Logika dla prawników/Funktory

Spis treści
1Funktory 2Pytania testowe

Funktory

Funktory - to części mowy (przymiotniki, przysłówki, spójniki), "które łącząc się z nazwami i zdaniami tworzą bardziej rozbudowane konstrukcje" [M. Sieruga]. Wyróżnia się funktory:

1. nazwotwórcze - które tworzą nazwy
2. zdaniotwórcze - które tworzą zdania
3. funktorotwórcze - które tworzą bardziej rozbudowane funktory. Na przykłąd słowo "bardzo" w wypowiedzi "bardzo dobry" jest funktorem funktorotwórczym.

"Wyrazy czy wyrażenia, które są przez jakiś funktor wiązane w złożoną całość nazywamy argumentami tego funktora" [Z. Ziembiński] Dlatego też wśród funktorów zdaniotwórczych wyróżnia się funktory o argumentach zdaniowych oraz funktory o argumentach nazwowych. Funktory o argumentach zdaniowych łączą zdania, zaś funktory o argumentach nazwowych łączą nazwy. Poza tym wyróżnia się funktory zdaniotwórcze międzynazwowe oraz funktory zdaniotwórcze międzyzdaniowe. Zdaniotwórczymi międzynazwowymi są najczęściej czasowniki, np. w zdaniu "Człowiek jest ssakiem", wyraz "jest" będzie funktorem zdaniotwórczym (gdyż buduje zdanie) międzynazwowym (bo łączy dwie nazwy w zdanie). Funktorami zdaniotwórczymi międzyzdaniowymi są najczęściej spójniki "i", "lub" itp. Stanowią one podstawę do dalszych rozważań w logice zdań.

W logice zdania oznacza się z reguły symbolem "z" a nazwy "n".

Najczęściej używanymi funktorami są:

• negacja = "nieprawda, że..."
• koniunkcja = "... i ..."
• alternatywa = "... lub ..."
• implikacja = "... jeżeli ..., to ..."
• równoważność = "... zawsze i tylko, gdy ..."

Funktory mogą występować w zdaniach modalnych, przybierając postać:

• "jest konieczne, że ..."
• "jest możliwe, że ..."

W ujęciu deontycznym:

• "jest obowiązkiem, aby ..."
• "jest dozwolone, aby ..."
• "jest zakazane, aby ..."

W ujęciu epistemicznym:

• "wiem, że ..."
• "wierzę, że ..."

W ujęciu temporalnym:

• "zawsze jest tak, że ..."
• "niekiedy jest tak, że ..."

Deontologia (gr. deontos = obowiązek) - to dział etyki mówiący o obowiązkach moralnych. Logika deontyczna bada zależności między obowiązkiem, zakazem i dozwoleniem, czyli pojęciami deontycznymi. Bada wypowiedzi normatywne - takie, w których występują m. in. następujące zwroty: "powinno być tak, że…", "zakazane jest, by było tak, że…" "czy „przyzwolone jest, by…"

Epistemologia (gr. episteme = nauka) - to dział filozofii zajmujący się badaniem ludzkiego poznania, inaczej mówiąc jest to teoria poznania. Interesuje się treścią, procesami, sposobami, granicami i kryteriami ludzkiego poznania, a także relacjami między poznaniem a rzeczywistością. Logika epistemiczna zajmuje się pojęciami "wiedzy" oraz "przekonania". Zwana jest czasem "logiką wiedzy i niewiedzy" lub też "niczym innym, jak refleksją nad nauką". Znanym epistemologiem XX wieku był francuski listonosz a potem profesor Sorbony Gaston Bachelard.

Logika temporalna bada natomiast zależności czasowe między zmiennymi.

Pytania testowe

• Funktory nazwotwórcze tworzą ...
• Funktory zdaniotwórcze tworzą ...

Przypisy

---

Powrót do spisu treści