Historia dla gimnazjum/Kościół na początku drugiego tysiąclecia
Na początku średniowiecza Kościół miał bardzo słabą pozycję. Był podatny na wpływy władców świeckich. Uległ także feudalizacji, co wiązało się z hołdem lennym właśnie dla władców świeckich. Pod koniec X wieku narodził się w Cluny we Francji ruch reformatorski, który miał walczyć z demoralizacją kleru, gromadzeniem dóbr materialnych przez duchownych, a także z zaniedbywaniem ich obowiązków. Z ich inicjatywy powstała idea treuga Dei - pokoju bożego, czyli powstrzymania się od wojen prywatnych.
Schizma wschodnia
[edytuj]Schizma wschodnia polegała na podziale chrześcijaństwa na katolicyzm oraz prawosławie. Symboliczną datę uznano za rok 1054. Nie był to jednak w istocie jednorazowy akt, lecz proces, który rozciągał się w szerokich ramach chronologicznych, trwający aż do XIII w. Właściwie jeszcze wtedy wiele osób nie do końca zdawało sobie sprawę z istnienia schizmy. Winą za jej powstanie obarcza się zarówno Rzym jak i Konstantynopol.
Katolicyzm pozostał na obszarze państw Europy Zachodniej (w tym Polski), a prawosławie na południu, gdzie znajdowało się Cesarstwo Bizantyjskie oraz na wschodzie (Ruś).
Przyczyny
[edytuj]Za główne przyczyny kryzysu uznaje się:
- rywalizacja pomiędzy Kościołem Bizantyjskim, a Rzymskim o sfery wpływów w Europie, szczególnie na Słowiańszczyźnie
- różnice organizacyjne
- różnice religijne
- dążenie Rzymu od II połowy IX w. do podporządkowania sobie Wschodu
- sam obszar, który miał inne kultury po podziale Cesarstwa Rzymskiego (zachód opierał się o kulturę rzymską i łacinie, wschód zaś o kulturę grecką i grekę)
- uznanie przez zachód tzw. filioque (patrz punkt niżej znaczenie tego słowa)
Nowa religia
[edytuj]
Prawosławie powstało w XI wieku. Rozłam nastąpił, gdy uznano tzw. filioque czyli uznanie iż Duch Święty pochodzi od Boga i jego syna Jezusa Chrystusa. Zmiana ta została uznana za herezje. Wówczas prawosławie rozwijało się inaczej od katolicyzmu. Księża nazywają się popami. Mogą się żenić, jednakże za to nie mogą zostać biskupami. Ważną rolę odgrywają ikony. Są to obrazy przedstawiające Boga, Matkę Boską oraz świętych. Sakramenty są takie same jak w katolicyzmie (czyli chrzest, bierzmowanie, eucharystia, pokuta i pojednanie, namaszczenie chorych, kapłaństwo oraz małżeństwo). Budynkiem przeznaczonym do sprawowania nabożeństw w tej religii jest cerkiew
Spór cesarstwa z papiestwem (spór o inwestyturę)
[edytuj]
Konflikt o inwestyturę. W 1073 papieżem został Grzegorz VII. Chciał on uniezależnić Kościół od władców świeckich. Dwa lata po wstąpieniu na Tron Piotrowy wydał Dictatus Papae. Dokument w którym zakazywał przyjmowanie urzędów duchownych od władcy świeckich. Zastrzegał sobie w nim także zwierzchność władzy duchownej nad świecką (między innymi prawo mianowania i usuwania cesarza).
Król Henryk IV stawił czoła papieżowi i nadal nadawał duchowne urzędy. Zyskał sobie przy tym poparcie części społeczeństwa. Na synodzie w Wormacji zakwestionował legalność władzy Grzegorza VII. Papież ekskomunikował Henryka i zwolnił ludzi z obowiązku posłuszeństwa. Henryk stracił poparcie feudałów niemieckich i w 1077 ukorzył się przez następcą świętego Piotra na zamku w Canossie. Papież zdjął klątwę. Henryk powrócił do Niemiec, odbudował władzę i wykonał kontruderzenie. Zajął Rzym i wygnał Grzegorza VII. Osadził na tronie swojego kandydata, który koronował go na cesarza w 1084. Spór toczył się ze zmiennym szczęściem. Pozycja papiestwa została wzmocniona na synodzie w Clermont, gdzie Urban II wezwał do wypraw krzyżowych. Poza tym zakazała składania przysięgi na wierność władcy świeckiemu. Konflikt zakończył się na synodzie w Wormacji w 1122 roku. Cesarz Henryk V zrzekł się prawa do inwestytury. Od tej pory biskupów mianował papież, a cesarz nadawał beneficja i odbierał przysięgę wierności. Pozycja papiestwa wzmacniała się. Sprzyjał temu konflikt między Gwelfami (popierali papiestwo) i Hohenstaufami. Mimo porażki cesarza Fryderyka Barbarossy pod Legnano w 1176 z ligą lombardzką, cesarstwo utrzymało przewagę nad papiestwem. Sobór laterański IV w 1215 utwierdził władzę absolutną papieża. Narzędziem którego bardzo bali się władcy europejscy stała się klątwa. Za Innocentego III papiestwo zdobyło panowanie nad całym chrześcijaństwem.
Sytuacja w Polsce
[edytuj]Polska podczas spory o inwestyturę opowiedziała się po stronie papieża. Syn Kazimierza Odnowiciela - (wstąpił na tron w 1058) Bolesław Śmiały odniósł kilka znacznych sukcesów w polityce zagranicznej: zaprzestał płacenia trybutu ze Śląska Czechom, zawarł sojusz z Węgrami. Tam też wyprawił się by osadzić tam swoich zauszników. W Kijowie osadził księcia Izysława. W 1076 koronował się na króla. Dzięki poparciu papieża w sporze o inwestyturę Polska zyskała na powrót arcybiskupstwo w Gnieźnie. Przeciw silnej władzy króla zawiązał się spisek pod przewodnictwem Stanisława ze Szczepanowa. Po wykryciu spisku biskup został skazany na śmierć przez obcięcie członków. Bolesław nie zdołał pokonać opozycji i musiał uciekać na Węgry w 1079.