Historia powszechna/Mity i wierzenia ludów Mezopotamii

Mity Mezopotamii

Stworzenie świata według Sumerów

Pierwsi bogowie i plan ich zagłady

Według mitów sumeryjskich pierwotnie na świecie istniały jedynie nieprzebrane wody: bóstwa Apsu i Tiamat, którzy połączyli się, dając życie drugiemu pokoleniu bógów. Najpierw na świat przyszli Lahmu i Lahamu, następnie Anszar i Kiszar, ze związku których narodził się bóg Anu, którego synem był Ea, zwany Enkim. Potomkowie Apsu i Tiamat doprowadzali do chaosu na świecie, w skutek czego ściągnęli na siebie gniew Apsu, który za radą wezyra Mummu zechciał zniszczyć potomstwo. Wtedy jednak sprzeciwiła mu się jego małżonka, Tiamat. Ale praojciec bogów wraz z wezyrem pozostali przy swoim planie, dowiedział się jednak o nim prawnuk Apsu, Ea, który uśpił go, okaleczył oraz zabrał koronę i boski blask, które przekazał śmierci. Pokonany i uwięziony został również wezyr Mumma. Na ciele pokonanego Apsu Ea wybudował swoją siedzibę, gdzie żył wraz z małżonką - boginią Damkiną, a później także wraz z synem, Mardukiem.

Wojna z Tiamat

Ale klęska Apsu i Mummy oraz stworzenie przez Anu fal zaniepokoiły Tiamat, która postanowiła dokończyć to co rozpoczął jej partner i zgładzić bogów. W tym celu stworzyła 11 demonów ze swym drugim mężem Kingu na czele. Ea poznał zamiary bogini i udał się do jej ojca, a swojego dziadka Anszara, który wnet wyruszył błagać matkę o zaniechanie planu, jednak szybko powrócił i zrzekł się swojej misji, przekazując obowiązki synowi - Anu. Ten zwołał radę, podczas której miano wybrać boga, mającego zmierzyć się z Tiamat, nikt jednak nie chciał walczyć z potężną boginią. Wtedy Ea nakazał zmierzyć się z nią swemu synowi Mardukowi, który przyrzekł pokonać Tiamat, poprosił jednak o najwyższą władzę i moc ustalania losów. Wkrótce podczas uczty Marduk otrzymał broń i uprzednio stworzywszy nowe magiczne wiatry ruszył na spotkanie z przeciwniczką i jej demonami. Najpotężniejszy z nich, a zarazem małżonek Tiamat, Kingu na widok nadchodzącego boga stracił odwagę. Nie mogąc liczyć na pomoc ducha Tiamat stanęła do walki z Mardukiem. Ten podstępnie skrępował ją zarzucając nań sieć, napełnił jej ciało magicznymi wiatrami, po czym zabił ją. Wojska pokonanej bogini zostały rozproszone i uwięzione, demony obezwładnione, Kingu zaś schwytany i zabity. Marduk rozciął ciało Tiamat na dwie części, tworząc z nich niebo, gdzie władzę objęli Anu, Enlil i Ea, i ziemię. Następnie stworzył ciała niebieskie, w tym słońce, księżyc i gwiazdy, kalendarz i chmury, oczy pokonanej stały się zaś źródłami dwóch wielkich rzek Mezopotamii: Tygrysu i Eufratu. Uradowani zabiciem Tiamat i stworzeniem świata bogowie zebrali się kolejny raz i oddali hołd Mardukowi, ogłaszając go królem bogów, niebios i ziemi. Nowy władca nakazał ojcu Ea powołać do istnienia ludzi.

Ereszkigal i Nergal

Na ucztę bogów po zwycięstwie Marduka nad Tiamat zaproszona została również bogini świata umarłych Ereszkigal, która nie przybyła jednak osobiści, lecz wysłała swego delegata - wezyra Namtara. Pozdrowili go wszyscy bogowie, prócz Nergala, bóstwo zamieszkującego niebiosa. Dowiedziawszy się o tym królowa zaświatów zażądała przysłania Nergala przed swoje oblicze. Przestraszony tym bóg zwrócił się o pomoc do Ea, który poradził mu ogolenie głowy, aby wysłannicy Ereszkigal nie rozpoznali go. Wezyr bogini, Namtar zapowiedział comiesięczne wizyty, Nergal więc postanowił udać się do Ereszkigal. W towarzystwie siedmiu par strażników wyruszył do świata podziemnego i stanął przed jego królową. Początkowo chciał zabić boginię, tak jednak zaproponowała mu małżeństwo i władzę w świecie umarłych. Para spędziła razem sześć dni, po czym Nergal powrócił do niebios. Kiedy spotkali go Anu, Enlil i Ea przewidzieli, że Ereszkigal będzie szukać kochanka, postanowili więc uczynić go kulawym, zezowatym i łysym, aby go nie rozpoznała. Zrozpaczona bogini zagroziła, że jeżeli Nergal nie powróci do niej służący jej umarli pożrą wszystkich żywych. Wkrótce do nieba wyruszył wezyr królowej, który spotkał tam jej ukochanego. Niebawem ten został schwytany i zaprowadzony do pałacu Ereszkigal, gdzie musiał oddać wszystkie atrybuty. Od tamtego czasu Nergal jako mąż bogini mieszkał wraz z nią w zaświatach i współrządził nimi.

Najważniejsze bóstwa sumeryjskie

An

An, zwany przez Babilończyków i Asyryjczyków Anu uważany był za władcę niebios i króla bogów. Jego synami byli Enlil i Enki, z którymi tworzył triadę bogów. An jako najpotężniejsze bóstwo określał losy ludzkości oraz stanowił źródło władzy i największym autorytetem. Jego nadrzędna rola została z czasem utracona na rzecz jego syna Enlila, będącego władcą ziemi. Wtedy też stał się An deus otiosus - bóstwem oddalonym, niedostępnym ludziom i nie odgrywającym większej roli w ich życiu.

Pierwszą małżonką An była Urasz lub Ki, którą zapłodnił w celu stworzenia wegetacji. Według Asyryjczyków partnerką boga była Antum, personifikacja niebios rodzaju żeńskiego. Z piersi (chmur) Antum wypłynął deszcz. An i Antum pojawiali się w rytuale świętego małżeństwa, mającego zapewnić państwu dobrobyt. Inna tradycja mówi, iż partnerką An była Isztar - bogini wojny i miłości, choć nie wykluczone, że była ona jego córką. Bóg wywyższył ją spośród innych bogiń, stworzył specjalnie dla niej Niebiańskiego Byka, aby ukarać władcę Sumerów Gilgamesza, który odrzucił jej zaloty.

Enlil

Enlil był królem bogów.Mieszkał na swojej górze i złościł się,gdy zakłócano mu spokój.Karał ludzi gdy robili za dużo hałasu.Jego decyzje,nawet jeśli były niesłuszne,musiały być akceptowane przez wszystkich bogów .Tysiąc lat p.n.e zastąpił go Marduk.

Gula

Gula była znakomitą medyczką i zielarką oraz znawczynią chorób. Miała moc odpędzania i sprowadzania chorób. Była ona córką Anu, żoną Pabilsaga, identyfikowanego z Ninutrą. Inna tradycja łączyła ją z pomniejszym bogiem wegetacji - Abu. Medykami byli jej dwaj synami Damu i Ninazu. Głównym miejscem kultu Guli było miasto Isin, gdzie kształcono lekarzy, choć sanktuaria tejże bogini znajdowały się także w Nippur, Ur, Ummie, Lagaasz i Sappar, w Bablonie, Borsippie i Aszur znajdowały się zaś po trzy świątynie. Ku jej chwale spisano także w II połowie II tys. p.n.e. hymn akadyjski.

Adad

Adad zsyłał niszczycielskie burze i zbawienne deszcze.Poświęconym mu zwierzęciem był byk.

Enki

Enki był patronem rzemiosła i wszelkiej wiedzy.Był mistrzem techniki i często zdarzało mu się naprawiać błędy popełnione przez bogów.

Isztar

Isztar była boginią wojny często przedstawianą z łukiem,ale również boginią miłości.Niekiedy zsyłała kochankom straszliwy los.

Sud

Sud jest boginią miłości i narodzin,patronowała więc pracy położnych.Poślubił ją Enlil