|
Rozdział
Bolesław Krzywousty
Podział państwa między braci[edytuj]Po śmierci Władysława Hermana państwo polskie podzielone zostało pomiędzy braci przyrodnich starszego Zbigniewa i młodszego Bolesława, zwanego Krzywoustym. Zbigniew po mimo iż posiadał już ziemię lubuską i Wielkopolskę odziedziczył Mazowsze, ziemię sieradzką i łęczycką. Bolesław zaś miał pozostać przy swojej starej ziemi - Śląskowi i Małopolsce. Młody książę nie zamierzał jednak oddać bratu dawnych ziem ojca: wkrótce ruszył zbrojnie i zajął ziemię sieradzką oraz łęczycką. Wtedy też wybuchł konflikt między Zbigniewem a Bolesławem.
Zaraz po śmierci ojca i zajęciu części ziem Zbigniewa przez Bolesława bracia zaczęli szukać sprzymierzeńców, którzy wsparliby ich w nadchodzącej wojnie domowej. Po stronie Zbigniewa opowiedział się władca czeski oraz Pomorze, a poza tym arcybiskup gnieźnieński Marcin oraz rody Prawdziców i Turzymów z komesem Magnuisem na czele, przywódcą buntu przeciw Sieciechowi z 1093 roku. Bolesław zaś związał się sojuszem z władcą Kijowa - Świętopełkiem, zaś przymierze przypieczętował małżeństwem ze Zbysławą, jego córką. Ponadto Krzywoustego wsparł władca węgierski Koloman oraz polskie rody możnych - Adwańcy, wcześniej zażarci wrogowie Sieciecha, Jastrzębcy oraz protoplasta Łabędziów - Piotr Włost. Po jego stronie opowiedziała się także część polskiego kleru z biskupem krakowskim Baldwinem na czele oraz rody wcześniej sprzymierzone z Sieciechem - Toporczykowie (do nich właśnie dawny palatyn należał), Powałowie i Odrowąże.
Po mimo, iż to Bolesława poparło więcej polskich rodów to Zbigniew miał przewagę militarną. Kiedy ten zagroził bratu Bolesław prosił go nawet o zakończenie działań militarnych i oferował pozycję seniora. Jednakże Zbigniew odmówił i dalej prowadził wojnę. Bolesław zebrawszy wszystkie wojska zajął ziemię Kujawy, tym samym odcinając brata od Mazowsza. Zbigniew zmuszony był do ucieczki. Zbiegł na Ruś, by przeciągnąć księcia kijowskiego do przejścia na jego stronę. Ostatecznie na skutek mediacji tego ostatniego książę wrócił w 1107 r. do Polski. Bolesław jednak zajął Wielkopolskę, Kujawy, ziemię sieradzką i łęczycką oraz ogłosił się seniorem, tj. księciem zwierzchnim. Krzywoustego poparli także dawni stronnicy jego brata - komes Magnus i arcybiskup Marcin. Zbigniew nie długo przebywał w Polsce, bowiem jeszcze w tym lub w następnym roku wojska jego brata wkroczyły na Mazowsze, który znów udał się na wygnanie, początkowo na Pomorze, następnie na Węgry, w końcu zaś do Cesarstwa.
Interwencja cesarska i obrona Głogowa[edytuj]Wygnany Zbigniew został poparty przez cesarza Henryka V. Monarcha poparł go, gdyż Zbigniew był jednym z władców jego lenna. W 1109 r. armia cesarska ruszyła na Polskę. Krzywousty zebrawszy wojska ruszył w stronę Odry, by nie dopuścić do przekroczenia jej przez wojska jego wrogów. Obrona była skuteczna i pod Bytomiem nastąpiła klęska oddziałów cesarskich. Nie zdołały one sforsować Odry. Wkrótce jednak armia niemiecka przeprawiła się na drugą stronę rzeki, a przewidziawszy to Bolesław obsadził wojskiem gród w Głogowie. Niemcy rozpoczęli oblężenie twierdzy, a jakiś czas później przystąpili do nich Czesi. Jednakże nie mogąc zdobyć Głogowa cesarz, Zbigniew i Czesi odstąpili od natarcia. Rozpoczęły się rokowania pokojowe. Na ich czas Henryk V zażądał od Krzywoustego zakładników, którzy bez względu na wynik rokowań mieli powrócić do Głogowa. Bolesław jednak nie przyjął warunków Henryka, który postanowił zdobyć broniony gród podstępem. Schwytał wielu mieszczan i komesa, zarządzającego Głogowem a następnie przywiązał ich do machin oblężniczych. Jednakże obrońcy grodu woleli poświęcić swoich krewnych, aniżeli oddać wrogowi drogę do Polski. Niemcy i Czesi musieli odstąpić od oblężenia. Jedną z przyczyn mogło być zabójstwo czeskiego księcia Świętopełka przez jego politycznych przeciwników. Nieprzyjaciele ruszyli ku Wrocławiowi. Krzywousty jednak ruszył w pogoń za Niemcami i Czechami. Nękani bezustannie zostali zmuszeni do odwrotu. Dodatkowo Bolesław nękał przez kolejne lata Czechy, napadając na nie i pustosząc.
Bolesław chcąc kontynuować politykę ojca na Pomorzu musiał zakończyć wojnę z Cesarstwem i Czechami. Pojednał się więc ze Zbigniewem i w 1111 lub 1112 r. pozwolił mu wrócić do Polski. Jednakże kiedy wygnaniec powrócić do Polski został schwytany przez brata, oślepiony i uwięziony. Wkrótce zmarł. Prawdopodobnie Krzywousty został obłożony klątwą, która zwalniała poddanych od posłuszeństwa i wykluczała go ze Kościoła. Pielgrzymka pokutna do Węgier, czterdziestodniowy post i rozdawanie jałmużny ubogim cofnęło klątwę. Dodatkowo Bolesław zawarł w 1115 r. rozejm z Czechami. Tak też Krzywousty stał się legalnym władcą całej Polski i zakończył wojnę. Wyszedł z niej zwycięsko: zjednoczył państwo, zwyciężył Cesarstwo i zjednał sobie możnych. Mógł teraz poświęcić się kampanii pomorskiej.
Zbigniew starał się prowadzić wobec księstwa pokojową politykę, a nawet szukał tam wiele razy ratunku. Jednakże Bolesław uważał Pomorze za wroga, którego pokonanie ustabilizowałoby władzę w Polsce i ustanowiło pokój na północy. Książę już w pierwszym roku swojego panowania, jeszcze wspierany przez brata wyprawił się nad Bałtyk. Dotarł wtedy pod Białogard, jednak już rok później polskie wojska przybyły do Kołobrzegu. W 1105 r. możni pomorscy wygnali sprzyjającemu Krzywoustemu księcia Świętobora. Polski władca ruszył mu z pomocą i oblegał Santok, jednak z powodu braku pomocy Zbigniewa musiał odstąpić od natarcia. Kolejne lata przyniosły jednak czasowy sukces. Bolesław zdobył Kołobrzeg i zmusił książąt pomorskich od uległości, niestety wojna z Czechami i Cesarstwem zmusiła polskie wojska do odwrotu, a Pomorze znów się usamodzielniło. Po ostatecznym "zwycięstwie" nad Zbigniewem Polska mogła wreszcie rozpocząć kampanię na północy. Wtedy państwo pomorskie sięgało Prusów na wschodzie i Wołogoszczy na zachodzie. Jednymi z najważniejszych grodów, broniących południowej granicy Pomorza były Sanok, Nakło i Wyszogród. Aby osłabić wroga Krzywousty podczas trzech wypraw, w 1113, 1116 i 1119 r. zdobył dwa ostatnie z nich. Dzięki temu wojska polskie sprawnie przeszły na północ i szybko zdobyły Pomorze Gdańskie. Polski władca mianował tamtejszych książąt swoimi lennikami. Ziemię Pomorza Zachodniego zaś były przedmiotem ekspansji księcia saskiego Lotara, który w r. 1115 wdał się w konflikt z Cesarzem. Pomorzanie z nad Odry wchłonęli także pozostałości Związku Wieleckiego. W 1122 r. po zakończeniu konfliktu z Cesarzem Lotar najechał Pomorze, podobnie jak Krzywousty. Niemiecki książę zhołdował tereny dawnego Związku, zaś polski - obszar ujścia Odry, a nawet tereny położone aż po Rugię. Obaj władcy zawarli sojusz oraz układ, na mocy którego Lotar oddał Polsce wyspę Rugię. Niestety rok po ustanowieniu traktatu Niemiec złamał go, zajmując ją. Krzywousty nie wyprawił się, by odzyskać utraconą wyspę. Utrzymanie samego Pomorza nie było sprawą łatwą. W 1122 r. przyjął hołd lenny księcia Warcisława, który powtórzył go w 1128 r. Rozciągnięcie formalnego zwierzchnictwa nad Pomorzem Zachodnim nie zakończyło jednak wcale sporu o jego podległość polityczną. Najważniejsza stała się kwestia utrzymania zwierzchnictwa nad Pomorzem oraz jego chrystianizacja.
Chrystianizacja Pomorza[edytuj]Aby bardziej związać zdobyte Pomorze z resztą kraju Bolesław rozpoczął misję chrystianizacyjną. W r. 1124 sprowadził z Niemiec biskupa bamberskiego Ottona, który bawił już w Polsce za życia Władysława Hermana. Wtedy też nauczył się języka polskiego oraz wychowywał dzieci polskich możnych. W r. 1102 podczas pobytu w Niemczech i pracy w kancelarii cesarskiej został wyniesiony do godności biskupa, zaś po powrocie do Polski skierował się na Pomorze. Prowadził działalność m.in. w Pyrzycach, Starogardzie, Szczecinie, Wolinie, Kamieniu, Białogardzie i Kołobrzegu. W tym czasie Krzywousty podjął starania o utworzenie osobnych biskupstw misyjnych na Pomorzu. W r. 1124 legat papieski utworzył dwie nowe diecezje - lubuskie, na pograniczu Pomorza i Śląska oraz kujawskie z siedzibą we Włocławku, któremu podporządkowano Pomorze Gdańskie. Cztery lata później, w 1128 r. biskup Otto skierował się na obszary, położone na zachód od Odry. Misjonarz zdołał zjednać Krzywoustego i skonfliktowanego z nim księcia pomorskiego Warcisława a także podjął starania o podział Pomorza Zachodniego na dwa biskupstwa - wolińskie podporządkowane Gnieznu i szczecińskie podporządkowane Magdeburgowi. Tytuł biskupa wolińskiego uzyskał Otto w r. 1140, jednakże przekazał go Wojciechowi - kapelanowi Krzywoustego.
Utracona niezależność Kościoła w Polsce[edytuj]Wraz z objęciem tronu cesarskiego przez wrogiemu Polsce władcę zmienił się także arcybiskup magdeburski. Został nim Norbert z Xanten, w 1582 r. wyniesiony na ołtarze. Norbert pragnął podporządkowania Magdeburgowi kościoła polskiego. Występując z roszczeniami powołał się na sfałszowany dokument z czasów Bolesława Chrobrego. W dwóch kolejnych bullach z 1131 i 1133 r. papież Innocenty II podporządkował najpierw diecezję poznańską, a następnie cały ko0ściół polski zwierzchnictwu Magdeburga. Bolesław w tym czasie był zamieszany w konflikt wewnętrzny na Węgrzech i w wojnę z Czechami, przez co być może
Umowa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego[edytuj] |
