Lingwa de Planeta/Wyrażanie ilości

W tej lekcji poznacie:

• 14 czasowników (zwo, lusi, shuki, findi, selekti, konsili, kosti, pagi, kupi, vendi, danki, probi, trai, pasi)
• 18 rzeczowników (ves, yash, pan, milka, nayu, masu, akwa, kapra, boxa, riva, boy, gela, son, skola, klas, grupa, kitaba, kalam)
• 5 przymiotników (longe, gao, grave, guy, chipe)
• 17 liczebników (nol, un, dwa, tri, char, pet, sit, sem, ot, nin, shi, sto, mil, milion, haf, charfen)
• 8 słów określających ilości (mucho, pluri, kelke, idyen, shao, kwanto, tanto, sirke)
• 9 słów określających czas (sekunda, minuta, ora, wik, mes, yar, sekla, klok, datum)
• 7 nazw dni tygodnia (undi, dwadi, tridi, chardi, petdi, sitdi, semdi)
• 4 pory roku (saif, oton, hima, vesna)
• 10 rzeczowników różnych miar (metra, litra, kilo(gram), pes, botela, pak, lof, rubla, euro, dolar)
• 7 słów do rozmawiania o czasie (laste, bifoo-ney, lai-she, tardem, ranem, bifooen, aften, pa same taim, pa, kada, bak, afte, fo, duran, fon, til, depos)
• 3 przyimków (per, po, pur)
• 3 przydatnych słów (sol, vaika, also)
• 1 sposób tworzenia liczby mnogiej (s / es)

Razem 126 słów

(+ 214 z lekcji 1-4 = razem 340 słów)

Liczby dokładne (liczebniki)

Do liczenia potrzeba cyfr:

• nol (zero)
• un (jeden)
• dwa (dwa)
• tri (trzy)
• char (cztery)
• pet (pięć)
• sit (sześć)
• sem (siedem)
• ot (osiem)
• nin (dziewięć)
• shi (dziesięć)

Aby utworzyć pełnie dziesiątki, cyfrę oznaczającą liczbę dziesiątek umieszczamy przed słowem shi (pisane razem):

• dwashi (dwadzieścia)
• trishi (trzydiześci)
• ninshi (dziewięćdziesiąt)

Dla liczb od 11 do 19 słowo oznaczające jednostki następuje po słowie shi (pisane z myślnikiem):

• shi-un (jedenaście)
• shi-dwa (dwanaście)
• shi-tri (trzynaście)
• shi-nin (dziewiętnaście).

Analogicznie:

• dwashi-un (dwadzieścia jeden)
• dwashi-dwa (dwadzieścia dwa)
• dwashi-nin (dwadzieścia dziewięć)

Sto: sto

Setki:

• dwasto (dwieście)
• tristo (trzysta)
• ninsto (dziewięćset).

dwasto-trishi-nin	dwieście trzydzieści dziewięć

Dla większych liczb mamy:

• mil (tysiąc)
• milion (milion)

(pisane osobno):

pet milion sitsto-otshi-char mil dwa	5 684 002

Przetłumacz

	lidepla
75
81
395
403
612
5736
88.902
3630785

Jeśli po liczbie występuje rzeczownik, nie zmienia on swojej formy:

dwa jen	dwóch ludzi
pet flor	pięć kwiatów

Wartości przybliżone

Forma rzeczownika nie zmienia się także po słowach oznaczających ilość

• mucho (dużo)
• shao (mało)
• pluri (kilka)
• kelke (trochę)
• idyen (odrobina),

po zaimku pytajnym kwanto (ile)

a także po słowie tanto (tyle):

Kwanto kinda yu hev?	Ile masz dzieci?
May dwa kinda hev mucho kitaba.	Moje dwoje dzieci ma dużo książek.
Me hev tanto mani ke me mog kupi un elefanta.	Mam tyle pieniędzy, że mogę kupić słonia.

Istnieje jednak również specjalna postać liczby mnogiej. Aby ją uformować, do rzeczownika dodaje się s (jeśli słowo kończy się samogłoską) lub es (jeśli słowo kończy się spółgłoską):

kinda (dziecko)	kindas (dzieci)
flor (kwiat)	flores (kwiaty)

(Uwaga: przy tworzeniu liczby mnogiej miejsce akcentowania słowa nie ulega zmianie.)

Forma liczby mnogiej jest używana, gdy z jakiegoś powodu konieczne jest wskazanie liczby mnogiej przy braku słów oznaczających ilość:

May kindas bu pri lekti.	Moje dzieci nie lubią czytać.

Przetłumacz

polski	lidepla
W mojej klasie (klas) jest dużo dzieci.
Mamy dwie grupy (grupa).
W mojej grupie jest 15 ludzi.
Mamy dużo książek i ołówków (kalam).
Mamy jeszcze kwiaty.
W mojej klasie jest dużo dziewczyn, a mało chłopców.
Kilka dziewczyn umie śpiewać.
Niektórzy chłopcy umieją tańczyć.
Ile jest dziewczyn w twojejklasie?
Wczoraj zgubiłem (lusi) swój ołówek.
Szukałem (shuki) go, ale nie mogłem znaleźć (findi).
Musiałem poprosić jedną dziewczynę, żeby mi pomogła.
Poradziła (konsili) mi poszukać (abym poszukał) w domu.
Powiedziała, że mogę wybrać (selekti) i wziąć jeden z jej ołówków.
Wziąłem jeden ołówek i podziękowałem (danki) jej.

Określanie czasu

Liczby przydają się do rozmawiania o czasie.

Aby podać dokładny czas używamy słowa klok:

klok pet	godzina piąta
klok dwa e dwashi-pet	druga (godzina) dwadzieścia pięć (minut)
klok pet e haf	piąta (godzina) i pół = wpół do szóstej
klok ot e charfen	ósma (godzina) i ćwierć = kwadrans po ósmej
klok tri sin shi	trzecia (godzina) bez dziesięciu (minut) = za dziesięć trzecia

Aby zapytać „Która godzina?” używamy zaimka kwel (który):

Kwel klok es? – Es klok shi-dwa sin shi-pet.	Która godzina? – Jest za piętnaście dwunasta.

Czas przybliżony wyraża się za pomocą słówka bli (około):

Es bli klok shi.	Jest około szóstej.

Aby powiedzieć, że coś dzieje się w określonym czasie, używamy przyimka pa:

Me (ve) lai pa klok sit.	Przyjdę o szóstej.

(można tutaj pominąć partykułę czasu przyszłego)

Do godziny można dodać określenia pory dnia – pa aksham (wieczorem), pa sabah (rano):

Me (ve) telefoni pa klok sem pa aksham.	Zadzwonię o siódmej wieczorem.

Przetłumacz

polski	lidepla
Która godzina? – Prawie wpół do czwartej.
Chciałem się z nią spotkać o szóstej wieczorem.
Cokolwiek ona myśli, ja będę o szóstej.
O wpół do siódmej przyjdziemy do sklepu (shop), ona wybierze sobie (dla siebie) kapelusz (shapa), a ja go kupię.
O której przyjdziesz? – Dokąd? – Do domu. – O dziesiątej.

Dni tygodnia, miesiące, daty, pory roku

Dni tygodnia (wik – tydzień) tworzy się z liczebników przez dodanie cząstki di (pisanej łącznie). Nazwy alternatywne oparte są na nazwach planet (akcent wszędzie na pierwszą sylabę):

• undi = lunadi (poniedziałek)
• dwadi = marsadi (wtorek)
• tridi = merkudi (środa),
• chardi = jipidi (czwartek)
• petdi = venudi (piątek),
• sitdi = satudi (sobota)
• semdi = suryadi (niedziela)

Kwel dey de wik es sedey?	Jaki jest dzisiaj dzień tygodnia?
Sedey es chardi.	Dzisiaj jest czwartek.

Podobnie słowo mes (miesiąc) służy do tworzenia nazw miesięcy (pisane z myślnikiem). Nazwy alternatywne oparte są na powszechnych nazwach europejskich:

• januar = mes-un (styczeń)
• februar = mes-dwa (luty)
• marto = mes-tri (marzec)
• april = mes-char (kwiecień)
• mey = mes-pet (maj)
• yuni = mes-sit (czerwiec)
• yuli = mes-sem (lipiec)
• augusto = mes-ot (sierpień)
• septemba = mes-nin (wrzesień)
• oktoba = mes-shi (październik)
• novemba = mes-shi-un (listopad)
• desemba = mes-shi-dwa (grudzień)

Kwel datum es sedey?	Jaka jest dzisiaj data?
Sedey es dey trishi-un de mes-shi-dwa.	Dzisiaj jest trzydziesty pierwszy grudnia.
Sedey es dey nin mes-pet yar mil ninsto-charshi-pet.	Dzisiaj jest dziewiąty maja 1945 roku.

Pory roku (seson):

• saif (lato)
• oton (jesien)
• hima (zima)
• vesna (wiosna).

Przy wszystkich słowach oznaczających dni tygodnia, miesiące, pory roku, pory dnia używa się zazwyczaj przyimka pa:

pa undi	w poniedziałek
pa mes-tri	w marcu
pa oton	jesienią
pa sabah	jutro

Przetłumacz

polski	lidepla
W poniedziałek maluję, we wtorek śpiewam, a w środę tańczę.
W czwartek kupuję (kupi), w piątek sprzedaję (vendi).
W sobotę jem i piję, w niedzielę podróżuję (safari).
Rano przyjdę do ciebie (do twojego domu), a (i) wieczorem pójdę do swojego domu.
Latem dużo podróżuję, jesienią dużo pracuję, zimą dużo śpię, a wiosną zaczynam wierzyć, mieć nadzieję, kochać, żyć i się cieszyć.
W maju pojadę (go) do Ameryki, aby spotkać się ze swoją dobrą przyjaciółką (amiga).

Aby powiedzieć, że coś dzieje się regularnie, używamy słowa kada (każdy):

kada sabah	każdego ranka, rankami
kada saif	co lato, każdego lata

Разговор о промежутках времени

Чтобы сообщить о том, насколько давно что-то произошло, используют слово bak (назад):

3 sekunda / minuta / ora / dey / wik / mes / yar / sekla bak	3 секунды / минуты / часа / дня / недели / месяца / года / века назад

Для того, чтобы сказать, через какое время что-то произойдет, используют слово afte (после):

afte 3 sekunda / minuta / ora / dey / wik / mes / yar / sekla	через три секунды / минуты / часа / дня / недели / месяца / года / века
Me ve lai afte ke me zwo oli taska.	Я приду после того, как сделаю все задания.

О периоде времени говорят с помощью слова fo (на) и duran (в течение, на протяжении):

Me pren sey kitaba fo dwa ora.	Я беру эту книгу на два часа.
Me ve lekti it duran dwa ora.	Я буду читать ее на протяжении двух часов.

Для сообщения о времени начала и конца периода используют слова fon (с) и til (до):

Pausa es fon klok dwa til klok pet.	Перерыв с двух до пяти часов.
Me bu mog gami til ke me hev shi-ot yar.	Я не могу выйти замуж до того, как мне исполнится (я буду иметь) восемнадцать лет.

О начале периода, который еще не закончился, говорят с помощью слова depos (c тех пор):

Me jivi hir depos kinda-yash.	Я живу здесь с детства.

(глагол употребляется в основной форме)

Указательное слово:

• dan - тогда.

Сочетание с ним:

• depos dan - с тех самых пор

Dan me bu mog-te shwo.	Тогда я не мог говорить.
Depos dan me lai kada dey.	С тех пор я прихожу каждый день.

Полезные слова:

• sol (только, лишь)
• vaika (хоть, лишь)
• also (итак, так что, а значит)

Me bu pri ela, me pri sol yu.	Мне не нравится она, мне нравишься только ты.
Yu bu jawabi, also yu bu jan.	Ты не отвечаешь, а значит не знаешь.
Weiti ba vaika un minuta!	Подожди хоть минуту!

Глагол pasi (проходить):

Tri yar (he) pasi depos dan.	Три года прошло с тех пор.

русский	лидепла
Каждое утро мой сын (son) приходит в школу (skola).
Там он может играть с детьми. Они играют каждый день.
С 9 до 10 они читают, потом с 10 до 11 они пишут.
Потом они едят и пьют, в течение получаса.
Дома мой сын тоже читает. Для этого он берет в школе книги (kitaba).
В школе можно брать книги только на 3 дня, поэтому (так что) детям приходится много читать.
Мы приехали сюда 5 лет назад, когда мой сын был еще маленький.
С тех пор мы живем здесь.
Через 2 года мой сын будет уже большим и закончит школу.

В рассказе могут также пригодиться слова

• laste (последний)
• bifoo-ney (предыдущий)
• sekwe (следующий)
• lai-she (грядущий, будущий)

• ves (раз):

Pa sey ves me es hir bat pa lai-she ves me bu ve lai.	В этот раз я здесь, но в следующий раз я не приду.

Другие полезные слова:

• bifooen (раньше)
• aften (позже, потом)
• pa same taim (в то же время, в одно и то же время)

• ranem (рано)
• tardem (поздно)

русский	лидепла
Мы встречались раньше?
Он может петь и танцевать в одно и то же время.
Пожалуйста, не приходи поздно.
Если ты придешь рано, мы сможем сделать всё что (что ты ни) ты захочешь.
В прошлый раз ты не понял меня.
Я надеюсь, что в следующий раз ты сможешь понять.

Измерения

Говоря о значении измерения, добавляют соответствующее прилагательное:

Komo longe es sey riva?	Насколько длинна эта река?
Sey riva es tristo kilometra longe.	Эта река длиной в триста километров. (longe - длинный)
May mursha es dwa metra gao.	Мой муж - ростом (высотой) в два метра. (gao - высокий)
Sey boxa es shi kilo grave.	В этой коробке десять килограмм весу. (grave - тяжелый)

Единицы измерения:

• metra
• litra
• kilogram (kilo)

Если информация о количестве находится во фразе перед наименованием вещества, предлог не используется:

dwa kilo masu	два килограмма мяса
pet litra akwa	5 литров воды

С такими словами, как pes (кусок), pak (упаковка), botela (бутылка) использование предлога (de) также необязательно:

pes pan	кусок хлеба
pak nayu	упаковка масла (сливочного)
botela milka	бутылка молока

Разговор о цене:

Kwanto kosti?	Сколько стоит?
Kosti petsto rubla.	Стоит пятьсот рублей.

Денежные единицы:

• rubla
• euro
• dolar

В беседе о стоимости пригодятся следующие предлоги:

• pur (за, в обмен на)
• per (на, на каждый)
• po (по, каждый по)

Me he kupi se pur dwa dolar.	Я купил это за два доллара.
Milka kosti charshi rubla per litra.	Молоко стоит 40 рублей за литр.
Olo po un euro.	Всё по 1 евро. (Каждая вещь стоит 1 евро)

Упражнение на перевод

Что бы Вы хотели купить?

Мне нужно немного хлеба (pan) и две бутылки молока (milka). Сколько это стоит?

Хлеб стоит двадцать пять рублей за буханку (lof).

Но ведь это очень дорого (guy)!

Я думаю, что это очень дешево (chipe).

Еще мне нужно купить немного этой красивой ткани (kapra).

Ткань стоит пятьсот рублей за метр. Но есть только один кусок.

Какой длины? (Насколько длинный?)

Три с половиной метра.

Я покупаю.

Текст

Me dumi ke planeta de syao prinsa es asteroida "B-sitsto-shi-dwa". Un jen findi-te it in skay pa yar mil ninsto-nin. Sey planeta es tanto syao ke it bu hev vere nam, sol numer. Me shwo om se bikos adulte jen pri sifra. Li bu wud mog samaji si me wud shwo "Unves ye syao prinsa. Ta jivi pa un muy syao planeta, e ta nidi amiga..." Li bu wud mog kredi.

• prinsa - принц
• asteroida - астероид
• vere - настоящий
• nam - имя
• numer - номер
• adulte - взрослый
• sifra - цифра
• unves - однажды
• amiga - друг

Новые глаголы

zwo	делать	me zai zwo, ob yu he zwo? nu sal zwo
lusi	терять	me he lusi, ob ela lusi? ob yu bu ve lusi?
shuki	искать	me zai shuki, Ob yu shuki-te? nu sal shuki
findi	находить	me yus he findi, Ob yu ve findi? li bu mog findi
selekti	выбирать	me bu he selekti, Ob yu ve selekti? li gwo selekti
konsili	советовать	Ob yu konsili? me bu ve konsili, li yus he konsili
kosti	стоить	it kosti, it ve kosti, it kosti-te
pagi	платить	me he pagi yo, ob yu bu sal pagi? treba pagi
kupi	покупать	me kupi, ob yu he kupi? lu bu ve kupi
vendi	продавать	me bu he vendi, ob yu vendi? nu bu ve vendi
danki	благодарить	me danki, ob yu he danki? ob yu ve danki?
probi	пробовать, примерять (одежду)	me bu he probi, ob yu ve probi? li gwo probi
trai	пробовать, стараться, пытаться	me ve trai, yu bu trai-te, lu trai

Этикет: вопрос о возрасте

Вопрос о возрасте (yash) можно задать по-разному:

Kwanto yar yu hev?	Сколько тебе лет? (обычный вопрос)
Kwel es yur yash?	Какой твой возраст? (достаточно формально)

Ответить на вопрос можно тоже по-разному:

Me hev trishi yar.	Мне тридцать лет. (обычный ответ)
Me es trishi yar lao.	Я тридцати лет (от роду). (возможный ответ)
May yash es trishi yar.	Мой возраст — тридцать лет. (достаточно формально)
Me es trishi-yar-ney.	Я тридцатилетний. (редкий ответ)

Язык в фокусе: хинди

Язык хинди находится на 5 месте по количеству носителей, однако по общему числу говорящих он однозначно уступает лишь китайскому.

Само слово "хинди" может быть понято по-разному: в узком смысле оно обозначает стандартный литературный язык, в широком - целую группу близко-родственных диалектов.

История хинди уходит в глубь веков, в Центральную Азию, где говорили на языке, который стал прародителем множества индоевропейских языков. Самое большое влияние на хинди оказали санскрит (древний литературный язык Индии, являвшийся языком межкультурного общения) и английский (к середине XIX века Индия стала колонией Британии).

Отрывок из Маленького принца на хинди (транскрипция передает звучание весьма приближенно, удвоение гласного обозначает его долготу):

Oh! Nanhen raajkumaar!

Mainne teraa jeevan, uskee udaasee dheere-dheere samajh lee thee!

Bahut dinon tak mere paas man bahlaane kaa ek maatr saadhan thaa suuryaast kaa saundarya.

Iskaa pataa mujhe tujhse mulaakaat ke chauthe din chalaa jab tuune mujhse kahaa:

"Mujhe suuryaast bahut ach'haa lagtaa hai, aao chalen dekhen!"

Увидеть исходный текст на хинди можно ЗДЕСЬ

Слова лидепла, заимствованные из хинди:

• Незнаменательные слова: namastee (здравствуйте), swaagat (добро пожаловать), shayad (наверное), nich (вниз), uupar (вверх), koy (какой-то)
• существительные: jiva (жизнь), atma (душа), mata (мать), nam (имя), agni (огонь), surya (солнце), badal (облако), abyas (обычай, привычка), afsos (сожаление), bashan (речь, доклад), dwar (дверь), gadar (предательство), gari (колесница), kapra (ткань), jadu (колдовство), kwan (колодец), muh (рот), nuksan (вред), madu (мед), pyasa (жажда)
• глаголы: jan (знать), janmi (рождать, рождаться), jal (гореть), pi (пить), pri (нравиться), samaji (понимать), bigari (портить), chori (красть), tori (рвать)
• прилагательные: chauke (осторожный), bure (бурый), durte (хитрый), gamande (надменный), garme (горячий), garwe (гордый), mahane (величественный), dule (нежный), mushkile (сложный, трудный), namre (скромный), kurupe (уродливый), rishte (родственный), santush (довольный), tange (узкий), tayar (готовый)

Ключи к упражнениям на перевод

Следующий урок