Pomocnik olimpijczyka - Elementy wiedzy obywatelskiej i ekonomicznej/Prawa człowieka
Prawa człowieka
[edytuj]Zwróćcie uwagę, abyście potrafili: • wyjaśnić, czym są prawa człowieka i uzasadnić ich znaczenie we współczesnej demokracji. Tego wymaga od Was podstawa programowa.
Generacje praw człowieka
[edytuj]- Prawa naturalne
- Prawa posiadane przez człowieka wynikające z natury bycia człowiekiem, których żadna władza nie może go pozbawić, jeśli nie chce być uznana za władzę tyrańską (są nienaruszalne). Człowiek nie może się ich zrzec (są niezbywalne). Obowiązkiem władzy państwowej jest ich ochrona - prawa stanowione muszą być im podporządkowane.
I generacja praw człowieka (prawa skierowane przeciw państwu):
- prawa i wolności osobiste,
- prawa polityczne, zapewniające jednostce wolny udział w życiu publicznym, w sprawowaniu i kontrolowaniu władzy.
II generacja praw człowieka (prawa realizowane poprzez państwo):
- prawa ekonomiczne, określające uprawnienia człowieka jako uczestnika życia gospodarczego, posiadacza własności i pracownika,
- prawa socjalne, zobowiązujące państwo do czynienia wysiłków w celu zapewnienia ludziom godnego życia,
- prawa kulturalne, dotyczące uprawnień jednostki w życiu kulturalnym.
III generacja praw człowieka (prawa kolektywne, solidarnościowe) - są to takie prawa, które ze swojej natury mogą dotyczyć albo wszystkich, albo nikogo (np. nie można przyznać prawa do życia w czystym środowisku tylko niektórym ludziom, gdyż środowisko jest dobrem wspólnym - jeśli będzie zanieczyszczone, odczują to wszyscy ludzie), np.:
- prawo do rozwoju,
- prawo do pokoju,
- prawo do czystego środowiska,
- prawo do otrzymywania pomocy humanitarnej.
IV generacja praw człowieka (obecnie dopiero w trakcie wyodrębniania, prawa mniejszości), np.:
- prawo mniejszości religijnych do swobodnego realizowania praktyk religijnych,
- prawo mniejszości seksualnych do adopcji dzieci.
Generacje praw człowieka w skrócie:
- prawa I generacji ograniczają władzę państwa nad jednostką,
- prawa II generacji domagają się aktywnej postawy państwa w stosunku do jednostki,
- prawa III generacji zakładają współpracę wszystkich państw świata w celu ich wykonania,
- prawa IV generacji zakładają brak dyskryminacji grup społecznych, która była wcześniej faktem ze względu na ich mniejszościowy status.
Pierwsze katalogi praw człowieka w prawie krajowym
[edytuj]| Data | Dokument |
|---|---|
| 1776 | Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych |
| 1789 | Francuska Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela |
Prawa człowieka w prawie międzynarodowym
[edytuj]| Data | Dokument | |
|---|---|---|
| 1948 | Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (ONZ) | |
| 1950 | Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Rada Europy):
| |
| 1961 | Europejska Karta Socjalna (Rada Europy) | |
| 1966 | Pakty Praw Człowieka (ONZ):
|
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych |
| Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych | ||
| 1989 | Konwencja o Prawach Dziecka (ONZ) | |
Ochrona praw człowieka
[edytuj]- Prawo proceduralne (prawo formalne, procesowe)
- Prawo mówiące o sposobach obrony przynależnych jednostce praw.
Możliwości dochodzenia swoich praw przez osobę poszkodowaną:
Poza organami państwowymi i organizacjami międzynarodowymi, ochroną praw człowieka zajmują się organizacje pozarządowe (NGOs). Należą do nich:
- Polska Akcja Humanitarna (PAH), zajmująca się pomocą humanitarną,
- Amnesty International, działająca na rzecz uwolnienia więźniów politycznych i więźniów sumienia (osób więzionych tylko za swoje poglądy),
- Komitety Helsińskie (wywodzące się z postanowień Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r., obradującej w Helsinkach; w Polsce: Helsińska Fundacja Praw Człowieka), zajmujące się badaniem stanu przestrzegania praw człowieka,
- Komitet Ochrony Praw Dziecka.
Cele organizacji broniących praw i wolności człowieka są następujące:
- informowanie opinii publicznej o przypadkach naruszania praw człowieka,
- bezpośrednia pomoc ofiarom,
- wywieranie nacisku na władze.
Metody działania ww. organizacji:
- badanie przypadków naruszania praw człowieka,
- gromadzenie informacji i tworzenie statystyk, raportów, ekspertyz,
- udzielanie konsultacji i porad prawnych ofiarom,
- przeprowadzanie akcji protestacyjnych,
- wysyłanie apeli i listów do władz,
- udzielanie bezpośredniej pomocy materialnej, przeprowadzanie akcji charytatywnych.
Amnesty International (AI) jako przykład NGO walczącego o przestrzeganie praw człowieka:
- AI walczy o przestrzeganie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka,
- AI jest organizacją apolityczną, nie zwalcza rządów,
- główną zasadą AI jest staranie się o uwolnienie więźniów politycznych i więźniów sumienia, bez względu na głoszone przez nich poglądy, jeżeli nie wzywały one do użycia przemocy,
- postulaty AI:
- uwolnienie więźniów sumienia (osadzonych ze względu na wyznanie, kolor skóry, narodowość itp.),
- uwolnienie bezprawnie uwięzionych, przetrzymywanych bez wyroku,
- zniesienie kary śmierci,
- humanitarne traktowanie więźniów,
- sposób działania:
 |
Ten artykuł należy dopracować |
- Amnesty International najpierw gromadzi wszystkie dane o więźniu. Potem sprawa zostaje przydzielona jednej z grup lokalnych (z kraju innego niż kraj pochodzenia więźnia i kraj, w którym jest przetrzymywany), aby zapewnić całkowitą bezstronność działania. Czasem do kraju, w którym więzień jest osadzony, kierowani są wysłannicy AI, aby zgromadzić dodatkowe informacje. Grupy lokalne zwracają się z apelem do władz o natychmiastowe i bezwarunkowe wypuszczenie więźnia. Jeśli nie przynosi to oczekiwanych rezultatów, organizują "pilne akcje" zbierania podpisów pod apelem i wysyłania listów do rządów. Informują też media o podejmowanych wysiłkach, aby zmobilizować opinię publiczną do działania, gdyż rządy często uginają się pod jej naporem i naciskami władz państw demokratycznych, które tę opinię reprezentują.