MS-DOS/Zarządzanie systemem

Zanim zaczniemy

MS-DOS 6.22 w języku angielskim.

MS-DOS po uruchomieniu się uruchamia program zwany interpreterem poleceń o nazwie COMMAND.COM. Służy on do komunikacji z systemem.

Gdy interpreter czeka na polecenia wyświetlany jest znak zachęty: . Składa się on z aktualnego katalogu (po uruchomieniu głównego katalogu dysku, na którym jest zainstalowany system - w tym wypadku C:\) i znaku >. W tym momencie możemy już wpisywać komendy. Co do nich istnieje kilka zasad:

• polecenia można wpisywać małymi i dużymi literami, systemy produkcji Microsoft ignorują rozmiar liter.
• DOS nie człowiek - nie potrafi się domyślać - jak pomylisz choćby jedną literkę wyskoczy komunikat błędu. Tak samo jest ze specyficzną interpunkcją - kropka nie jest potrzebna, a do wykonywania dwóch poleceń za jednym razem wcale nie służy przecinek... O tym później.
• do wykonania wpisanego polecenia służy Enter.
• błędy w poleceniach można naprawiać klawiszami strzałek i klawiszem Backspace.
• aby wykasować całe polecenie możemy nacisnąć po prostu Esc. Ponadto ten klawisz, obok Ctrl+C często służy też do wychodzenia z programu (jednakże, funkcja ta jest zależna od programu).
• jeżeli chcemy powtórzyć poprzednie polecenie naciskamy klawisz strzałki w górę. Poprzednie polecenie skopiuje się za zachętę.

Uruchamianie programów

Pod zgłoszeniem DOS będziemy prawdopodobnie spędzać dużo czasu. Najczęściej jednak służy nam do otwierania aplikacji - posłużymy się tym.

By uruchomić jakiś program, trzeba wpisać jego nazwę i zatwierdzić. Program musi znajdować się w tym katalogu, w którym jesteśmy, bądź katalogu systemowym:

C:\> edit

W ten sposób uruchomiamy edytor tekstowy MS-DOS Editor. W linuksie odpowiednią komendą byłoby nano bądź vi Jeśli nie ma takiego programu jak wpisaliśmy otrzymujemy komunikat:

Bad command or file name

Po polsku: Błędna nazwa pliku lub polecenia.

Trochę o argumentach

Niektóre programy przyjmują też argumenty. W tym wypadku jako argument możemy podać nazwę wcześniej utworzonego pliku, np:

C:\> edit dokument.txt

słownie: wpisujemy edit, potem spacja, nazwę dokumentu i rozszerzenia.

Argumenty oddzielamy spacjami. Ale co jeżeli chcemy podać jako argument nazwę zawierającą spację? Wtedy obejmujemy argument w cudzysłowy.

Pomoc

Wiele programów może wyświetlać pomoc do siebie - wystarczy jako argument podać /?:

dir /?

W przypadku systemowych komend, można też użyć komendy help:

help mdkir

Help bez argumentu (do wersji MS-DOS 6.22) wyświetla interaktywny podręcznik pomocy.

Poruszanie się po dysku

Tutaj nauczymy się paru komend służących do "spacerowania" po dysku.

Przeglądanie zawartości

Na początek zmienimy literę dysku. Znak zachęty domyślnie wskazuje zwykle dysk C, katalog główny. Jeśli mamy jeszcze inne dyski, które chcemy przejrzeć, wystarczy komenda:

D:

Znajdujemy się na dodatkowej partycji a system jest gotowy do przyjmowania kolejnych poleceń. Jak zauważyliśmy, było to bardzo proste. Wystarczyły tylko dwa znaki! Jeśli nie wiemy ile posiadamy dysków możemy po kolei wpisywać kolejne litery. Gdy otrzymamy komunikat:

Nieprawidłowe określenie dysku

Oznacza że dysk nie istnieje (ew. system go nie widzi).

Teraz przejdziemy do bardziej wymagających zadań. Co z tego że wiemy na jakiej jesteśmy partycji jak nie wiemy kompletnie jakie są tam dane? Od tego służy komenda dir (w linuksach również ls). By zobaczyć co się znajduje na uruchomionej przez nas partycji wpisujemy:

dir

a oto efekt:

C:\>dir Volume in drive C is MS-DOS 6 Volume Serial Number is 40B4-7F23 Directory of C:\ DOS <DIR> 12.05.20 15:57 COMMAND COM 54 645 94.05.31 15:57 WINA20 386 9 349 94.05.31 15:57 CONFIG SYS 144. 12.05.20 15:57 AUTOEXEC BAT 188 12.05.20 15:57 5 file(s) 64 356 bytes 24 460 320 bytes free C:\>

Czego się z tej tabeli dowiemy? Z pierwszej kolumny i drugiej pojawiają się nazwy plików lub katalogów oraz przyłączone do nich trzyliterowe rozszerzenia. Które z nich to folder a który plik? Znacznik <DIR> w trzeciej kolumnie właśnie nas o tym informuje i znaczy w ten sposób katalogi. Reszta bez tego oznaczenia to zwykłe pliki. Ostatnie dwie kolumny wskazują datę i godzinę o utworzeniu pliku.

Wszystko już mamy w pigułce! Są jednak jeszcze dodatkowe usprawnienia dla tego polecenia (czyli tzw. atrybuty) które mogą nam jeszcze bardziej ułatwić życie. Zauważyłeś że data dla każdego pliku jest niepełna? Wyświetlają się tylko dwie cyfry - co zrobić by pokazywały pełny zapis z czterema? dodajemy do dir atrybus /4 w ten sposób:

dir /4

Tym razem zobaczymy coś takiego:

C:\>dir Volume in drive C is MS-DOS 6 Volume Serial Number is 40B4-7F23 Directory of C:\ DOS <DIR> 2012.05.20 15:57 COMMAND COM 54 645 1994.05.31 15:57 WINA20 386 9 349 1994.05.31 15:57 CONFIG SYS 144. 2012.05.20 15:57 AUTOEXEC BAT 188 2012.05.20 15:57 5 file(s) 64 356 bytes 24 460 320 bytes free C:\>

Prawda że to jest genialne proste? Pokażemy jeszcze ostatni przydatny atrybut, który pozwala przejrzeć ukryte pliki systemowe. W tym celu wpiszmy:

dir /a

Teraz żaden plik nie umknie naszej uwadze.

Nurkujemy w danych

Wiemy już jak przemieszczać się po dyskach i zobaczyć ich zawartość. Zostało nam tylko przeglądanie plików które są głębiej niż w głównym katalogu dysku. Do tego służy komenda cd. Najpierw jednak wpiszmy komendy:

cls

słyży do czyszczenia zawartości ekranu

dir

jeszcze raz by odświeżyć naszą aktualną pozycję. Teraz na liście plików znajdźmy interesujący nas folder. Wtedy wpisujemy:

cd [nazwa katalogu]

i tak na przykładzie:

cd Windows

zobaczymy że znak zachęty się nieco zmienił:

C:\WINDOWS>

Oznacza on że znajdujemy się właśnie w katalogu systemowym. Wpiszmy znów dir. Hm... widzimy że ten folder ma bardzo dużo plików. Za dużo - nie mieszczą nam się na ekranie! I nie osób nadążyć za kolejnymi linijkami. Jak je wyświetlić? zmieńmy atrybut na /p (odpowiednikiem w Linux jest komenda ls | more)

dir /p

Od teraz pojawia nam się tyle plików ile zdoła się zmieścić. By zobaczy kolejny ciąg wystarczy zastosować się do komunikatu z dołu - Naciśnij dowolny klawisz, aby kontynuować... działa to dopóki nie zobaczymy ostatniego pliku.

Pliki

W tym miejscu nauczymy się paru podstawowych komend dt. kopiowania, usuwania, przenoszenia plików.

1. Do usuwania plików służy komenda del. Jako argument podajemy nazwę pliku do usunięcia.
2. Do kopiowania plików służy komenda copy. Jako pierwszy argument podajemy źródło, jako drugi cel.
3. Do przenoszenia i zmieniania nazw plików służy komenda ren. Argumenty jak w przypadku kopiowania.

Katalogi

1. Aby utworzyć nowy katalog stosujemy komendę mkdir katalog, np.:

mkdir muzyka

gdzie muzyka, wpisujemy dowolną nazwę katalogu. Jednak w środowisku MS-DOS obowiązuje pewne zasady dotyczące nazwy:

• Nazwa musi mieć nie więcej niż 8 znaków
• Nie zawierać niedopuszczalnych znaków: . " / \ [ ] : = | < > + ; , ?
• Nazwa może posiadać litery i cyfry
• Jednoliterowa lub jednocyfrowa nazwa także jest dopuszczalna.
• Ciekawostka: W ten sposób możemy utworzyć do 2821109907456 kombinacji nazw w MS-DOS, łącznie z plikami i katalogami.

2. W podobny sposób możemy usunąć pusty katalog za pomocą komendy rmdir.

Ustawienia i informacje

Te funkcje służą głównie do wyświetlenia informacji na temat systemu oraz do zmieniania ich, ale także mamy do dyspozycji kilka "ozdobnych" poleceń. Zobaczmy...

Informacje o dysku

po wpisaniu:

vol X:

Gdzie X to nazwa dysku. Powinno wyskoczyć dwie informacje o podanym dysku:

Volume Serial Number is 9005-CFD2

Czas i data

Czas i datę możemy wyświetlać oraz zmieniać wpisując poniższe komendy:

time
date

Wówczas pojawia się data lub czas oraz prośba o wprowadzenie nowej - jeżeli nie chcemy zmieniać, wciskamy enter. Jeżeli tak, podajemy datę bądź czas w formatach jak poniżej:

Time: 13:46
Date: 2012-06-10

Wyświetlanie informacji o pamięci RAM

Do tego celu służy komenda mem (w Ubuntu itp. komendą free lub free -m)

C:\>mem 632 Kb free conventional memory 63 Kb free upper memory in 1 blocks (largest UMB 63 KB) 15168 Kb free extended memory C:\>