Historia dla gimnazjum/Bizancjum

Rozdział
Cesarstwo bizantyńskie

Bizancjum - drugi Rzym

W przeciwieństwie do zachodniej części, cesarstwo wschodniorzymskie zdołało odeprzeć fale barbarzyńców, którzy na przełomie starożytności i średniowiecza przemierzali Europę w poszukiwaniu miejsc nadających się do zamieszkania. Z czasem cesarstwo wschodniorzymskie nazwane zostało bizantyńskim, od Bizancjum - starożytnej osady znajdującej się niegdyś na miejscu stolicy państwa - Konstantynopola. Po upadku zachodniego Rzymu Bizancjum stało się spadkobiercą kultury rzymskiej. Jego mieszkańcy nazywali się Rzymianami, swoje państwo zaś określali mianem Drugiego Rzymu. Pierwotnie językiem urzędowym cesarstwa była łacina, choć większość ludności używała greki, która z czasem stała się językiem urzędowym. Bizancjum upadło ostatecznie w 1453 r., kiedy to wywodzący się z Azji Turcy zdobyli Konstantynopol - stolicę państwa.

Konstantynopol

Stolicą cesarstwa bizantyńskiego położony nad cieśniną Bosfor i morzem Marmara Konstantynopol - ważny ośrodek polityczny, kulturowy i handlowy. Jego rozwojowi sprzyjało bardzo dogodne położenie: z jednej strony na szlaku wiodącym z Azji do Europy, z drugiej przy morzu Marmara, przez które wiodła droga morska z wód Morza Śródziemnego na Morze Czarne. Konstantynopol czerpał znaczne zyski z handlu: przybywali do niego kupcy z całego świata, a ponadto pośredniczył on w obrocie przeróżnych towarów ze wschodu: przypraw, jedwabiu, tkanin. Miasto chroniły przed wrogiem potężne mury oraz Złota Brama. W Konstantynopolu znajdowała się także główna siedziba cesarza - pałac cesarski oraz najważniejsza świątynia chrześcijańska w całym państwie - kościół pod wezwaniem Mądrości Bożej (Hagia Sophia), wzniesiony przez cesarza Justyniana Wielkiego. Rozrywkę mieszkańcom zapewniły m.in. wyścigi zaprzęgów konnych, organizowane na hipodromie.

Justynian Wielki

Mozaika przedstawiająca cesarza Justyniana Wielkiego.

W 527 roku władzę w Bizancjum objął cesarz Justynian Wielki (panował do 566 roku). Podczas swoich rządów skupił się na odbudowaniu potęgi cesarstwa: zdołał pokonać i zająć ziemie Wandalów, położone w Afryce, Ostrogotów w Italii oraz część państwa Wizygotów, znajdującego się w Hiszpanii, jednak nie były to podboje trwałe. Justynian wspierał chrześcijaństwo, kulturę i sztukę, na jego rozkaz pobudowano w Konstantynopolu wspaniały kościół pod wezwaniem Mądrości Bożej (Hagia Sophia), obecnie będący meczetem. Został on wzniesiony na planie krzyża greckiego (równoramiennego), odznaczał się niesamowitym przepychem i bogactwem, sklepienie zdobiły mozaiki, czyli obrazy wykonane z kawałków kolorowych kamieni lub szkła, ściany natomiast - freski - obrazy, namalowane na mokrym tynku. Piękno kościoła Hagia Sophia miało przypominać człowiekowi raj. Innym dokonaniem cesarza Justyniana było uporządkowanie prawa rzymskiego: powołani przez niego prawnicy zebrali istniejącego przepisy, usunęli zaistniałe sprzeczności i ustanowili jednolity zbiór prawa rzymskiego, zwany Kodeksem Justyniana (łacińskie Codex Iustiniani), na którym opierały się średniowiecze kodeksy.