Japoński/Hiragana
Hiragana
[edytuj]Hiragana (平仮名; ひらがな) początkowo została stworzona dla kobiet do zapisu dźwięków japońskich, stąd też inna nazwa tego systemu zapisu to: onnade (女手 pismo kobiece). Jednakże dziś ten system służy głównie do zapisu słów japońskich.
Hiragana jest używana głównie do:
- Morfemów gramatycznych
- Okurigana, czyli (zazwyczaj) odmiennych końcówek japońskich słów
- Zapisywania japońskich słów, które nie mają własnych kanji, albo które są używane na tyle rzadko, że ich kanji jest nieznane przeciętnemu Japończykowi.
- Małe hiragana nad znakami kanji (tzw. furigana) jest używane do zapisu ich wymowy. Spotykane głównie z rzadziej używanymi kanji.
- Czasem używana zamiast kanji - głównie w materiałach przeznaczonych dla dzieci i obcokrajowców.
Tabela hiragana
[edytuj]Bazowa kana | .... | Rozszerzenie ゛oraz ゜ | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
a | i | u | e | o | a | i | u | e | o | |||
あ | い | う | え | お | - | - | - | - | - | |||
k | か | き | く | け | こ | g | が | ぎ | ぐ | げ | ご | |
s | さ | し | す | せ | そ | z | ざ | じ | ず | ぜ | ぞ | |
t | た | ち | つ | て | と | d | だ | ぢ | づ | で | ど | |
n | な | に | ぬ | ね | の | |||||||
h | は | ひ | ふ | へ | ほ | b | ば | び | ぶ | べ | ぼ | |
p | ぱ | ぴ | ぷ | ぺ | ぽ | |||||||
m | ま | み | む | め | も | * zi (ji) -zu (zu) - di (ji) - du (zu) | ||||||
y | や | - | ゆ | - | よ | |||||||
r | ら | り | る | れ | ろ | |||||||
w | わ | - | - | - | を | |||||||
n | ん | |||||||||||
* si (shi) - ti (chi) - tu (tsu) - hu (fu) |
Notka: Samogłoski wymawiamy podobnie jak w języku polskim:
- a = a w mama
- i = i w kino
- u = u w ucho
- e = e w beret
- o = o w nos
W powyższej tabeli, jeżeli podano dwa zapisy romaji, pierwsze jest w konwencji Hepburna drugie w Kunrei.
Złożone sylaby
[edytuj]きゃ=kya | きゅ=kyu | きょ=kyo |
ぎゃ=gya | ぎゅ=gyu | ぎょ=gyo |
しゃ=sha/sya | しゅ=shu/syu | しょ=sho/syo |
じゃ=ja/zya | じゅ=ju/zyu | じょ=jo/zyo |
ちゃ=cha/tya | ちゅ=chu/tyu | ちょ=cho/tyo |
にゃ=nya | にゅ=nyu | にょ=nyo |
ひゃ=hya | ひゅ=hyu | ひょ=hyo |
びゃ=bya | びゅ=byu | びょ=byo |
ぴゃ=pya | ぴゅ=pyu | ぴょ=pyo |
みゃ=mya | みゅ=myu | みょ=myo |
りゃ=rya | りゅ=ryu | りょ=ryo |
Mały znak tsu (っ), który jest używany do podwajania sylab, dzięki czemu dźwięk ulega wydłużeniu (dokładnie dwukrotnie) jak k w polskim lekko. W zapisie romaji zamiast małego tsu zapisuje się podwojoną literę. Dla przykładu, miasto Sapporo, zapisuje się hiraganą: さっぽろ a wersję romaji: Sapporo.
Ważne: Małe tsu nie może zostać użyte do podwajania sylab zaczynających się na m i n. Na przykład:
- おっな nie ma takiego słowa; za to:
- おんな odczytujemy onna co oznacza "kobieta".
Kana ん n nie może stać nigdy na początku słowa. Ten fakt jest wykorzystywany w popularnej grze shiritori. Praktycznie istnieje taka możliwość zastosowania tej litery na początku słowa, ale dotyczy to tylko nielicznych słów pochodzenia zagranicznego.
Znaki niestandardowe
[edytuj]Standard Unicode zawiera kilka znaków, które nie występują w nowych zestawach znaków hiragany. Są to: ゑ we, ゐ wi, ゔ vu (mogą nie wyświetlać się w niektórych przeglądarkach!). Znaki we oraz wi wyszły już z użycia, natomiast kana vu jest stosunkowo nowym znakiem, wymawianym jako bwu, zbliżone do dźwięku v w języku angielskim.
Udźwięcznianie sylab
[edytuj]Symbol ゛(dakuten - 濁点) - dwie kreseczki w prawym górnym rogu udźwięczniają sylabę, tzn. zamieniają k na g, s na z itd. Wyjątek to kreseczki nad sylabami zaczynającymi się na h, które zmienia się wtedy w b
Przykład:
か → が | た → だ | さ → ざ | は → ば |
k → g | t → d | s → z | h → b |
Symbol ゜ (handakuten - 半濁点) - kółeczko w prawym górnym rogu, zmienia h na p.
Przykład:
は → ぱ |
h → p |
Historyczne wyprowadzenie hiragany od znaków kanji
[edytuj]a | i | u | e | o | |
---|---|---|---|---|---|
安 – あ | 以 – い | 宇 – う | 衣 – え | 於 – お | |
k | 加 – か | 幾 – き | 久 – く | 計 – け | 己 – こ |
s | 左 – さ | 之 – し | 寸 – す | 世 – せ | 曽 – そ |
t | 太 – た | 知 – ち | 川 – つ | 天 – て | 止 – と |
n | 奈 – な | 仁 – に | 奴 – ぬ | 祢 – ね | 乃 – の |
h | 波 – は | 比 – ひ | 不 – ふ | 部 – へ | 保 – ほ |
m | 末 – ま | 美 – み | 武 – む | 女 – め | 毛 – も |
y | 也 – や | 由 – ゆ | 与 – よ | ||
r | 良 – ら | 利 – り | 留 – る | 礼 – れ | 呂 – ろ |
w | 和 – –わ | 遠 – を |
Uwagi
[edytuj]- Jeżeli chcesz zapisać japońskie nazwisko, pamiętaj, że musisz zachować oryginalną pisownię lub wymowę japońską, a nie jej odpowiednik angielski, czy polski. Obcojęzyczne wersje nazw japońskich są często technicznie niepoprawne. Dla przykładu: słyszymy Keiichiro, natomiast poprawnie zapisana wersja kana to: けいいちろう ke-i-i-ti-ro-u (z dodatkowym う u na końcu, przedłużającym dźwięk o). Podobnie w wyrazie Tokyo: とうきょう to-u-kyo-u.
- Przy romanizacji w stylu Kunrei oraz czasami Hepburna, do podkreślenia przedłużenia dźwięku dla sylab (a, o, u, e) używa się znaku - (lub czasami ^) na górze litery.