plik miał ustawioną tę samą przestrzeń barw, głębię bitową i rozdzielczość jak plik oryginalny. W przeciwnym wypadku wklejenie skopiowanego kadru może dawać trudne do przewidzenia rezultaty.

Jeśli kadrujemy zdjęcie do określonego formatu dochodzi jeszcze problem wybrania prostokątnego obszaru o dokładnie takich proporcjach boków jak planowany format zdjęcia. Część programów ma narzędzie umożliwiające w polu dialogowym wpisanie tych proporcji lub od razu wielkości w pikselach wielkości boków prostokąta zaznaczanego obszaru. Jeśli tego nie ma, musimy ręcznie manewrować myszką obserwując w pasku narzędziowym programu, jakie mamy aktualnie wymiary zaznaczonego obszaru – jest to jednak zwykle bardzo trudne do precyzyjnego uchwycenia.

Kolejną wadą kadrowania metodą kopiuj-wklej jest to, że tracimy w ten sposób informację o warunkach wykonania zdjęcia zapisane automatycznie przez aparat w nagłówku oryginalnego pliku (tzw. EXIF).

Część programów do edycji zdjęć posiada na szczęście specjalne narzędzie do kadrowania. Np. w Photoshopie czy XnView narzędzie to umożliwia za jednym kliknięciem wybór proporcji nowego kadru i następnie automatycznie reguluje długość jednego boku, gdy zmieniamy drugi. Użycie narzędzia kadrowania w pierwszym z programów ułatwia też wyobrażenie sobie wyglądu nowego kadru, gdyż program automatycznie całkowicie zaczernia ten fragment oryginalnego zdjęcia, który z kadru wypadnie. Gdy już zdecydowaliśmy, że wybrany kadr jest właściwy, klikamy w jego środek i zdjęcie jest automatycznie kadrowane, bez konieczności przenoszenia wybranego jego fragmentu do nowego pliku. Za wyjątkiem tego, procedura użycia tego narzędzia jest niemal identyczna z wyborem prostokątnego obszaru. Przy użyciu tego narzędzia należy tylko pamiętać, że zapisanie skadrowanego pliku pod tą samą nazwą spowoduje bezpowrotną utratę pierwotnego zdjęcia. Należy zatem albo pracować na kopii pliku, albo zapisać na wszelki wypadek skadrowany plik pod nową nazwą.

Narzędzie kadrowania może też być użyte do poprawy perspektywy zdjęcia – np. Photoshop po wybraniu przy kadrowaniu opcji "perspektywa" pozwala na zaznaczanie trapezoidalnych fragmentów zdjęcia, które potem są "na siłę" rozciągane lub ściskane do prostokąta.