Niemiecki/Gramatyka/Użycie rodzajnika przy nazwach państw, miast i przy innych nazwach własnych

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.

Użycie rodzajnika przy nazwach państw i miast (Artikelgebrauch bei Staaten- und Städtenamen)[edytuj]

  • W Sing. Gen. rzeczowniki te przyjmują końcówkę -s, np. die Hauptstadt Polens.
  • Jeżeli rzeczownikowi temu towarzyszy określający go przymiotnik (lub inny wyszczególniający atrybut), to trzeba użyć rodzajnika, np. das mittelalterliche Frankreich[1], das Deutschland der Zukunft[2], so ein Deutschland[3].
  • W Sing. Gen. rzeczownik ten w towarzystwie przymiotnika traci jednak końcówkę -s[1], np. die Bürger des mittelalterlichen Frankreich.
  • Przy nazwach państw będących rzeczownikami rodzaju żeńskiego zawsze występuje rodzajnik:
    np. die Elfenbeinküste, die Mongolei, die Schweiz, die Slowakei, die Türkei, die Ukraine, ...
  • Nieliczne nazwy państw to rzeczowniki rodzaju męskiego, przy których użycie rodzajnika jest gramatycznie poprawne, ale w pismach oficjalnych używana jest wyłącznie forma bez rodzajnika[4] , np.:
    der Irak/Irak, der Iran/Iran, der Libanon/Libanon, der Senegal/Senegal, der Sudan/Sudan, der Tschad/Tschad, der Vatikan/Vatikan
  • W Sing. Gen. rzeczowniki te mogą przyjmować końcówkę s, np. die Hauptstadt des Irans/des Iran[5]; die Geschichte des Sudan[1]
  • Współcześnie rodzaj męski tych nazw jest w pewnych kontekstach wypierany przez rodzaj nijaki[1], jeżeli nazwa takiego państwa występuje w towarzystwie słowa określającego, np. „Das zweite Buch“ führt (...) in das moderne Irak des Jahres 2003[6].
  • Kongo jest nazwą, która może oznaczać dwa kraje: Republikę Kongo oraz Demokratyczną Republikę Konga. Rzeczownik ten spotyka się zarówno w rodzaju męskim jak i nijakim. Dawniej był wyłącznie rodzaju męskiego, a obecnie jest coraz bardziej wypierany przez rodzaj nijaki. Użyty w rodzaju męskim podlega opisanym wyżej regułom dla nazw państw rodzaju męskiego, a w rodzaju nijakim zasadom dla nazw państw rodzaju nijakiego.
  • W pismach oficjalnych w odniesieniu do Demokratycznej Republiki Konga używa się wyłącznie pełnej oficjalnej nazwy tego państwa.
  • W przypadku wieloczłonowych nazw państw, składających się z przymiotnika pospolitego i rzeczownika, rodzajnik występuje zawsze, np:
    das Vereinigte Königreich, die Vereinigten Staaten, ...
  • Ich odmiana odpowiada ogólnym zasadom deklinacji.[1]

Użycie rodzajnika przy imionach i nazwiskach (Artikelgebrauch bei Vor- und Familiennamen)[edytuj]

  • Imiona i nazwiska występują z reguły bez rodzajnika.
  • Jeżeli imieniu lub nazwisku towarzyszy określający je przymiotnik (lub inny wyszczególniający atrybut), to trzeba użyć rodzajnika, np. die kleine Brigitte.
  • W Sing. Gen. generalnie występuje końcówka deklinacyjna -s, np. das Leben Kafkas, Angela Merkels Politik.
  • Jedynie jeżeli w Sing. Gen. imię lub nazwisko występuje z rodzajnikiem, to traci końcówkę -s, np. die Eltern des kranken Otto.
  • W Sing. Gen. przy wymienianiu imion lub nazwisk jednej osoby końcówka deklinacyjna występuje tylko przy ostatnim członie, np. Wolfgang Amadeus Mozarts Briefe.
  • Imiona i nazwiska zakończone na -s, -ß, -z, -x tworzą Sing. Gen. w piśmie poprzez dodanie apostrofu (np. Marx' Werke), a w mowie najczęściej przez dodanie przyimka von i zmianę przypadku na Dat. (np. das Auto von Max).
  • W połączeniu z tytułami użytymi z rodzajnikiem tylko tytuły ulegają deklinacji, natomiast imiona i nazwiska pozostają nieodmienne (np. die These des Professors Sauerland), ale jeżeli tytuł występuje bez rodzajnika, to w Sing. Gen. końcówka -s jest dodawana do nazwiska, np. der Vortrag Frau Doktor Majewskas.

Źródła[edytuj]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 praca zbiorowa, Wahrig - Richtiges Deutsch leicht gemacht, wissensmedia GmbH, Gütersloh/München, ISBN 978-3-577-07566-4, ebook
  2. Spiegel online, Das doppelte Dorf, 20.08.2007
  3. Spiegel online, Der Zwischenkanzler, 12.10.2005
  4. Auswärtiges Amt, Verzeichnis der Staatennamen für den amtlichen Gebrauch in der Bundesrepublik Deutschland, 12.06.2023, dostęp 05.11.2023
  5. Duden online, Staatennamen, 03.10.2018
  6. Lokalnachrichten, Historische Romane von Zabern, dostęp 05.11.2023