Historia dla gimnazjum/Od republiki do cesarstwa
W 91 roku p.n.e. rozpoczął się kryzys związany z obecnym ustrojem politycznym. Ludność przez 3 lata zaczęła się buntować. Po obaleniu buntów rozpoczęła się wojna domowa pomiędzy wodzami Gajusza Mariusza oraz Sulli. Obie armię wzajemnie się zwalczały. Po śmierci Mariusza nadal trwał napięty okres, aż do 81 roku p.n.e. kiedy Sulla został dyktatorem. Próbował zreformować senat, jednakże projekt padł. Dwa lata później zrezygnował z władzy i w tym samym roku zmarł.
Okres triumwiratu[edytuj]
Nadal trwały wojny. Na terenach Hiszpanii zwalczano zwolenników Sulli. Na wschodzie trwały wojny z Mitrydatesem. Dodatkowo w 73 roku p.n.e. wybuchło wielkie powstanie gladiatorów pod przywództwem Spartakusa. Po uspokojeniu sytuacji na wschodzie i podboju Syrii pierwszą postacią w republice stał się Pompejusz. Nie potrafił jednakże rządzić samemu. Z tego powodu powstał triumwirat. Obok niego rządzili także Juliusz Cezar oraz Krassus. Pozostawali ustrój, jednakże każdy z nich rządził inną częścią państwa. Triumwirat przetrwał do śmierci Krassusa. Po podbicie Galii w 52 roku p.n.e. rozpoczęła się nowa wojna domowa pomiędzy Juliuszem Cezarem a Pompejuszem. Ostatecznie wygrał Cezar.
Śmierć Cezara i powstanie cesarstwa[edytuj]
Niezadowoleni z rządów Juliusza Cezara spiskowcy pod wodzą Marka Brutusa oraz Gajusza Kasjusza Longinusa 15 marca 44 roku p.n.e. w czasie Idów Marcowych zamordowano Cezara. Nie zdołali jednak przywrócić republiki, gdyż przeciwko nim stanęli dwaj najbliżsi współpracownicy Cezara Marek Antoniusz i Marek Lepidus oraz jego adoptowany syn i spadkobierca – Cezar Oktawian, którzy utworzyli drugi triumwirat. W 42 p.n.e. pod Filippi w Macedonii zabójcy zdobywcy Galii zostali pokonani.
Oktawian rozpoczął rządy na zachodzie, a Antoniusz na wschodzie. Podział państwa nie mógł dłużej trwać. Terytorialne nadania Antoniusza dla synów jego kochanki, królowej Egiptu Kleopatry, stały się dla Oktawiana pretekstem do wypowiedzenia jej wojny. W 31 roku p.n.e. rozpoczęła się bitwa morska pomiędzy wojskami Oktawiana a Antoniusza i Kleopatry. Flota Oktawiana pokonała ostatecznie wrogów. Jako iż Antoniusz i Kleopatra popełnili samobójstwo Oktawian bez przeszkód władał całym państwem. I to za jego czasów powstało Cesarstwo Rzymskie.