|
Rozdział
Władysław Herman
Unormowanie stosunków z sąsiadami[edytuj]Nic nie wskazuje na to, aby Władysław brał udział w spisku przeciw bratu, jednakże kiedy tylko ten został wygnany, Herman przejął władzę. Z pewnością przewrót w Polsce nastąpił po śmierci biskupa Stanisława w roku 1079, nie wiadomo jednak od kiedy można liczyć lata panowania Władysława Hermana. Prawdopodobnie brat wygnańca objął rządy ok. 1080 r. Polska była wtedy skłócona ze wszystkimi sąsiadami, wyczerpana polityką prowadzoną przez Szczodrego i pozbawiona funduszy. Możni, którzy osadzili na tronie Władysława, mieli też nadzieje na przejęcie faktycznej władzy. Jako pierwszy cel obrał więc Herman porozumienie się z sąsiadami i umocnienie swej pozycji w kraju. Jednym z pierwszych posunięć było porozumienie się z księciem Czech Wratysławem. Stosunki ociepliło nieco małżeństwo siostry księcia Swatawy z władcą Czech. Kolejnym, bardzo ważnym krokiem był ślub Władysława z Judytą, księżniczką czeską. Został też zawarty układ polsko-czeski, w którym polski władca zgodził się płacić czynsz ze Śląska. Zapewne dzięki temu sojuszowi i poparciu Pragi, Władysławowi udało się porozumieć z Henrykiem VI. Dla Niemiec bowiem Polska była wrogiem. Cesarz odwdzięczył się Wratysławowi czeskiemu za pomoc w porozumieniu z Polską i wyraził zgodę na jego koronację na króla Czech i Polski. Wratysław nie mógł przyjąć tytułu króla Polski, z którą był związany sojuszem. Władysław, oczywiście, zwierzchnictwo cesarza nad sobą, gdyż inaczej postąpić nie mógł. Po śmierci żony Hermana – Judyty czeskiej, poślubił on Judytę salicką, wiążąc się jeszcze bardziej z Cesarstwem. Udało mu się też załagodzić stosunki z Węgrami. Król Władysław był bowiem zwolennikiem Bolesława Szczodrego i niechętnie patrzył na rządy jego brata.
Umocnienie swojej władzy przez Hermana[edytuj]Jednocześnie z normowaniem stosunków z sąsiadami Władysław Herman musiał wzmocnić swoją pozycję w kraju. Być może sprowadził do Polski ciało swojego brata i pochował je w Tyńcu. Wraz ze zmarłym do Polski przybyli jego żona i syn – Mieszko. Z chwilą pochowania króla, Władysław stał się legalnym władcą, wcześniej był bowiem tylko uzurpatorem. Tym samym uspokoił dawnych zwolenników Bolesława Szczodrego. Mieszko – syn króla został ożeniony z księżniczką ruską. W nim właśnie widziano następcę tronu, był bowiem synem zmarłego monarchy. Jednakże Władysław Herman sam został władcą. Nie mogąc się koronować wyprawił podobną do koronacji huczną uroczystość.
Nieudana próba odzyskania Pomorza[edytuj]Polityka nowego władcy okazała się skuteczna. Polska nie toczyła wojen z sąsiadami, a i wewnątrz kraju panował jako taki porządek. Podupadła pod koniec panowania Szczodrego gospodarka zaczęła się bardzo sprawnie rozwijać. W 1097 r. ukończona została odbudowa zniszczonej w 1038 r. katedry gnieźnieńskiej oraz rozpoczęto budowę nowej katedry krakowskiej. Opanowanie sytuacji w kraju i zyskanie wielu zwolenników pozwoliło księciu rozpocząć kampanię na Pomorzu. Wojna z pogańskim księstwem nie budziła sprzeciwu sąsiadów, a cel – w przeciwieństwie do celów Szczodrego – był realny. Polska jednak okazała się zbyt słaba. Wyprawy wojenne zakończyły się porażką.
Cudowna interwencja św. Idziego[edytuj]Władysława Hermana niepokoił brak potomka. Miał on co prawda syna Zbigniewa, ale jego matką nie była księżniczka, a co za tym idzie rodzice Zbigniewa nie byli małżeństwem katolickim, bowiem ślub zawarty został w wierze Słowian. Kiedy Władysław obejmował władzę, poślubił księżniczkę czeską Judytę, jednakże ta przez najbliższe lata nie zaszła w ciążę. Za radą biskupów książę wysłał poselstwo do sanktuarium św. Idziego w Saint-Gilles. Posłowie zanieśli dary i prośby o interwencje świętego. Jak pisze Gall, ledwo dary zostały złożone i zakonnicy rozpoczęli modły, księżna stała się brzemienna. W lecie 1086 roku urodziła syna, któremu nadano imię Bolesław. Niestety, matka zmarła po porodzie.
Tragiczna śmierć Mieszka Bolesławowica[edytuj]W nowo narodzonym Bolesławie Władysław zaczął widzieć swojego następcę i w związku z tym oddał Zbigniewa do szkoły w Polsce, chcąc zapewne, by ten został w przyszłości dostojnikiem kościelnym. Jednak już w 1089 r. wysłał syna do Saksonii, w celu pogłębiania wiedzy, naprawdę zaś do łagodnego więzienia, z którego trudno by mu było starać się o zdobycie władzy w Polsce. Jednakże problem pozostawał Mieszko, syn Bolesława Szczodrego. Prawdopodobnie Herman lub dostojnik Sieciech, który mógł być jednym z przywódców buntu przeciw Bolesławowi otruł Mieszka. Zainteresowana śmiercią królewicza mogła być też żona Władysława – Judyta salicka, która zapewne chciała, aby Polską władali jej potomkowie. Najbardziej podejrzany jest jednak wojewoda Sieciech. Gall bowiem napisał, że Mieszka otruli ci, którzy wcześniej wygnali jego ojca.
Palatyn Sieciech był ambitnym, przebiegłym, rządnym władzy człowiekiem, chcącym przejąć władzę w państwie. Już w czasach wyprawy na Pomorze podejrzewano go o chęć przejęcia rządów. Przestały być istotne podziały na zwolenników i przeciwników wygnanego króla, zaś pojawił się podział na zwolenników i przeciwników Sieciecha. Wojewoda chciał zdobyć pełnię władzy przy uległym księciu, a także wyeliminować groźnych przeciwników, zaś wysokie stanowiska w państwie obsadzić swoimi krewnymi oraz ludźmi niskiego stanu, którzy po osiągnięciu wysokich stanowisk byliby mu oddani. Nie mogło się to podobać pozostałym możnym, którzy też chcieli odgrywać wysokie role w państwie. Wygnani przez Sieciecha opozycjoniści uciekali do Czech, gdzie zyskiwali gościnę u księcia Brzetysława II. Z jego pomocą uwolnili z więzienie Zbigniewa i w roku 1093 przybyli wraz z nim do Polski. Przybywszy do Polski zjednali sobie namiestnika śląskiego Magnusa, który przyłączył się do buntu. Następnie wysłali posłów do Władysława Hermana, starając się przekonać go, iż nie występują przeciw niemu, a chcą tylko usunięcia Sieciecha ze stanowiska palatyna i uznania praw książęcych syna Zbigniewa. Sieciech jednak przekonał Hermana, by zaatakować opozycjonistów. Polskie wojska zebrały się i ruszyły na siedzibę buntowników – Wrocław. Palatyn też wezwał na pomoc władców Czech i Węgier, co świadczy o jego słabej orientacji politycznej. Brzetysław czeski był bowiem inspiratorem buntu, a Władysław węgierski nie zapomniał, iż to Sieciech wygnał jego sprzymierzeńca Bolesława Szczodrego z Polski. Jednakże żołnierze Sieciecha sprzeciwili się mu, gdyż nie chcieli walczyć ze swoimi. Palatyn uciekł i skrył się w Wielkopolsce. Jednakże Zbigniew musiał niebawem uciec z Wrocławia, gdyż wojewoda przeciągnął wielu jego zwolenników na swoją stronę. Buntownik zbiegł do Kruszwicy, gdzie został entuzjastycznie przyjęty. Tym razem jednak wojska Zbigniewa starły się z atakującymi oddziałami Władysława i Sieciecha. Był to rok 1096. Niebawem też do Kruszwicy przybyły wspomagające buntowników posiłki z Pomorza. Mimo to opozycjoniści przegrali krwawą bitwę i na rozkaz księcia Zbigniew został uwięziony przez Sieciecha.
Podział państwa między synów[edytuj]Już rok później możni wstawili się za Zbigniewem i Władysław Herman uwolnił go oraz uznał jego prawa książęce. Następnie jego oraz Bolesława rozstawił na czele swoich wojsk i wysłał na wojnę z Pomorzem. Jednakże bracia zmienili naglę kierunek i ruszyli na siedzibę ojca – Płock. Władysław przewidział swoją rychłą klęskę i aby do niej nie dopuścić załagodził synów i przydzielił im dzielnice. Zbigniew dostał Wielkopolskę, Bolesław – Śląsk. Jako książęta dzielnicowi musieli jednak uznać władzę ojcowską. Z opisów Galla trudno wywnioskować kto był inspiratorem manewru braci. Nie mógł być nim jedenastoletni wówczas Bolesław, gdyż trudno podejrzewać tak młodego chłopca o daleko idące plany polityczne. Nie mógł też inspirować wydarzeń Zbigniew. Po co by bowiem starał się o dzielnicę dla swego brata. Bunt zorganizować mogli możni, którzy wobec wszechwładności Sieciecha dążyli do pozbawienia go godności palatyna. Zapewne niejeden z nich pragnął przejąć tytuł Sieciecha, jednak gdy to się nie udało, dążyli do wydzielenia dzielnic Bolesławowi i Zbigniewowi. Plan przekazania władzy w ręce braci nie powiódł się, gdyż władzę zwierzchnią nadal posiadał Sieciech. On, jako wojewoda kierował ogólnopolską administracją i obsadzał stanowiska urzędników, również w dzielnicach braci. Przeciwnicy Sieciecha rozsiewali plotki, jakoby chciał dokonać zamachu na Bolesława, przejąć władzę w Polsce, czy spiskować z żoną Hermana – Judytą. Również i ludzie Sieciecha rozsiewali plotki, jednak nie znamy ich treści.
Rezydujący w swej stolicy – Wrocławiu Bolesław dostał od ojca rozkaz wyruszenia z wojskiem na Czechy. Jednakże ktoś ostrzegł księcia, iż Sieciech podczas wyprawy chce go uśmiercić. Bolesław powrócił do Wrocławia i zawiadomił o niebezpieczeństwie brata. Prawdopodobnie jednak w rzeczywistości była to plotka, która miała jeszcze bardziej pogrążyć w intrygach palatyna. Bracia będąc we Wrocławiu zwołali wiec, którego uczestnicy jednogłośnie potępili działania Sieciecha. Wojska braci następnie ruszyły na Płock – stolicę ojca. Ten wyszedł im naprzeciw i nastąpił pokój. Ojciec i synowie zaczęli ścigać Sieciecha. Palatyn skrył się w swoim grodzie – Sieciechowie. Wtedy stała się rzecz dziwna. Stary książę potajemnie nocą samotnie opuścił synów, przepłynął łodzią Wisłę i połączył się z Sieciechem. Zebrani przy juniorach poradzili im zajęcie całego państwa. Bolesław miał opanować Kraków i Małopolskę, Zbigniew zaś Płock i Mazowsze. Bolesław wypełnił zadanie, jednak jego brat nie zdołał zdobyć stolicy Mazowsza, gdzie przebywał Władysław. Zbliżała się wojna domowa. Jednakże wtedy interweniował arcybiskup Marcin. Pojednał ojca i braci. Władysław zgodził się na wygnanie Sieciecha. Gall pisze, że powrócił potem do Polski, ale nie piastował już żadnych urzędów. Natomiast młodzi książęta wrócili do swoich dzielnic. Najwyższa władza zaś pozostała w rękach Hermana.
Śmierć Władysława Hermana[edytuj]Przez ostatnie lata życia Władysław Herman nie wyznaczał wojewody. Rządził sam, bez zastępcy, funkcję palatyna pełnił każdorazowo ten spośród komesów, w którego okręgu książę przebywał. Nic nie wiadomo o zamieszkach w Polsce, ale reforma nie był chyba udana, gdyż po śmierci Władysława urząd wojewody został przywrócony.
Książę Władysław zmarł 4 czerwca 1102 roku. Na pogrzeb ojca do Płocka przybyli jego dwaj synowie. Kiedy tylko się spotkali wybuchł między nimi ostry spór o skarby i podział państwa. Kłótnia była tak zażarta, że pogrzeb tymczasowo odwołano. Po kolejnej interwencji biskupa Marcina uroczystość odbyła się. Stary książę spoczął w płockiej katedrze. Niepowodzenie Władysława w drugiej połowie jego rządów Gall tłumaczy starością i bolesną chorobą nóg.
|
